بررسی اجمالی كارنامه فعالیت‌های دینی- فرهنگی شهرداری تهران
تلاش مدیریت شهری برای نهادینه‌کردن آموزه‌های دینی در جامعه
1 آبان 1388 ساعت 0:29
در گذشته‌ای نه چندان دور شهرداری تهران سازمانی بود که فعالیت‌های آن بیشتر به ارائه خدمات شهری همچون نظافت شهر، آسفالت خیابان‌ها، ایجاد فضای سبز، زیباسازی معابر و ... محدود می‌شد؛ اما نگاهی به عملکرد شهرداری طی چند سال گذشته نشان می‌دهد، سازمانی که در گذشته، فعالیت‌های آن تنها محدود به ارائه این خدمات بود، امروز از یك سازمان خدماتی به یك نهاد اجتماعی قدرتمند تبدیل شده است.
محمدصادق امینی: شهرداری در طول سال‌های گذشته به حوزه‌های جدیدی ورود پیدا کرده و تجربیاتی را در زمینه انجام برخی فعالیت‌ها (همچون پرداخت وام‌های ازدواج، ایجاد اماکن ورزشی، تجهیز پارک‌ها به لوازم ورزشی و ...) کسب كرده است؛ اما یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های شهرداری که با استقبال گسترده مردمی همراه بوده است و مسئولان برخی سازمان‌ها نیز موفقیت فعالیت‌های شهرداری را در این زمینه تأیید می‌کنند، ورود شهرداری به حوزه فعالیت‌های دینی و فرهنگی است. در این گزارش سعی شده است، در ابتدا درباره ضرورت ورود شهرداری به حوزه مسائل دینی و فرهنگی و سپس به مهم‌ترین فعالیت‌های این سازمان در این حوزه اشاره شود.
توسعه فرهنگ شهرنشینی
شهرداری تهران در انجام فعالیت‌های دینی و فرهنگی عملکرد خوبی داشته است و بسیاری از مسئولان مساجد، هیئت‌ها، حسینیه‌ها و فعالان مذهبی از فعالیت‌های صورت‌گرفته این سازمان ابراز رضایت می‌کنند؛ اما در کنار نگاه مثبتی که به فعالیت‌های دینی و فرهنگی این نهاد وجود دارد، دیدگاه‌های دیگری نیز وجود دارند؛ برای مثال گفته می‌شود، چرا به‌رغم وجود سازمان و نهادهایی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان رسیدگی به امور مساجد که از متولیان اصلی پی‌گیری فعالیت‌های دینی و فرهنگی هستند، شهرداری تهران به چنین حوزه‌ای وارد شده است؟ به‌عبارت دیگر، فعالیت‌های دینی و فرهنگی شهرداری تهران از نگاه برخی مسئولان نوعی موازی‌کاری یا در برخی موارد، دخالت در حوزه وظایف و مسئولیت‌های سازمان‌های دیگر محسوب می‌شود. با توجه به وجود چنین دیدگاهی این پرسش مطرح است که آیا شهرداری باید همه توان و تمرکز خود را دوباره روی ارائه خدمات شهری به شهروندان متمرکز كند؟ آیا در صورتی که شهرداری تهران از توجه به فعالیت‌های دینی و فرهنگی چشم‌پوشی كند، سازمان‌های مسئول از توان کافی برای پُرکردن جای خالی شهرداری در انجام فعالیت‌های دینی و فرهنگی برخوردار هستند و می‌توانند پاسخ‌گوی نیازهای دینی و فرهنگی شهری با جمعیتی حدود ۱۲ میلیون نفر باشند؟
در پاسخ به چنین پرسش‌هایی دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد؛ اما ابراهیم علی‌پور، کارشناس مسائل شهری و اجتماعی معتقد است، پیش از اینکه به دنبال پاسخی برای پرسش‌های فوق باشیم، باید دید که در اصل چه عواملی منجر به ورود شهرداری تهران به حوزه فعالیت‌های دینی و فرهنگی شده است. وی در این مورد می‌گوید: «من فکر می‌کنم، علت اینکه شهرداری تهران به حوزه فعالیت‌های دینی و فرهنگی وارد شده است، بیشتر به فلسفه فرهنگ شهرنشینی بازمی‌گردد؛ زیرا وقتی اجتماعی شکل می‌گیرد و تغییری در زندگی مردم حاصل می‌شود، در نتیجه آن نیازها و خواسته‌های جمعی نیز تغییر پیدا می‌کنند، گسترش می‌یابند و در نهایت اشکال جدیدی به خود می‌گیرند که مسائل فرهنگی و دینی نیز به صورت بارزتری این تغییرات را به خود می‌پذیرند.»
