آرمان هیأت - بسیج مداحان

«قاسم رضایی» مسئول آموزش و جانشین بسیج مداحان است. در گفت‌وگویی که پس از اختتامیه چهارمین دوره بسیج مداحان در بهمن‌ماه سال گذشته با ایشان داشتیم، درباره «سازمان بسیج مداحان» و عملکرد آن صحبت کردیم. رضایی مؤلف کتاب «شیوه روضه‌خوانی» است که در ۲۱ بخش تدوین و به‌زودی منتشر خواهد شد. رضایی معتقد است که «مداح باید بداند، خواندن احادیث غامض برای مردم جزو فتنه است و حدیثی نخواند که ملت را به گرفتاری
بیندازد.»

خیمه: لطفاً مختصری درباره پیشینه «سازمان بسیج مداحان» و منطق تشکیل‌ آن توضیح دهید.

ایده اولیه تأسیس سازمان بسیج مداحان به دنبال فرمایش مقام معظم رهبری در سال ۱۳۶۸ مبنی بر اینکه «مداحان باید تحت یک ضابطه دربیایند» شکل گرفت. فعالیتمان را از مردادماه ۱۳۸۷ شروع کردیم و سه دوره در سال ۱۳۸۷ برگزار شد که طی آن حدود ۵۰۰ نفر در سراسر کشور فارغ‌التحصیل شدند. در دوره چهارم نیز ۳۲۸ نفر طی ۲ روز ثبت‌نام کردند و پس از گزینش از ۱۸۳ نفر، ۱۴۵-۱۴۰ نفر قبول شدند. بنابه فرمایش آقا ضابطه‌مندی مداحان امری ضروری و منطق تشکیل‌شدن این سازمان هم همین است.

مقام معظم رهبری فرمایش‌ها و دغدغه‌های دیگری هم دارند. چرا سپاه به آن دغدغه‌ها توجه نمی‌کند؟

سپاه نهادی کاملاً فرهنگی و مردمی است. شکل مردمی و فرهنگی سپاه از صبغه نظامی آن بیشتر نمایان است. اینکه امام (ره) فرمود: «اگر سپاه نبود، کشور نبود.» صرفاً نشانگر فعالیت‌های نظامی سپاه نیست. شما به رویکرد فرهنگی سپاه در کنگره‌های شهدا و رزمندگان، اردوهای راهیان نور و همه کارکردهای فرهنگی در بسیج دانشجویی توجه کنید. ما ۲۰ قشر بسیج داریم؛ مثلاً قشر مهندسان که به خودی خود، بخش‌های مختلفی دارد. بسیج در همه کشور سازمان فراگیری است.

آیا آنچه شما انجام می‌دهید، بنیاد دعبل، نهادهای زیرمجموعه سازمان تبلیغات اسلامی، کانون مداحان و خانه مداحان یا حتی هیئت رزمندگان نمی‌توانند انجام دهند؟ در کل چه رابطه‌ای بین سازمان بسیج مداحان و هیئت رزمندگان وجود دارد؟

مسئول و جانشین او در مجموعه بسیج مداحان هر دو در هیئت رزمندگان هم مسئولیت دارند؛ بنابراین این دو مجموعه با هم متصل هستند. من، هم مداح رسمی هیئت رزمندگان و هم مسئول سرویس آموزش ماهنامه رزمندگان هستم. مدیریت هیئت رزمندگان با مدیریت بسیج مداحان یکی است؛ مثلاً «سردار مداحی» که ۱۰ سال در هیئت رزمندگان بود،‌ الآن مدیر مجموعه بسیج مداحان است و من هم جانشین ایشان هستم. هیئت رزمندگان ساختار اداری و ساختار مالی ندارد. فرض کنید اگر ما بخواهیم، در استان خوزستان ۳۰۰ ساعت کلاس مداحی برگزار کنیم، هزینه آن چگونه باید تأمین شود؟

