کد مطلب : ۱۳۳۲۲
هیئت: نماد دین‌گستری یا غم‌گستری؟
مجید مبینی:به مجموعه بالا می‌توان مقوله‌هایی چون شادی، نشاط، تفریح، لذت و ... را نیز افزود. مفاهیمی كه اسلام نگاهی مثبت به آنها دارد و پیروان اسلام نگاهی منفی. خدا تأیید می‌كند و خداپرستان انكار. شهید آیت‌الله دكتر بهشتی با اشاره به این واقعیت تلخ، می‌گوید: «به استناد برخی از روایات صوفیانه كه نمی‌توانند هیچ ارتباط اصیلی با قرآن كریم و با پیشوایان اسلام داشته باشند، قرن‌های متمادی تفریح كردن، نشاط در زندگی داشتن و امثال اینها را برای یك مسلمان ارزنده نقطه ضعف معرفی می‌كرده‌اند.»۲
نتیجه این رویكرد تحجرگونه به منابع دینی، آن شده‌است كه در نگاه كژبینان، اسلام، دین عزاست و هیئت مكان عزا و هر چه آدمی عزادارتر، مقرب‌تر. هیئت كه قرار بود نماد دینداری جمعی باشد به نماد گریستن جمعی بدل شده است در این میان جوانان نیز كه به حكم فطرت، شادی می‌طلبند آن را در جمع‌های دینی نمی‌یابند و پای به گرداب مجالس گناه می‌نهند؛ حال آنكه اگر درس هیئت، زمزمه شادی نیز به همراه داشت، جمعه‌ها هم جوانان گریزپای را به مكتب حسین (ع) می‌كشاند. هیئتی كه راهبرد خود را بر محور «گریستن» استوار ساخته به هدفی جز «گسستن» جوانان، نایل نمی‌شود. نبودن جوانان در مراسم‌های دینی به معنای كم شدن فقط یك بخش از مخاطبان نیست كه از دست دادن جوانان به معنای از دست دادن همه چیز است.
رویكردی منطقی به دین، این حقیقت را آشكار می‌سازد كه اسلام دینِ نشاط است و نه فقط، تفریح و شادی را منع نكرده است؛ بلكه از آنانی كه برخلاف فطرت، زندگی غمباری را برای خود ساخته و بدان پرداخته‌اند، سخت انتقاد می‌كند: «چه كسی می‌تواند درباره اسلام بگوید، اسلام دین غم، اندوه، گریه و زاری و بی‌نشاطی است در حالی كه قرآن با صراحت می‌گوید: «قل من حرم زینه‌‌الله التی اخرج لعباده و الطیبات من الرزق قل هی‌للذین آمنوا فی الحیاه الدنیا خالصه یوم القیامه»؛ «[اى پیامبر] بگو زیورهایى را كه خدا براى بندگانش پدید آورده و نیز روزی‌هاى پاكیزه را چه كسى حرام گردانیده؟ بگو این نعمت‌ها در زندگى دنیا براى كسانى است كه ایمان آوردهاند و روز قیامت نیز خاص آنان است. این‌گونه آیات خود را براى گروهى كه مىدانند به روشنى بیان مىكنیم.» اصلاً درست به عكس است. اسلام دین نشاط است. این آیه قرآن از محكمات قرآن و صریح است.»۳
حجت‌الاسلام مسیح بروجردی (نوه حضرت امام (ره)) می‌گوید: «یك روز قبل از اینكه به دست مبارك امام معمم بشوم در خدمت ایشان بودم به من فرمودند: زی (رفتار) طلبگی را حفظ كن. و بعد ادامه دادند: این زی طلبگی به سه چیز است: درس جماعت (عمومی)، نماز جماعت و تفریح.»۴
هیئت‌های دینی به عنوان یكی از مجموعه‌هایی كه به منظور ترویج دینداری در جامعه تشكیل شده‌اند باید با پیروی از آموزه‌های اصیل دینی نگاهی جامع به دین داشته باشند و با نفی نگاه‌های تحجرگرایانه، هیئت را به عزاخانه تبدیل نكنند كه رسالت هیئت، دین‌گستری است و نه غم‌گستری. اگر هیئتی در عزای امامی می‌گرید چرا در شادی آن امام سكوت می‌كند؟ مگر نه آنكه امام صادق (ع)، آن هنگام كه شاهد گریستن یكی از یاران خود، مسمع در عزای سیدالشهدا (ع) بودند به او یادآور شدند كه در سوگ ما سوگوار باش و در شادی ما شاد: «الذین یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا»۵
«نشاط‌افزایی» باید به عنوان یكی از كاركردهای هیئت تعریف و تثبیت شود كه بی‌شك نتیجه آن روی آوردن جوانان به مجالس دینی خواهد شد. كاركرد نشاط‌افزایی هیئت در سه بخش می‌تواند تجلی یابد:
الف) مراسم عزا؛ در مراسم‌های عزاداری، فرد شركت‌كننده، احساس نزدیك شدن به خدا و ولی خدا (ع) و بخشوده شدن گناهان را دارد. این حالت روحی، نوعی نشاط معنوی برای آدمی می‌آفریند.
