آرمان هیأت - شبکه جهانی سلام وحدت یا تفرقه امت اسلام؟

در میان شبکه‌های متعدد فارسی‌‌زبان که روی ماهواره‌های گوناگون با زرق و برق و موسیقی و رنگ و نور، سعی دارند، در سرگرم ساختن مخاطب، از یکدیگر پیشی بگیرند، شبکه‌هایی هستند که در ارائه محتوای مذهبی با یکدیگر رقابت می‌کنند. «سلام» یکی از این شبکه‌هاست که مدعی است، می‌خواهد با بیانی صادقانه و به دور از جاذبه‌های کاذب، در مسیر بیداری وجدان‌های خفته و سیرابی کام‌های تشنه قدم بردارد.

مرجان حسینی *:شبکه جهانی سلام در سال ۸۴ به مدیریت حجت‌الاسلام محمد هدایتی در کالیفرنیای آمریکا شروع به کار کرد. این شبکه در آغاز از روی ماهواره «تل استار پنج» تنها برای پوشش آمریکا، کانادا و مکزیک برنامه پخش می‌کرد؛ ولی اکنون با پخش ۲۴ ساعته برنامه انگلیسی و فارسی به وسیله ماهواره هات‌برد پخش خود را به اروپا و آسیا هم رسانده است.

تولیدات و برنامه‌ها

برنامه‌های تولیدی این شبکه، سخنرانی‌های مذهبی، میزگرد، تواشیح و برنامه‌های پرسش و پاسخ تلفنی را شامل می‌شود. این شبکه در آمریکا، سوریه، ایران و کربلا استودیوهایی دارد که برنامه، ضبط و پخش می‌کنند، همچنین از راه دوربین‌هایی که در حرم امامان معصوم (ع) در عراق نصب شده است، به پخش زنده تصاویر این مکان‌های مقدس می‌پردازد.

مؤسسات وابسته

مؤسسه الغدیر اصفهان در ایران به ضبط و ارسال برنامه برای این شبکه می‌پردازد. این مؤسسه که در سال ۱۳۸۱ تأسیس شد، با تولید برنامه‌های فرهنگی و دینی زیر نظر علما و مدرسان حوزه علمیه قم، برای تأمین برنامه‌های شبکه سلام گام برمی‌دارد.
فروشگاه اینترنتی بهشت هم که وابسته به این شبکه است، به فروش محصولات فرهنگی نظیر کتاب، سی دی و دی وی دی با محوریت تولیدات این شبکه و سایر مؤسسات فرهنگی شیعه اقدام می‌کند. به نظر می‌رسد بخش اندکی از هزینه‌های این شبکه هم از راه این مؤسسه تأمین می‌شود.

سلام و ماه رمضان

برنامه‌های این شبکه متناسب با ماه مبارک رمضان تغییر کرده است و بیشتر به ترتیل قرآن و ویژه‌برنامه‌های سحر و افطار شهرها و ایالت‌های گوناگون آمریکا اختصاص دارد. پخش دعاها و زیارت‌های توصیه شده در ماه مبارک رمضان همچنین تفسیر قرآن کریم و احکام روزه هم بخش دیگری از برنامه‌های سلام در این ماه است.

رویکردهای گوناگون به سلام

برخی، عملکرد سلام را از نظر جذب مخاطب مسلمان از سراسر دنیا و ترویج مذهب شیعه موفق ارزیابی می‌کنند؛ اما منتقدان این شبکه هم آن را وسیله‌ای برای پررنگ کردن اختلافات شیعه و سنی و کوبیدن بر طبل تفرقه می‌دانند؛ چه آنکه مناظرات بین علمای شیعه و سنی در این شبکه اعتراضات بسیاری را برانگیخت و پس از مدتی پخش آن متوقف شد. عده‌ای سلام را از نظر تندروی و ترویج اسلام رادیکال با برخی شبکه‌های تندروی سنی مقایسه می‌کنند که تأسیس آنها هم کم‌وبیش هم‌زمان بوده است؛ به گونه‌ای که رقابت در ترویج و تبلیغ مذاهب اسلام در این شبکه‌ها عرصه را برای بروز اختلافات مذهبی فراهم کرده ‌است.

تبلیغات

شبکه سلام نگاه متفاوتی به تبلیغات بازرگانی که یکی از منابع اصلی تأمین هزینه‌های کانال‌های خصوصی و دولتی است، دارد؛ آنچنان که تبلیغات این شبکه بسیار محدود و مربوط به سفرهای زیارتی، نظیر حج تمتع است.

