کد مطلب : ۱۳۸۳۳
عادت‌ها را تقدیس نمی‌کرد...
«باید نتایج همه این مجالس و هیئت‌ها و این خیزش روحی و معنوی، طرح و پروژه‌ای باشد، برای دگرگون‌سازی واقعیت‌های موجود؛ طرحی متکی بر اندیشه و تفکری که مردم را به نقاط ضعف و انحراف موجود رهنمون سازد؛ چنانچه ابا عبدالله با مقایسه سیر راستین دین، دید مردم را متوجه واقعیت‌های زمانه کرد.»۳
این سخنان و کلمات از کسی است که نامش برای کسانی که اسلام را خارج از پستو‌های تحجر و حاضر در عرصه حیات می‌خواهند، نامی آشناست. علامه سیدمحمدحسین فضل‌الله مرجع بزرگ شیعیان لبنان، در ۱۶ نوامبر سال ۱۹۳۵ میلادی مصادف با ۱۳۵۴ قمری در نجف اشرف چشم به جهان گشود. پدر ایشان علامه عبدالرؤوف فضل‌الله برای فراگیری علوم دینی به این شهر مهاجرت كرده بود و سال‌های طولانی را به همراه خانواده‌اش در نجف اشرف گذراند و به تحصیل و تدریس در بزرگ‌ترین مركز علمی جهان در آن زمان پرداخت.
علامه محمدحسین فضل‌الله در بزرگ‌ترین حوزه علمیه در نجف اشرف پرورش یافت و از سنین خردسالی فراگیری علوم دینی را آغاز كرد.
ایشان از محضر استادان بلندپایه آن زمان همچون سیدابوالقاسم الخوئی، سیدمحسن الحكیم، سیدمحمود الشاهرودی و شیخ حسین الحلی استفاده کرد و درس فلسفه را نزد ملاصدرا بادكوبی، فرا گرفت.
علامه فضل‌الله یكی از دانشجویان برجسته علمی در آن مرحله بود تا جایی كه توانست اعتماد آیت‌الله ابوالقاسم خوئی از مراجع تقلید شیعه را به خود جلب كند.
مرجع شیعه لبنان اهتمام ویژه‌ای به تأسیس و نظارت بر حوزه‌های علمیه داشتند و از جمله حوزه‌های زیر نظارت ایشان پژوهشكده شرعی اسلامی در منطقه النبعه لبنان است كه سرپرستی آن به طور مستقیم بر عهده علامه فضل‌الله بوده و در زمان جنگ داخلی لبنان از این منطقه به منطقه حی السلم و پس از آن به بئر حسن در ضاحیه جنوبی بیروت انتقال یافت.
حوزه المرتضی در حرم حضرت زینبhدر دمشق نیز از دیگر حوزه‌های زیر نظارت علامه فضل‌الله بود.ایشان همچنین نظارت بر یك مركز اسلامی فرهنگی را بر عهده داشت كه به منظور انتشار فرهنگ اسلامی در سیره اهل بیت(ع)فعالیت می‌كند.
وی توجه ویژه‌ای به ساخت مساجد داشت و ضمن ساخت مساجدی مختلف در لبنان و سوریه از ساخت مساجد در سراسر جهان نیز حمایت كرد. مراكز آكادمیك و حرفه‌ای، مؤسسات بهداشتی و پزشكی، مؤسسات رسانه‌ای، دفاتر شرعی و تبلیغ از جمله دفتر فتوا و حكم شرعی از دیگر مراكز و مؤسساتی است كه علامه فضل‌الله به ایجاد آن اهتمام ورزید.
در زمینه مسائل اجتماعی نیز ایشان توجه ویژه‌ای به مسئله ایتام داشت و اولین مؤسسه خیریه موسوم به «خیریه امام الخوئی» را نیز برای ایتام تأسیس كرد و به جز آن مؤسسات خیریه مختلفی را ایشان برای رسیدگی به وضعیت فقرا، درماندگان و معلولان ایجاد کرد.
