آرمان هیأت - حقیقت هیئت

نقش هیئت‌های مذهبی در خرافه‌ستیزی و افزایش توانمندی‌های حوزه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری

لازم است برای مقدمه، تعریف و تصویری از هیئت‌های مذهبی ارائه دهیم تا موضوعی که نقش آن را در «افزایش توانمندی‌های حوزه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری» و همچنین «افزایش روحیه خرافه‌ستیزی» تبیین می‌کنیم، شفاف و روشن باشد.

دکتر قاسم واثقی

۱. مقدمه

هیئت مذهبی عبارت است از سازمانی غیردولتی، غیررسمی، مردمی با اعضایی متدین و مذهبی، داوطلب، با انگیزه و از سنین و اقشار و تحصیلات متنوع، با ساختاری چابک و منعطف که با اشراف و هدایت مستقیم یا غیرمستقیم یک روحانی، برای تعلیم و تربیت اسلامی تشکیل می‌شود.
هیئت مذهبی با تعریف و هویت مذکور و با توجه به سابقه آن، دارای چهار کارکرد تعلیمی، تربیتی، اجتماعی و سیاسی است.۱

وقتی از نقش هیئت مذهبی در دو محور مذکور سخن می‌گوییم، به معنی تبیین قابلیت‌ها و ظرفیت‌های آنهاست و صدالبته، تحقق آن در عینیت جامعه و دستگاه‌های رسمی، مستلزم به رسمیت شناختن آنها و روان‌سازی زمینه‌های نقش‌آفرینی آنهاست.

۲. نقش هیئت‌های مذهبی در افزایش توانمندی‌های حوزه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری:

۲.۱. تصمیم اثربخش، دارای سه ویژگی است:

۲.۱.۱. عقلانیت، به معنی تصمیمی صائب، علمی، واقعی و دقیق

۲.۱.۲. مقبولیت، به معنی تصمیمی پذیرفته شده از سوی همه یا بیشتر کسانی که در محیط اجرای آن قرار دارد.

۲.۱.۳. به‌موقع، یعنی در زمان مناسب و مورد نیاز، اتخاذ شود.

۲.۲. تحقق جامع ویژگی‌های تصمیم اثربخش در سازمان‌ها، امر پیچیده و دشواری است.

این امر در قلمرو مدیریت مسائل و موضوعات اجتماعی، دشوارتر و پیچیده‌تر است.

«تصمیمات عقلانی»، در مسائل اجتماعی، با دشواری به دست می‌آید. آن‌گاه که به دست می‌آید، «مقبولیت» (پذیرش حداکثری) آن قطعی نیست. سرعت تحولات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی امروز نیز «اتخاذ به موقع» آن را دور از دسترس می‌سازد.

۲.۳. تصمیم‌های دستگاه‌های رسمی کشور که در:

- حوزه منابع و مصالح عمومی مردم است.
- یا حمایت و مساعدت مردم را لازم دارد.
- و یا موجه بودن آن در ذهن مردم را طلب می‌کند.
نقش بی‌بدیل هیئت‌های مذهبی به لحاظ:
- ارائه اطلاعات جامع و صائب در مورد شرایط و موقعیت مردم و جامعه به دستگاه‌ها
- اقناع و همراه‌سازی مردم در پذیرش تصمیم‌های دستگاه‌های رسمی، در پرتو نفوذ معنوی خود و حسن اعتماد مردم به آنها
- و برانگیختن مردم برای مشارکت و مساعدت در سطح اجرای تصمیم‌ها انکار کردنی نیست.

۳. نقش هیئت‌های مذهبی در خرافه‌ستیزی:

«خرافه»، حدیث باطل، سخن بیهوده و افسانه را گویند.۲ خرافه‌ها، همواره در زمینه‌های جهالت می‌رویند و شکوفا می‌شوند.

یکی از حربه‌های مهم دشمن در دین‌ستیزی، از گذشته‌های دور تاکنون، تحریف معارف، ارزش‌ها و احکام دینی، خرافه‌سازی و ترویج آن، نام و آرم و عنوان دینی است و چه بسا برخی متدینان جاهل نیز سرباز و مزدور بی‌مزد این میدان می‌شوند.

کتابی در آمریکا منتشر شده است که بخشی از آن به مصاحبه مفصل «دکتر مایکل برانت» معاون ارشد رئیس سابق سیا و عضو مهم بخش شیعه‌شناسی آن سازمان اختصاص یافته است. او در فرازی از این مصاحبه، در تشریح پروژه براندازی تشیع می‌گوید:

«... اضافه و یا حذف کردن رسومی در عزاداری که با عقاید شیعه منافات داشته باشد. عزاداری‌ها به‌گونه‌ای معرفی و مطرح شود که عموم جامعه احساس کند، تشیع، گروهی جاهل و توهم‌پرست است که در محرم، برای انسان‌های عادی مزاحمت به‌وجود می‌آورند. لازم است پول هنگفتی خرج شود و مداحان خوب تشویق شوند و این‌گونه تشیع که یک مذهب دارای قوت منطقی است، تبدیل به مذهبی درویشی محض می‌شود و از درون، پوک و خالی می‌شود.»۳

هیئت‌های مذهبی، در کارکردهای تعلیم معارف و ارتقای بصیرت سیاسی اعضای خود و با بهره‌گیری از ظرفیت پایان‌ناپذیر مناسبت‌ها و مراسم مذهبی، به رصد توطئه‌های دشمن می‌پردازد و با افشای منویات و اقدامات خائنانه او، حمیت و غیرت عاشورایی اعضا را برای ستیز با دشمنی‌ها برمی‌انگیزد و در پرتوی روشنایی معارفی که از کلام و منبر روحانی آگاه و متعهد ساطع می‌شود، ظلمت خرافات را دور می‌سازد.

آیه کریمه «اَلَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللهِ وَ یَخشَونَهُ وَ لا یَخشَونَ اَحَداً إلا الله و كفى بالله حسیبا»۴ که آرم و نماد رسالت خطیر مبلغان دین و دستگاه‌های مردمی تبیین و ترویج معارف و ارزش‌های اسلامی است، در زمینه مبارزه با یک خرافه نازل شده است.

این نکته حائز اهمیت است که نباید تصور کنیم، هر آنچه با دانش و اندیشه و عقل ما فهمیدنی و توجیه‌کردنی نیست، خرافه به‌شمار می‌آید. دین که منشأ و حیانی دارد، معارف و حقایقی را به انسان می‌آموزد که فراتر از ظرفیت ادراکی و عقلانی بشر است؛ بنابراین خرافه آن نیست که در چارچوب عقل و ادراک ما نگنجد، خرافه آن است که با معارف و آموزه‌های اسلامی در تعارض باشد.

پی‌نوشت:

۱. رک «مهندسی مجدد-هیئت‌های مذهبی»، قاسم واثقی، انتشارات تحسین، صص ۲۳-۷
۲. فرهنگ معین، فرهنگ عمید
۳. روزنامه کیهان، یکشنبه ۳۰ دی ۱۳۸۶
۴. سوره احزاب، آیه ۳۹