این کارشناس مسائل شهری و اجتماعی می‌افزاید: «زمانی اداره‌کردن شهر محدود به خدمات شهری، رفت‌وروب، نظافت شهری، ایجاد فضای سبز و ... بود که عملکردی فقط خدماتی محسوب می‌شود؛ اما وقتی شهر به یک کلان‌شهر تبدیل شده است، طبیعی است که خواسته‌های مردم تغییر کند و متنوع‌تر شود.» علی‌پور در توضیح بیشتر دیدگاه خود می‌گوید: «شهرداری سازمانی است که ساختارهای مختلف آن در همه محلات و مناطق مختلف تهران گسترده است؛ گذشته از این شهرداری در طول سال‌های فعالیت‌های خود ارتباط نزدیکی با مساجد، هیئت‌ها و حسینیه‌ها برقرار کرده که این نزدیکی خودبه‌خود سطح توقع از آن را برای ورود به فعالیت‌های دینی و فرهنگی افزایش داده است.» بنابر اظهارات علی‌پور، امروز حتی مردم وقتی راجع به آب و برق نیز مشکل دارند با ۱۳۷ تماس می‌گیرند و تصوری عمومی در بین مردم ایجاد شده است که شورای شهر چون شورای شهر است، مسئول همه چیز است؛ بنابراین وجود چنین خواسته‌ها و نگرش‌هایی این مجموعه‌های شهری را به سمت‌وسویی کشانده است که باید به نیازهای دینی و فرهنگی مردم نیز توجه داشته باشند.
ضرورت هماهنگی با دستگاه‌های فرهنگی
این کارشناس مسائل شهری و اجتماعی معتقد است، ضرورت‌های ناشی از توسعه فرهنگ شهرنشینی و اهمیت توجه به نیازهای دینی و فرهنگی در سطح شهر، عاملی برای ورود شهرداری تهران به حوزه فعالیت‌های دینی و فرهنگی بوده است؛ اما در همین حال تأکید می‌کند که فعالیت‌های دینی و فرهنگی این سازمان باید ساختار خاصی هماهنگ با سایر سازمان‌های فعال در این عرصه داشته باشد تا بتواند به شکل مطلوبی به نتیجه برسد.
علی‌پور همچنین با اشاره به اینکه ورود شهرداری به عرصه فعالیت‌های دینی و فرهنگی نوعی موازی‌کاری با فعالیت سایر سازمان‌ها نیست، تصریح می‌كند: «به نظر من تصمیم شهرداری و شورای شهر تهران برای ورود به فعالیت‌های دینی و فرهنگی تصمیم درستی بوده است و نباید اسم موازی‌کاری روی آن گذاشت؛ زیرا اگر بخواهیم از این زاویه به این فعالیت‌ها نگاه کنیم، باید گفت که سالن‌ها و امکانات ورزشی که شهرداری می‌سازد و در اختیار جوانان و ورزشکاران قرار می‌دهد نیز مشابه فعالیت‌های سازمان تربیت‌بدنی است و نباید این فعالیت‌ها را انجام دهد؛ در صورتی که این فعالیت‌ها نیز در گذشته جزو وظایف شهرداری نبوده و با گسترش فرهنگ شهرنشینی و کمبود سرانه فضای ورزشی، شهرداری مجبور شده است که در پارک‌ها و ... امکانات ورزشی تهیه كند.»