وی از مراجع اعظم شیعیان بود و از سال ۱۹۸۲ و پس از تشکیل حزب الله لبنان به عنوان رهبر مذهبی این جنبش شناخته می‌شد. علامه فضل‌الله از منتقدان سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه به شمار می‌رفت. این مبارز سیاسی در طول عمر خود کوشید تا «وحدت جهان اسلام» را که خواست بیشتر مراجع دینی است، برپا کند.
اولین فعالیت سیاسی علامه فضل الله از ۱۷ سالگی و با سرودن قصیده‌ای منتقد به مسائل سیاسی روز لبنان و مهاجرت جوانان و فقدان وحدت در جامعه آغاز شد. به دنبال آن، جمعى از مؤسسان انجمن مذهبى «اسر› التآخى» منطقه نبعه در حاشیه شرقى بیروت از فضل‌الله دعوت کردند تا در آن منطقه سکونت کند و این دعوت باعث شد تا وی از نجف اشرف به لبنان نقل مکان کند و در آنجا به عنوان رهبر مذهبی «حزب‌الله لبنان» فعالیت کند.
مرگ علامه فضل‌الله که در ۱۳ تیرماه ۱۳۸۹ و در سن ۷۵ سالگی رخ داد، بیش از هر گروه دیگری برای حزب‌الله لبنان دردآور بود و به همین مناسبت این جنبش سه روز عزای عمومی در لبنان اعلام کرد و از همه مردم این کشور خواست تا در تشییع جنازه پدر معنوی جنبش حزب‌الله شرکت کنند.
به همین منظور سران بسیاری کشورهای مسلمان و گروه‌های اسلامی نیز درگذشت این مرجع بزرگ شیعیان لبنان را به دولت و ملت لبنان تسلیت گفتند. شخصیت‌های حقیقی و حقوقی کشورمان نیز درگذشت این روحانی مبارز را طی بیانیه‌هایی جداگانه تسلیت گفتند و هیئتی بلندپایه از ایران در مراسم به خاکسپاری و تشییع جنازه وی شرکت کردند.
از تألیفات علامه فضل‌الله باید به كتب فقهی، اسلامی و سیاسی وی اشاره کرد. بیش از ۷۰ عنوان کتاب -در مجموع بیش از یکصد جلد- از ایشان منتشر شده که برخی از آنان با تمرکز بر واقعه عاشورا و کربلاست. کتاب‌های«من وحی عاشورا»، «حدیث عاشورا» و «علی طریق کربلا» در این حوزه تا زمان حیات ایشان به چاپ رسید.
علامه فضل‌الله مقالات، سخنرانی‌ها و خطبه‌های بسیاری نیز در زمینه‌های مختلف همچون آزادی بیان، زن در نگاه اجتماعی اسلام، فقیه و حاکمیت، اسلام و آرمان‌گرایی، مفهوم شورا، مسئولیت در دوران غیبت، نقش دین در جامعه اسلامی، انتفاضه فلسطین، رابطه اسلام و غرب، جشن‌های ولادت و... دارد.
از ایشان همچنین مقالاتی با عنوان زینب کربلای جاری، نگاهی اسلامی به عاشورا، نقش منبر حسینی، عاشورا فریاد بلند حق و آزادی، عاشورا و چالش‌هاى فكرى و فرهنگى معاصر درباره اندیشه عاشورا به چاپ رسیده است.
مرحوم سیدمحمدحسین فضل‌الله در یکی از مقالات خود درباره عاشورا می‌نویسد: «قضیه عاشورا یك قضیه عام اسلامى است و به یك مذهب خاص اختصاص ندارد. خاستگاه قیام كربلا عناوین اسلامى است و این مسئله در بیانات و موضع‌گیرى‌هاى امام حسین(ع)از آغاز تا شهادت به‌خوبى تجسم یافته است.»
