آرمان هیأت - رصد فعالیت‌ها در حوزه امام حسین(ع) و عاشورا

مؤسسه مطالعات راهبردی خیمه به عنوان نهادی غیر دولتی، روی سه محور امام حسین(ع)، عاشورا و مناسک آیینی فعالیت‌های خود را متمرکز کرده است؛ بر همین اساس نیز فعالیت‌های متنوعی در بخش‌های مختلف مربوط به این حوزه‌ها انجام می‌شود.

پایگاه اینترنتی خیمه نیز به عنوان یکی از ارکان مؤسسه در طول سال به رصد رویدادها و خبرهای این حوزه می‌پردازد. در طول سال گذشته کم‌وبیش همه رویدادهای مرتبط با حوزه‌های مورد توجه خیمه در سایت رصد و بررسی شده و منبع غنی‌ای از اخبار و گزارش‌ها و مقاله‌های مربوط به آنها گرد آمده است.

با توجه به وجود این ظرفیت در بطن سایت، خیمه تصمیم گرفت تا هر سال گزارش‌هایی تخصصی را در حوزه‌های مختلف منتشر کند.

اولین گزارشی که نهایی و آماده انتشار شد، گزارش مربوط به وضعیت سفر به اماکن زیارتی (حج، عتبات و سوریه) در سال گذشته است. گزارش‌های دیگر خیمه شامل: «گزارش وضعیت نهادهای عاشورایی»، «گزارش همایش‌های آیینی عاشورا» و «گزارش وضعیت نشر عاشورایی» است که به مرور زمان، در ماه‌های آینده منتشر می‌شوند و ناظر به رویدادهای سال ۱۳۸۸ در این حوزه‌ها هستند.

وضعیت سفر به اماکن زیارتی

سفر به اماکن زیارتی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های شمار زیادی از ایرانیان برای گذراندن اوقات فراغت و تعطیلات است؛ همچنین در زمان‌های عادی و در طول سال نیز همواره تقاضای فراوانی برای عمره، سفر به عتبات عالیات و سوریه وجود دارد.

تا کنون سازمان حج و زیارت به عنوان متولی رسمی سفرهای زیارتی شناخته شده؛ اما در سال‌های اخیر و با افزایش تقاضا برای سفرهای زیارتی و به طور خاص در مورد سفر به عتبات عالیات و سوریه، شمار کاروان‌های گروهی و سفرهای انفرادی به این کشورها افزایش یافته و به دلیل وضعیت ویژه عراق بروز حوادث تروریستی را برای زائران ایرانی سبب شده است؛ همچنین استانداردنبودن شرایط سفر به روی‌دادن حوادث و سوانح جاده‌ای نیز منجر شده است.

متأسفانه شمار این حوادث در سال گذشته نیز زیاد بود و مطابق آمار اعلام‌شده از سوی مسئولان از حوادثی که پوشش خبری آنها در رسانه‌ها بازتاب یافته است، در سال ۱۳۸۸، ۱۱۸ نفر از هم‌وطنان کشته شدند و بیش از ۳۸۰ نفر دیگر نیز مجروح شدند. این عدد نشانگر این است که به طور متوسط در هر سه روز یکی از زائران ایرانی، قربانی خشونت‌های سیاسی و یا سوانح رانندگی شده و این حوادث در هر روز دست‌کم یک ایرانی را به بیمارستان روانه کرده است.

این حوادث همچنین با مسئله دیگری همراه است و آن اینکه سازمان حج و زیارت نسبت به زائران انفرادی و مشتاقانی که رأساً به سفر به عتبات اقدام می‌کنند، هیچ مسئولیتی را نمی‌پذیرد و نظام سامانمندی هم برای راهنمایی و هدایت این هم‌وطنان وجود ندارد؛ به همین دلیل در دوره‌هایی حوادث بیشتری برای آنها روی داد.

مدیریت جزیره‌ای در سفر به اماکن زیارتی سبب مشکلات بسیاری برای مردم و مسئولان شده و به نظر می‌رسد، سازمان حج و زیارت و نهادهای دیگرِ اعزام زائران باید با هم‌فکری و مساعدت متقابل، زودتر سازوکاری غیر انحصاری و مورد توافق هر دو طرف را برای بهبود وضعیت زائران ایرانی فراهم آورند.

در حال حاضر زائران ایرانی از سه طریق راهی عتبات عالیات می‌شوند، انفرادیِ زمینی، انفرادیِ هوایی و کاروان‌های سازمان حج و زیارت و نیاز به یکسان‌سازی خدمات عرضه‌شده به آنها از سوی مسئولان ایرانی وجود دارد.

سفر زائران ایرانی به عتبات از طریق زمینی با وجود دشواری‌هایش همچنان با استقبال روبه‌رو می‌شود و بسیاری -در برخی موارد شاید به حدود نیمی از کل زائران ایرانی نیز برسد- به صورت انفرادی عازم عتبات می‌شوند. این زائران چون معمولاً چندین بار به عراق سفر کرده‌اند، به زیروبم‌های سفر به عتبات آشنا هستند و نیازی نمی‌بینند که در چارچوب سازمان حج و زیارت راهی عتبات شوند. سفر انفرادی آنها همچنین باعث می‌شود، برای سفر به شهرهایی کاظمین و سامرا با محدودیت کمتری روبه‌رو شوند؛ البته این سفرهای انفرادی و زمینی را در دوره‌های زمانی پُرتردد، مسئولان ایرانی بیشتر محدود می‌کنند.

پرواز به عتبات یکی دیگر از راه‌های سفر آزاد به عتبات است. پرواز از تهران به بغداد و گاه نجف مهم‌ترین مسیری است که زائران طی می‌کنند. بیشتر پروازهای فعلی در چارچوب سفرهای انفرادی به عتبات هستند.

سال گذشته رویداد مهم دیگری صورت گرفت و آن، تغییر نماینده رهبری در سازمان حج و زیارت و تغییر رئیس این سازمان بود. هرچند در میانه‌های سال ۱۳۸۸ یک‌بار وزیر پیشین ارشاد «خاکسار قهرودی» را برکنار کرد، با انتقاد حجت‌الاسلام والمسلمین ری‌شهری، وی در مسند مسئولیت باقی ماند.
اواخر سال با استعفای حجت‌الاسلام ری‌شهری و انتصاب حجت‌الاسلام قاضی‌عسگر، مدیر سازمان نیز تغییر کرد. علی لیالی در حال حاضر مسئولیت سازمان حج زیارت را برعهده دارد. با توجه به رویدادهای پیش‌آمده در سال ۱۳۸۸ می‌توان گفت، انتقادهای طرح‌شده در ایران نسبت به برخورد نامناسب با حجاج ایرانی که مدتی نیز حج عمره را به تعویق انداخته بود و همچنین مسائل مختلف مربوط به سفر به عتبات عالیات مهم‌ترین چالش‌های پیشِ ‌روی وی در مدیریت سازمان حج و زیارت باشد.

برای خواندن متن کامل گزارش وضعیت سفر به اماکن زیارتی به پایگاه اینترنتی خیمه به آدرس www.armaneheyat.ir مراجعه کنید.