ب) مراسم جشن؛ دهه كرامت، اعیاد شعبانیه، هفته وحدت، دهه ولایت (غدیر تا قربان) و ... همگی روزهایی هستند كه امامان و بزرگان شادند و بر پیروان آنها نیز شادی امری لازم است. امام رضا (ع) به یكی از اصحاب خود، ریان بن شبیب، فرمودند: «اگر خوشحال می‌شوی كه در درجات والای بهشت با ما باشی؛ پس در اندوه ما اندوهگین باش و در شادی ما شاد.»۶
در اعیاد، گاه مراسمی به نام جشن و سرور برپا می‌شود اما آنچه در آن دیده می‌شود چیزی جز آه و فغان نیست، سخنران با استناد به این حدیث خود ساخته كه: «شیعه عید ندارد»! شادی مستمعین را به قتلگاه می‌برد و مداح نیز چنان می‌كند كه فرقی میان روز ولادت و شهادت باقی نمی‌گذارد. رهبر انقلاب با گلایه از این عزاداران همیشگی، می‌فرماید: «الآن معمول شده كه براى روزهاى عید جلساتى تشكیل مىدهند. بنده مخالف این كار نیستم؛ بد هم نیست كه دست مىزنند؛ البته اگر از رادیو بشنویم و شعر را درست گوش نكنیم، خیال مىكنیم، دارند سینه مىزنند! هم لحن، سینهزنى است؛ هم آن دستى كه مىزنند؛ مثل زدن روى سینه است. این چه شادى‌ای شد؟! اگر براى روزهاى شادى، آهنگهاى مناسب، نه آهنگهاى مبتذل، نه آهنگهاى طاغوتى، نه آهنگهاى حرام و شیوههاى خوب انتخاب كنند، مؤثرتر و بهتر است. اینطور نباشد كه چون به روضهخوانى عادت كردهایم، روز شادى هم كه مىخواهیم حرف بزنیم، لحنمان بشود لحن روضهخوانى. قدیمها مىگفتند فلانى هر چه مىخواند، مثنوى درمىآید؛ هر آهنگى را كه شروع كند، مثنوى مىشود! اینطورى نباشد.»۷
ج) برنامه‌های برون هیئتی؛ مدیران و برنامه‌ریزان هیئت، باید این واقعیت را بپذیرند كه داشتن نشاط یك امر فطری و مورد تأكید بزرگان دین است و نشاط‌افزایی باید به عنوان یكی از برنامه‌های هیئت‌های دینی مدنظر قرار گیرد. با این نگاه؛ حتی برگزاری یك برنامه یا سفر صددرصد تفریحی از سوی یك هیئت، نه تنها هیچ منافاتی با دین ندارد؛ بلكه اگر با نیتی خالص صورت پذیرد، امری به طور کامل دینی و الهی است.