به گفته این کارشناس مسائل شهری و اجتماعی، برخی سازمان‌ها فکر می‌کنند، فعالیت‌های دینی و فرهنگی جزو حوزه تخصصی آنهاست و شهرداری نباید وارد این فعالیت‌ها شود؛ ولی اگر نخواهیم، در تهران ناهنجاری، بزه‌کاری، مشکل اعتیاد، کم‌توجهی برخی جوانان به مسائل دینی و فرهنگی و ... را شاهد باشیم، باید تمام سازمان‌ها و ارگان‌ها از همه امکانات خود برای حل مشکلات استفاده کنند؛ زیرا هر چقدر هم که سازمان‌های تخصصی و مستقلی نظیر آموزش و پرورش، سازمان رسیدگی به امور مساجد، سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ... داشته باشیم، باز نمی‌توان بدون همکاری و بسیج تمامی امکانات بر مشکلات پیروز شد و نیازهای دینی، فرهنگی، علمی و ورزشی جامعه را برآورده كرد؛ جدا از اینکه نگاهی به فعالیت‌های دینی و فرهنگی شهرداری نشان می‌دهد که با وجود اینکه مدت‌زمان کوتاهی از ورود این سازمان به حوزه چنین فعالیت‌هایی می‌گذرد، توانسته است، بسیاری از خلأهای موجود را برطرف و رضایت مردمی را نیز جلب كند.
ظرفیت بالای شهرداریدر فعالیت‌های دینی
دبیر شورای احیای امربه‌معروف و نهی‌ازمنكر شهرداری تهران نیز بر ظرفیت بالای شهرداری در احیای این فریضه تأکید و تصریح می‌كند: «شهرداری تهران مصمم است که با توجه به ظرفیت‌های بالایی كه در احیای فریضه امربه‌معروف و نهی‌ازمنكر وجود دارد، در این زمینه فعالیت كند؛ ضمن آنکه بنابر اظهارات مسئولان ستاد امربه‌معروف و نهی‌ازمنكر كل كشور، شهرداری تهران گوی سبقت را در این زمینه از همه ربوده است.»
به گفته ابراهیم خورسندی، شورای احیای امربه‌معروف و نهی‌ازمنكر شهرداری تهران در حال حاضر از بیلبوردهای تبلیغاتی و تلویزیون‌های شهری در سطح شهر برای احیای فریضه امربه‌معروف و نهی‌ازمنكر به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌كند. در همان حال شورای امربه‌معروف و نهی‌ازمنكرِ شركت واحد و اتوبوسرانی شهر تهران نیز ۷۵۰۰ اتوبوس را مزین به شعار «تذكر لسانی، وظیفه همگانی» كرده است.
بنابر اظهارات مشاور فرهنگی معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، این سازمان می‌تواند، از امکانات خود در متروها، مكان‌های ورزشی، سازمان میادین و تره‌بار، فرهنگسراها و ... نیز برای ترویج فرهنگ امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر استفاده كند.
حقیقتی که مغفول مانده است
امروز یکی از حقایقی که عده بسیاری در شهرداری و شورای شهر تهران می‌خواهند، توجه مسئولان مختلف را بدان جلب كنند، ضرورتِ فرهنگی-دینی نگاه‌کردن به شهر تهران در کنار جست‌وجوی راهکاری برای مشكلاتی از قبیل ترافیک و آلودگی هواست؛ زیرا برخوردارنبودن از چنین نگاهی می‌تواند، تأثیرات منفی زیادی بر تلاش‌های شهرداری در جذب هر چه بیشتر جوانان به سوی دین داشته باشد. در واقع مسئولان شهرداری و شورای شهر تهران به‌شدت بر این موضوع تأکید دارند که امروز در کلان‌شهری مثل تهران باید به‌روز بود و مدیریت شهری فقط توجه به جسم و ظاهر شهر نیست، بلکه تهرانِ امروز نیاز دارد که به روح شهر نیز در کنار کالبد آن توجه شود.