در این مقاله آمده است: «انقلاب امام حسین(ع)اگرچه از نظر نظامى، موفقیتى در پى نداشت؛ ولى جامعه اسلامى را تكان داد تا خط اصیلى را كه حیات اسلامى را حفظ كرده و عدالت را در آن تثبیت مى‌نماید، ریشه‌دار سازد؛ ولى جامعه اسلامى آن روز آن چنان تحت تأثیر حكومت یزید قرار داشت و دچار رخوت و سستى شده بود كه یزید مردم را به حركت واداشت تا در عین حالى كه امام حسین(ع)را دوست دارند، به جنگ با او بپردازند؛ پس وضعیت جامعه اسلامى به گونه‌اى بود كه مردم آمادگى ستم‌پذیرى را داشتند و جامعه منحرف مردم را به سمت مقابله با دعوت‌هاى حق‌طلبانه سوق مى‌داد و روند حركت جامعه به گونه‌اى بود كه به اسم اسلام، كفر به مردم ارائه مى‌شد.»
فضل‌الله در مقاله دیگری به عنوان«عاشورا فریاد بلند حق و آزادی» می‌نویسند: «امام حسین(ع)می‌كوشید كه دل‌ها را باز كند؛ در حالی كه رهبران یزیدی سعی در بستن دل‌های مردم داشتند. اگر می‌خواهیم كه عاشورا همچنان بالنده و پویا باقی بماند، باید طوری حركت كنیم كه عاشورا برای خدا و پیامبرsو اسلام حفظ شود و عاشورا برای تمام نسل‌ها به عنوان فریاد آزادی و عدالت باقی بماند. اگر بعضی‌ها بخواهند به مردم ستم كنند و ستم خود را برایشان تحمیل كنند، در این شرایط راه عاشورا خودنمایی می‌كند.»
پی‌نوشت:
۱. مصاحبه با النهار ۲۷/۵/۱۹۹۶
۲. همان
۳. سخنرانی در حوزه علمیه
«المرتضی» در دمشق
این سخنان و کلمات از کسی است که نامش برای کسانی که اسلام را خارج از پستو‌های تحجر و حاضر در عرصه حیات می‌خواهند، نامی آشناست. علامه سیدمحمدحسین فضل‌الله مرجع بزرگ شیعیان لبنان، در ۱۶ نوامبر سال ۱۹۳۵ میلادی مصادف با ۱۳۵۴ قمری در نجف اشرف چشم به جهان گشود. پدر ایشان علامه عبدالرؤوف فضل‌الله برای فراگیری علوم دینی به این شهر مهاجرت كرده بود و سال‌های طولانی را به همراه خانواده‌اش در نجف اشرف گذراند و به تحصیل و تدریس در بزرگ‌ترین مركز علمی جهان در آن زمان پرداخت.
علامه محمدحسین فضل‌الله در بزرگ‌ترین حوزه علمیه در نجف اشرف پرورش یافت و از سنین خردسالی فراگیری علوم دینی را آغاز كرد.
ایشان از محضر استادان بلندپایه آن زمان همچون سیدابوالقاسم الخوئی، سیدمحسن الحكیم، سیدمحمود الشاهرودی و شیخ حسین الحلی استفاده کرد و درس فلسفه را نزد ملاصدرا بادكوبی، فرا گرفت.
علامه فضل‌الله یكی از دانشجویان برجسته علمی در آن مرحله بود تا جایی كه توانست اعتماد آیت‌الله ابوالقاسم خوئی از مراجع تقلید شیعه را به خود جلب كند.
مرجع شیعه لبنان اهتمام ویژه‌ای به تأسیس و نظارت بر حوزه‌های علمیه داشتند و از جمله حوزه‌های زیر نظارت ایشان پژوهشكده شرعی اسلامی در منطقه النبعه لبنان است كه سرپرستی آن به طور مستقیم بر عهده علامه فضل‌الله بوده و در زمان جنگ داخلی لبنان از این منطقه به منطقه حی السلم و پس از آن به بئر حسن در ضاحیه جنوبی بیروت انتقال یافت.
حوزه المرتضی در حرم حضرت زینبhدر دمشق نیز از دیگر حوزه‌های زیر نظارت علامه فضل‌الله بود.ایشان همچنین نظارت بر یك مركز اسلامی فرهنگی را بر عهده داشت كه به منظور انتشار فرهنگ اسلامی در سیره اهل بیت(ع)فعالیت می‌كند.