منابع مالی

برنامه‌های شبکه سلام از راه ماهواره هات‌برد پخش می‌شود که ماهانه، مبلغ درخور توجهی را برای اجاره از مالکان شبکه‌ها دریافت می‌کند. با در نظر گرفتن سایر هزینه‌های راه‌اندازی و اداره شبکه ماهواره‌ای که تمام قاره‌ها را زیر پوشش قرار می‌دهد و تبلیغات بازرگانی محدودی دارد، سلام باید منابع مالی گسترده‌ای داشته باشد. مدیران این شبکه در مورد تأمین هزینه‌های آن توضیحات شفافی ارائه نداده‌اند؛ اما مراکز مذهبی و شیعی در آغاز کار و در ادامه کمک‌های مردمی را منابع اصلی تأمین هزینه‌های گزاف این شبکه معرفی کرده‌اند.

در طول برنامه‌های شبکه سلام، شماره حساب‌های گوناگونی زیرنویس می‌شود که به کشورهایی نظیر استرالیا، آمریکا، آلمان همچنین دوبی مربوط است. این امر نشان‌ می‌دهد که قرار است، بخش زیادی از مخارج سلام را بینندگان آن تأمین کنند.

مراجع شیعه

در بین مراجع تقلید بیش از همه نام آیت الله سیدصادق حسینی شیرازی در این شبکه به چشم می‌خورد؛ به گونه‌ای که تنها لینک خارجی موجود در سایت اینترنتی این شبکه به این مرجع ساکن عراق مربوط است. در کنار نام این مرجع، نام‌های دیگری چون آیت الله سید صادق شیرازی و آیت الله سید حسن فقیه‌امامی هم دیده می‌شود.

تندروی در ترویج اسلام؟

گرایشات تند شیعی این شبکه در نگاه اول به خوبی مشخص است. مواضع این شبکه و مدیران آن در فاصله‌ای کوتاه اعتراضات کسانی نظیر دکتر قزوینی را (که خود از کارشناسان این شبکه بوده‌است) برانگیخت که معتقد بودند، این مواضع و برنامه‌ها آتش اختلافات شیعه و سنی را شعله‌ورتر می‌سازد. این مسئله باعث شد که سلام در مقطعی مواضع خود را تعدیل کند و حجم برنامه‌هایی که شائبه تفرقه‌انگیزی داشت، کم شد.

کیفیت تولید برنامه‌ها

از نقاط ضعف این شبکه می‌توان به کیفیت پایین برنامه‌های گرافیکی (اذان، نوحه، آیات قرآن)، استودیوی کوچک با پس‌زمینه‌های گرافیکی، ساخت غیر حرفه‌ای و ساده دکور، وابسته بودن به برنامه‌ها و نوحه‌ها و مناجات‌های ضبط شده در ایران اشاره کرد.

نتیجه‌گیری

وجود شبکه‌هایی با رویکرد مذهبی در ابعاد جهانی که در میان سیل شبکه‌ها و برنامه‌هایی که از راه تضعیف دین به گمراه ساختن نسل جوان می‌پردازند، غنیمتی است که باید قدر آن را دانست؛ به شرطی که به تشدید اختلافات بین مسلمانان و ایجاد شکاف میان پیروان مذاهب منجر نشود و این رسالت برنامه‌سازان ماست که در عین ارادت به اهل بیت (ع) و امامان شیعه (ع) وحدت اسلامی را در همه مراحل مدنظر داشته باشند و برای احترام به پیروان مذاهب اسلامی قدم بردارند.
اقدامی که در سال اخیر با سفر مقام معظم رهبری به کردستان صورت گرفت و شبکه‌های استانی به پخش اذان سنی‌های عزیز هم‌میهنمان موظف شدند، درایت ایشان را در ایجاد وحدت میان شیعه و سنی در این مرزوبوم نشان داد، همچنین واقف بودن ایشان به تأثیر رسانه همچون عاملی برای هم‌دلی و وحدت میان اقلیت‌های مذهبی را گوشزد کرد.
با وجود شبکه‌های خصوصی ماهواره‌ای، تقابل رسانه ملی را با برنامه‌های تولیدی در شبکه‌های ماهواره‌ای و همچنین شبکه‌های داخلی نیازمندیم.

* کارشناس ارتباطات