احمد مسجدجامعی، از اعضای شورای شهر تهران می‌گوید: «كالبد شهر متأثر از روح شهر است و به‌راستی روح شهر است كه به كالبد شهر شكل می‌دهد.» وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌افزاید: «شما وقتی بنایی را می‌سازید، سعی می‌كنید، آن بنا را متناسب با آنچه روحیه‌تان اقتضا می‌كند، بسازید. ما نیز باید شهر را بر پایه روح شهر بسازیم و روح شهر تهران نیز یک روح دینی-فرهنگی است كه نگاهی به تاریخ این شهر و بناهایی همچون حرم حضرت عبدالعظیم (ع) نشان‌دهنده همین روح دینی، علایق و باورهای شهر است. طبیعی است که ما نیز در برابر این علایق، روحیه و باورهای دینی وظایفی داریم؛ ولی متأسفانه هنوز هم مسئله اصلی تهران، ترافیك است! در صورتی كه باید ساكنان باشند.»
رئیس پیشین كمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران تصریح می‌کند: «ما در شورای شهر تلاش کرده‌ایم كه تا جایی که ممکن است، نشان دهیم، شهر تهران، شهری انسان‌گراست و لازم است كه در یک شهر انسان‌گرا به باورها، گرایش‌ها و مسائل انسانی بیشتر توجه شود.»
تأسیس مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران
رئیس مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران، هدف از تأسیس این مركز را صیانت از مساجد و مراکز دینی و ارزش‌های انقلاب اسلامی، رسیدن به چشم‌انداز والای «تهران اسلامی، ام‌القرای جهان اسلام و پیشتاز در خدمات همه‌جانبه به شهروندان» و رسیدن به هویت اسلامی-ایرانی برای پایتخت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، برابر منویات مقام معظم رهبری بیان می‌كند.
ایجاد پل ارتباطی بین اقشار مختلف مردم و متولیان امور دینی با شهردار و رسیدگی به مراکز دینی از جمله مساجد، حوزه‌های علمیه، تکایا و هیئت‌های مذهبی از دیگر اهداف تأسیس مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران است كه «حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالمقیم ناصحی» به آن اشاره می‌کند. وی تأكید می‌كند که مركز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران همواره تلاش كرده است با پرهیز از موازی‌کاری، برنامه‌هایی با سطح کیفی خوب و مورد قبول ارائه کند. در ادامه به گوشه‌ای از فعالیت‌های دینی شهرداری تهران به اختصار اشاره می‌شود:
برنامه‌های ماه مبارك رمضان
رئیس مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران به عملکردهای این مركز در ماه مبارك رمضان اشاره می‌کند؛ فعالیت‌هایی از قبیل برگزاری محافل انس با قرآن در مساجد منتخب سطح شهر تهران با حضور قاریان و گروه‌های تواشیح بین‌المللی با نام «کاروان تلاوت نور»، نظافت و شست‌وشوی فرش‌ها و غبارروبی مساجد و نیز نورپردازی مساجدی که از نظر ساختمان و بنا مستعد باشند.
به گفته وی، تبیین مسائل دینی با محوریت قرآن، نهج‌البلاغه و نیایش ائمه معصومین (ع) با نام دین و اندیشه در پورتال شهرداری تهران، برگزاری کلاس‌های مفاهیم قرآن برای نوجوانان و فرزندان كاركنان شهرداری و توزیع کتابچه ادعیه اربعه و دعاهای ماه مبارک رمضان در مساجد و در بین نمازگزاران از دیگر برنامه‌های مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران است.