پی‌نوشت:
۱. شهید مطهری، ده گفتار، صص ۱۵۴ و ۱۴۶
۲. شهید بهشتی، نقش آزادی در تربیت كودكان، ص ۱۳۳
۳. همان، ص ۱۳۶
۴. برداشت‌هایی از سیره امام خمینی، ج ۱، ص ۲۸
۵. وسائل‌الشیعه، ج ۱۰، ص ۳۹۷
۶. جامع احادیث‌الشیعه، ج ۱۲، ص ۵۴۹
۷. در دیدار مداحان و شاعران اهل بیت (ع)، ۵/۵/۸۴
نتیجه این رویكرد تحجرگونه به منابع دینی، آن شده‌است كه در نگاه كژبینان، اسلام، دین عزاست و هیئت مكان عزا و هر چه آدمی عزادارتر، مقرب‌تر. هیئت كه قرار بود نماد دینداری جمعی باشد به نماد گریستن جمعی بدل شده است در این میان جوانان نیز كه به حكم فطرت، شادی می‌طلبند آن را در جمع‌های دینی نمی‌یابند و پای به گرداب مجالس گناه می‌نهند؛ حال آنكه اگر درس هیئت، زمزمه شادی نیز به همراه داشت، جمعه‌ها هم جوانان گریزپای را به مكتب حسین (ع) می‌كشاند. هیئتی كه راهبرد خود را بر محور «گریستن» استوار ساخته به هدفی جز «گسستن» جوانان، نایل نمی‌شود. نبودن جوانان در مراسم‌های دینی به معنای كم شدن فقط یك بخش از مخاطبان نیست كه از دست دادن جوانان به معنای از دست دادن همه چیز است.
رویكردی منطقی به دین، این حقیقت را آشكار می‌سازد كه اسلام دینِ نشاط است و نه فقط، تفریح و شادی را منع نكرده است؛ بلكه از آنانی كه برخلاف فطرت، زندگی غمباری را برای خود ساخته و بدان پرداخته‌اند، سخت انتقاد می‌كند: «چه كسی می‌تواند درباره اسلام بگوید، اسلام دین غم، اندوه، گریه و زاری و بی‌نشاطی است در حالی كه قرآن با صراحت می‌گوید: «قل من حرم زینه‌‌الله التی اخرج لعباده و الطیبات من الرزق قل هی‌للذین آمنوا فی الحیاه الدنیا خالصه یوم القیامه»؛ «[اى پیامبر] بگو زیورهایى را كه خدا براى بندگانش پدید آورده و نیز روزی‌هاى پاكیزه را چه كسى حرام گردانیده؟ بگو این نعمت‌ها در زندگى دنیا براى كسانى است كه ایمان آوردهاند و روز قیامت نیز خاص آنان است. این‌گونه آیات خود را براى گروهى كه مىدانند به روشنى بیان مىكنیم.» اصلاً درست به عكس است. اسلام دین نشاط است. این آیه قرآن از محكمات قرآن و صریح است.»۳
حجت‌الاسلام مسیح بروجردی (نوه حضرت امام (ره)) می‌گوید: «یك روز قبل از اینكه به دست مبارك امام معمم بشوم در خدمت ایشان بودم به من فرمودند: زی (رفتار) طلبگی را حفظ كن. و بعد ادامه دادند: این زی طلبگی به سه چیز است: درس جماعت (عمومی)، نماز جماعت و تفریح.»۴
هیئت‌های دینی به عنوان یكی از مجموعه‌هایی كه به منظور ترویج دینداری در جامعه تشكیل شده‌اند باید با پیروی از آموزه‌های اصیل دینی نگاهی جامع به دین داشته باشند و با نفی نگاه‌های تحجرگرایانه، هیئت را به عزاخانه تبدیل نكنند كه رسالت هیئت، دین‌گستری است و نه غم‌گستری. اگر هیئتی در عزای امامی می‌گرید چرا در شادی آن امام سكوت می‌كند؟ مگر نه آنكه امام صادق (ع)، آن هنگام كه شاهد گریستن یكی از یاران خود، مسمع در عزای سیدالشهدا (ع) بودند به او یادآور شدند كه در سوگ ما سوگوار باش و در شادی ما شاد: «الذین یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا»۵
«نشاط‌افزایی» باید به عنوان یكی از كاركردهای هیئت تعریف و تثبیت شود كه بی‌شك نتیجه آن روی آوردن جوانان به مجالس دینی خواهد شد. كاركرد نشاط‌افزایی هیئت در سه بخش می‌تواند تجلی یابد:
الف) مراسم عزا؛ در مراسم‌های عزاداری، فرد شركت‌كننده، احساس نزدیك شدن به خدا و ولی خدا (ع) و بخشوده شدن گناهان را دارد. این حالت روحی، نوعی نشاط معنوی برای آدمی می‌آفریند.