هیئت رزمندگان نمی‌تواند این کار را انجام دهد، چون حساب و کتاب مجموعه رزمندگان در بعد تبلیغات است و در حوزه آموزش فقط ماهنامه را دارند. در بنیاد دعبل کار آموزشی صورت نمی‌گیرد و بیشتر فعالیت‌های آنها در زمینه بیمه مداحان و مواردی از این قبیل است؛ ضمن اینکه مسئله ساماندهی به امور مداحی و مداحان مسئله مهمی است. گاهی اشتباهی که یک پزشک مرتکب می‌شود، جبران‌پذیر است؛ اما در حوزه مداحی اتفاقاتی می‌افتد که گاه جبران‌ناپذیرند و سلامت جامعه را مختلف می‌کند. حوزه تأثیرگذاری مداحان بسیار وسیع است و طبیعی است که نهادهایی که احساس مسئولیت می‌کنند، به فراخور توانایی و امکاناتشان سعی می‌کنند، در این زمینه قدیم بردارند؛ البته باید جلوی موازی‌کاری‌ها را گرفت. ما تلاش کردیم، با رابطه برقرارکردن با مسئولان کانون‌های مداحان، سازمان اوقاف، سازمان حج و زیارت و... و با عرضه گزارش کار بسیج مداحان به آنها از موازی‌کاری جلوگیری کنیم.

تشکیل «خانه مداحان» زیر نظر شهرداری و «بسیج مداحان» زیر نظر سپاه و بسیج و مواردی از این قبیل این سؤظن را در بین جامعه مذهبی به وجود می‌آورد که نگرش‌های سیاسی مختلف سعی در یارگیری در بین مداحان دارند؛ مثلاً این انتقاد به شهرداری را مکرراً می‌شنویم که شهرداری به جای گذاشتن کتاب در اتوبوس‌هایی که گاه در آنها نمی‌توان نفس کشید، به وظایف خود عمل کند تا مردم زودتر به خانه‌هایشان برسند و در منزل مطالعه کنند. خانه مداحان چه رابطه‌ای با شهرداری دارد؟ و... همین انتقاد و موارد مشابه درباره بسیج مداحان نیز می‌تواند مصداق داشته باشد و دارد. گویا برخی نهادها هزینه‌ها و منابع انسانی مازاد را در آسا‌ن‌ترین کارها که گویا کار فرهنگی بدون نقطه عزیمت و مقصد مشخص است، صرف می‌کنند. به نظر می‌رسد، برخی فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی برای توجیه حضور برخی کسان و برخی هزینه‌ها در برخی نهادهاست.

این موضوع درباره بسیج صادق نیست. ما تصمیم گرفتیم، در ۱۷ آذرماه همایشی ۷۰۰ نفره با شرکت همه مداحان کشور تشکیل دهیم. ۷۵۰ دعوت‌نامه به سراسر کشور ارسال کردیم و نزدیک به ۷۸۰ نفر آمدند؛ یعنی ۳۰ نفر بدون دعوت‌نامه آمده بودند. مداحان با گرایش‌های مختلف سیاسی حضور داشتند و کسی می‌گفت: «این بهترین و بی‌ریاترین مجلسی است که من در طول عمرم در آن شرکت کرده‌ام. شاید این دو علت داشته باشد: یکی به علت شهدایی که در اینجا دفن هستند و یکی اینکه شما این کار را برای خدا انجام داده‌اید.»

در آن جمع مشهدی‌ها، شیرازی‌ها، مداحان ترک‌زبان و... بودند. قبل از این هم در موضوع فلج اطفال، بسیج به میدان وارد شد و همه مردم هم کمک کردند و خدمات خوبی انجام دادند. خدا را شکر با درایت فرماندهان سپاه، بسیج به حوزه‌ نظامی و سیاسی وارد نشده است و بیشتر، خدمات فرهنگی و اجتماعی دارد. سپاه، نیروی مقاومت را از بسیج برداشته است. نیروی مقاومت بسیج کاملاً حذف شد و ستاد بسیج در دل نیروهای دیگر جای گرفت. الآن هیچ محدودیتی برای عضویت در بسیج وجود ندارد؛ مگر اینکه کسی معاند با انقلاب یا مفسد فی‌الارض باشد. بسیج، نیروی کاملاً مردمی و فرهنگی است. ما هم درصدد نیستیم که کار آسان انجام دهیم. خروجی فعالیت‌های ما هم مشخص است. شما باید فارغ‌التحصیلان کلاس‌های بسیج مداحان را ببینید، ‌بعد درباره آن قضاوت کنید. تأثیر ۱۷ یا ۱۸ استادی که در طول یک دوره به مداحان آموزش می‌دهند، کاملاً در ظاهر و عملکرد آنها مشهود است.