احداث ۴۰ باب مسجد
مشاور شهردار تهران سیاست‌های مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری برای گسترش مساجد در شهر تهران را به دو بخش ساخت و نوسازی تقسیم و اظهار كرد: «مساجد در مناطقی از شهر که از لحاظ تعداد، کمیت مناسبی دارند، بهسازی و نوسازی می‌شوند و در مناطقی از شهر که دچار کمبود هستند، ۴۰ باب مسجد در زمین‌های مورد قبول از نظر متراژ و موقعیت جغرافیایی و دارای کاربری‌های چندمنظوره در حال ساخته‌شدن هستند.»
نمایشگاه عطر سیب
شهرداری تهران هر سال در آستانه محرم به برگزاری نمایشگاه «عطر سیب» با هدف اهدای اقلام فرهنگی و تجهیز هیئت‌های مذهبی اقدام می‌كند. دكتر سیدهادی ایازی، معاون فرهنگی-اجتماعی شهرداری تهران، هدف از برگزاری این نمایشگاه را تأمین نیازهای دسته‌های عزاداری بیان می‌كند و ادامه می‌دهد: «غرفه‌های زیادی هر سال در این نمایشگاه به‌صورت رایگان در اختیار فروشندگان محصولات مورد نیاز هیئت‌های عزاداری قرار می‌گیرد، با این تعهد كه كالاهای خود را با تخفیف ویژه عرضه كنند.»
نمایندگان هیئت‌های مذهبی تهران، شمیرانات، شهر ری، شمال‌غرب و شرق، جنوب شرق و غرب تهران می‌توانند، با دردست‌داشتن مجوز هیئت برای دریافت کارت خرید به واحدهای مستقر در این نمایشگاه‌ها كه به‌طور معمول در فرهنگسراهای تهران برگزار می‌شود، مراجعه و کارت خرید خود را دریافت کنند.
تندیس‌های استوار؛ نمادهای ماندگار
نصب یادبود، تمثال و مجسمه‌های شهدا در پایتخت از جمله برنامه‌های شهرداری تهران است كه با هدف گرامی‌داشت شهدای انقلاب و جنگ تحمیلی انجام می‌شود؛ از جمله شاخص‌ترین تندیس‌های ساخته‌شده می‌توان به تندیس‌های شهیدان آیت‌الله بهشتی در منطقه ۷، شهید همت در منطقه ۳، شهید رجایی در منطقه ۱۶ و شهید آوینی در منطقه ۲۰ اشاره كرد. به گفته مدیر اداره آثار حجمی سازمان زیباسازی شهرداری تهران، فهرستی از مشاهیر ایران از جمله آیت‌الله طالقانی، شهید احمد كاظمی، مولانا و میرداماد برای تهیه تندیس درنظر گرفته شده است. سیدمجتبی موسوی بیان می‌كند كه هم‌اکنون، ساخت تندیس شهید مطهری در دستور كار قرار دارد و فراخوان آن نیز برگزار شده است كه پس از انتخاب طرح برتر، آغاز می‌شود.
همچنین به گفته مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران، قرار است، باغ مجسمه شهدا در تهران ساخته شود. حجت‌الله ملاصالحی با بیان اینكه قرار است، در این باغ مجسمه‌ها و تمثال‌های حجمی از شهدای انقلاب اسلامی نصب شود، اظهار می‌دارد: «هم‌اكنون این باغ مجسمه در حال طراحی است كه پس از پایان این مرحله به‌زودی ساخت آن نیز آغاز می‌شود.»
همكاری با ستاد اعیاد شعبانیه
رئیس ستاد مردمی «اعیاد شعبانیه» با اشاره به فعالیت‌های فراوان این ستاد در چند سال گذشته، از همكاری گسترده شهرداری تهران با این ستاد در مناسبت‌های این ماه خبر داده است و می‌گوید: «بر اساس توافق‌های انجام‌شده با شهرداری، آنها همه معابر اصلی شهر را آذین بسته و به مردم نیز در آذین‌بندی‌ها كمك كرده‌اند.»