ب) مراسم جشن؛ دهه كرامت، اعیاد شعبانیه، هفته وحدت، دهه ولایت (غدیر تا قربان) و ... همگی روزهایی هستند كه امامان و بزرگان شادند و بر پیروان آنها نیز شادی امری لازم است. امام رضا (ع) به یكی از اصحاب خود، ریان بن شبیب، فرمودند: «اگر خوشحال می‌شوی كه در درجات والای بهشت با ما باشی؛ پس در اندوه ما اندوهگین باش و در شادی ما شاد.»۶
در اعیاد، گاه مراسمی به نام جشن و سرور برپا می‌شود اما آنچه در آن دیده می‌شود چیزی جز آه و فغان نیست، سخنران با استناد به این حدیث خود ساخته كه: «شیعه عید ندارد»! شادی مستمعین را به قتلگاه می‌برد و مداح نیز چنان می‌كند كه فرقی میان روز ولادت و شهادت باقی نمی‌گذارد. رهبر انقلاب با گلایه از این عزاداران همیشگی، می‌فرماید: «الآن معمول شده كه براى روزهاى عید جلساتى تشكیل مىدهند. بنده مخالف این كار نیستم؛ بد هم نیست كه دست مىزنند؛ البته اگر از رادیو بشنویم و شعر را درست گوش نكنیم، خیال مىكنیم، دارند سینه مىزنند! هم لحن، سینهزنى است؛ هم آن دستى كه مىزنند؛ مثل زدن روى سینه است. این چه شادى‌ای شد؟! اگر براى روزهاى شادى، آهنگهاى مناسب، نه آهنگهاى مبتذل، نه آهنگهاى طاغوتى، نه آهنگهاى حرام و شیوههاى خوب انتخاب كنند، مؤثرتر و بهتر است. اینطور نباشد كه چون به روضهخوانى عادت كردهایم، روز شادى هم كه مىخواهیم حرف بزنیم، لحنمان بشود لحن روضهخوانى. قدیمها مىگفتند فلانى هر چه مىخواند، مثنوى درمىآید؛ هر آهنگى را كه شروع كند، مثنوى مىشود! اینطورى نباشد.»۷
ج) برنامه‌های برون هیئتی؛ مدیران و برنامه‌ریزان هیئت، باید این واقعیت را بپذیرند كه داشتن نشاط یك امر فطری و مورد تأكید بزرگان دین است و نشاط‌افزایی باید به عنوان یكی از برنامه‌های هیئت‌های دینی مدنظر قرار گیرد. با این نگاه؛ حتی برگزاری یك برنامه یا سفر صددرصد تفریحی از سوی یك هیئت، نه تنها هیچ منافاتی با دین ندارد؛ بلكه اگر با نیتی خالص صورت پذیرد، امری به طور کامل دینی و الهی است.
پی‌نوشت:
۱. شهید مطهری، ده گفتار، صص ۱۵۴ و ۱۴۶
۲. شهید بهشتی، نقش آزادی در تربیت كودكان، ص ۱۳۳
۳. همان، ص ۱۳۶
۴. برداشت‌هایی از سیره امام خمینی، ج ۱، ص ۲۸
۵. وسائل‌الشیعه، ج ۱۰، ص ۳۹۷
۶. جامع احادیث‌الشیعه، ج ۱۲، ص ۵۴۹
۷. در دیدار مداحان و شاعران اهل بیت (ع)، ۵/۵/۸۴