البته درست می‌گویید. من خودم شاهد بودم که در بین استادان و دانش‌آموختگان مداحی در اختتامیه دوره چهارم رابطه صمیمانه و بسیار قشنگی وجود داشت. چیزی که نظرم را جلب کرد، این بود که در بین آنها ادبیات به‌اصطلاح «داش‌مشتی» گاهی سخیف که در برخی جمع‌های این‌گونه به شکل آزاردهنده‌ای وجود دارد، نبود.

خدا را شکر؛ در گزینش مداحان، حوزه‌های مختلف عقیدتی، تاریخی، تست صدا، احکام، اخلاق و... مدنظر بوده و قبولی در همه دروس از جمله آداب دعاخواندن، آداب و اصول مداحی، تست صدا و... مشروط بر موفقیت در امتحان کتبی یا شفاهی بوده است. ما این فعالیت را که ۳۰ سال روی زمین مانده بوده، شروع کردیم و هنوز اول راه هستیم و اگر شما سؤال کنید، چقدر موفق بودید؟ می‌گویم یک پله بالا رفتیم و آن پله هم ایجاد باور آموزشی در مردم است. نکات مثبتی که شما به آن اشاره کردید و آنچه دیده‌اید، محصول زحمتِ هیئتی علمی، دلسوز و تواناست.

ممکن است تعدادی از این عزیزان را نام ببرید؟

وقتی ما فعالیت‌هایمان را شروع کردیم، «دکتر سنگری» اینجا بود. ما مبانی درسی و کتب آن را تهیه کردیم و در هیئتی علمی که ایشان هم جزو آن بود، تصویب شد. کار نهایی را ایشان اصلاح کرد. همه آزمون‌ها و سؤالاتی را که طرح می‌کنیم، به تأیید ایشان می‌رسانیم.

سازمان بسیج مداحان، هیئتی علمی متشکل از فرمانده نیرو، حاج‌آقا تائب، شیخ مهدی تائب، دکتر محمدرضا سنگری، حاج یدالله بهتاش، حاج میثم سازگار، حاج عباس دلجو، پرویز بیگی حبیب‌آبادی، محمدحسین احمدوند، سعید حدادیان، حاج آقا مداحی، حاج آقا بحرینی،‌ حاج ماشاءالله عابدی، آقای صیاف‌زاده، سرهنگ نیرومند، رضا بکایی، محسن طاهری، مرتضی طاهری،‌ حسین ندایی، تاج لنگرودی، سالاروند، برخی استادان دانشگاه علامه طباطبایی و... است.

نحوه‌ ارزیابی شما از استادان و دانش‌آموختگان چگونه است؟ آیا نظارت بر کسانی را که آموزش می‌دهند و آموزش می‌بینند، در دستور کار خود دارید یا خیر؟

استادانی که آموزش می‌دهند، عمدتاً چهره‌های موجهی هستند و هر دوره هم ارزیابی می‌شوند، در چهار دوره گذشته یک استاد داشتیم که ضریب امتیازش از ۶۰ پایین‌تر بود و ما عذر ایشان را خواستیم؛ البته رهایشان نمی‌کنیم. آنها را دعوت و در تست‌های ورودی از آنها استفاده می‌کنیم؛ اما در کلاس‌ها خیر.

با کسانی هم که آموزش می‌بینند، مرتب و به انحای مختلف در تماس هستیم؛ حتی کسانی را که در کلاس‌های آموزشی شرکت کرده؛ اما قبول نشده‌اند، رها نمی‌کنیم و با آنها در رابطه هستیم. جالب است که کسانی که به علت پاسخگونبودن در برابر عملکردشان از لیست ما حذف می‌شوند. اقبال عمومی هم نخواهند داشت.