قدرت‌الله زنجانی با تقدیر از همكاری شهرداری تهران با این نهاد مردمی خاطرنشان می‌كند: «ما در اوایل كارمان در ٨ سال پیش، مشكلات زیادی با شهرداری‌ها داشتیم؛ ولی طی ٤ سال گذشته، كار بسیار راحت و حتی شهرداری در این مسائل جلوتر از ما بوده است.» به گفته وی، شهرداری تهران در زمینه در اختیار قراردادن بعضی اقلام نیز با این ستاد همكاری مناسبی داشته است.
خدمت‌گذاری به نمازگزاران جمعه
شهرداری تهران همواره در روز جمعه اقدامات مختلفی برای هرچه بهتر برگزارشدن فریضه الهی نماز جمعه انجام می‌دهد. به گفته عیدیان، قائم‌مقام معاون خدمات شهری شهرداری تهران، روزهای جمعه حجم کار در محل برگزاری نماز جمعه به دلیل تردد بیشتر شهروندان، افزایش می‌یابد و به همین دلیل پاکسازی محیط، در دو نوبت پیش و بعد از برگزاری نماز انجام می‌شود. همچنین به گفته مدیرعامل شرکت تاکسی‌رانی تهران، روزهای جمعه ۲۵ تا ۳۰ دستگاه و‌ن در محدوده برگزاری نماز‌جمعه به نمازگزاران به‌صورت رایگان خدمات می‌دهند. حسین تیموری می‌افزاید: «این تاکسی‌ها با هدف ارائه خدمات به سالمندان و با اولویت کسانی که توان پیاده‌روی را ندارند، در این محدوده‌ه تردد می‌کنند.»
مدیرعامل شركت اتوبوسرانی تهران نیز می‌گوید: «برای برگزاری این نماز، علاوه بر حرکت از همه مساجد، از میادین بزرگ تهران مانند آزادی، تجریش، امام حسین (ع)، فلکه دوم نازی‌آباد نیز اتوبوس‌ها به سمت محل برگزاری نماز حرکت می‌کنند.» حسین بیژنی با بیان اینكه با توجه به حجم جمعیت، تعداد اتوبوس‌های این روز به ۳۰۰ تا ۵۰۰ دستگاه می‌رسد، می‌افزاید: «اتوبوس‌ها از ساعت ۸ روزهای جمعه، شهروندان را به محل برگزاری نماز جمعه منتقل می‌کنند و با راهنمایی که در طول مسیر می‌شود، پس از پایان اقامه نماز، شهروندان به سمت محل پارک اتوبوس مورد نظر می‌روند و به محل اولیه خود بازمی‌گردند.»
خوب، اما ناكافی
فعالیت‌های شهرداری تهران در مدت كوتاهی كه به‌صورت جدی به این حوزه وارد شده است، مطلوب ارزیابی می‌شود؛ ولی همگان اذعان دارند، با توجه به اهمیت و گستره حوزه مسائل فرهنگی به‌ویژه حوزه‌های دینی، هنوز كلان‌شهر تهران به منزله پایتخت بزرگ‌ترین كشور شیعی جهان تا رسیدن به یك شهر با فرهنگ مورد قبول و مطابق با آموزه‌های دینی بسیار فاصله دارد و رسیدن به نقطه ایده‌آل در این زمینه نیازمند است، همه سازمان‌ها و نهادهای دست‌اندركار این حوزه به‌طور نزدیك‌تر همكاری و تعامل داشته باشند.
کد مطلب: 13160
آدرس مطلب: https://www.armaneheyat.ir/issue/13160/تلاش-مدیریت-شهری-نهادینه-کردن-آموزه-های-دینی-جامعه