وی توجه ویژه‌ای به ساخت مساجد داشت و ضمن ساخت مساجدی مختلف در لبنان و سوریه از ساخت مساجد در سراسر جهان نیز حمایت كرد. مراكز آكادمیك و حرفه‌ای، مؤسسات بهداشتی و پزشكی، مؤسسات رسانه‌ای، دفاتر شرعی و تبلیغ از جمله دفتر فتوا و حكم شرعی از دیگر مراكز و مؤسساتی است كه علامه فضل‌الله به ایجاد آن اهتمام ورزید.
در زمینه مسائل اجتماعی نیز ایشان توجه ویژه‌ای به مسئله ایتام داشت و اولین مؤسسه خیریه موسوم به «خیریه امام الخوئی» را نیز برای ایتام تأسیس كرد و به جز آن مؤسسات خیریه مختلفی را ایشان برای رسیدگی به وضعیت فقرا، درماندگان و معلولان ایجاد کرد.
وی از مراجع اعظم شیعیان بود و از سال ۱۹۸۲ و پس از تشکیل حزب الله لبنان به عنوان رهبر مذهبی این جنبش شناخته می‌شد. علامه فضل‌الله از منتقدان سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه به شمار می‌رفت. این مبارز سیاسی در طول عمر خود کوشید تا «وحدت جهان اسلام» را که خواست بیشتر مراجع دینی است، برپا کند.
اولین فعالیت سیاسی علامه فضل الله از ۱۷ سالگی و با سرودن قصیده‌ای منتقد به مسائل سیاسی روز لبنان و مهاجرت جوانان و فقدان وحدت در جامعه آغاز شد. به دنبال آن، جمعى از مؤسسان انجمن مذهبى «اسر› التآخى» منطقه نبعه در حاشیه شرقى بیروت از فضل‌الله دعوت کردند تا در آن منطقه سکونت کند و این دعوت باعث شد تا وی از نجف اشرف به لبنان نقل مکان کند و در آنجا به عنوان رهبر مذهبی «حزب‌الله لبنان» فعالیت کند.
مرگ علامه فضل‌الله که در ۱۳ تیرماه ۱۳۸۹ و در سن ۷۵ سالگی رخ داد، بیش از هر گروه دیگری برای حزب‌الله لبنان دردآور بود و به همین مناسبت این جنبش سه روز عزای عمومی در لبنان اعلام کرد و از همه مردم این کشور خواست تا در تشییع جنازه پدر معنوی جنبش حزب‌الله شرکت کنند.
به همین منظور سران بسیاری کشورهای مسلمان و گروه‌های اسلامی نیز درگذشت این مرجع بزرگ شیعیان لبنان را به دولت و ملت لبنان تسلیت گفتند. شخصیت‌های حقیقی و حقوقی کشورمان نیز درگذشت این روحانی مبارز را طی بیانیه‌هایی جداگانه تسلیت گفتند و هیئتی بلندپایه از ایران در مراسم به خاکسپاری و تشییع جنازه وی شرکت کردند.
از تألیفات علامه فضل‌الله باید به كتب فقهی، اسلامی و سیاسی وی اشاره کرد. بیش از ۷۰ عنوان کتاب -در مجموع بیش از یکصد جلد- از ایشان منتشر شده که برخی از آنان با تمرکز بر واقعه عاشورا و کربلاست. کتاب‌های«من وحی عاشورا»، «حدیث عاشورا» و «علی طریق کربلا» در این حوزه تا زمان حیات ایشان به چاپ رسید.
علامه فضل‌الله مقالات، سخنرانی‌ها و خطبه‌های بسیاری نیز در زمینه‌های مختلف همچون آزادی بیان، زن در نگاه اجتماعی اسلام، فقیه و حاکمیت، اسلام و آرمان‌گرایی، مفهوم شورا، مسئولیت در دوران غیبت، نقش دین در جامعه اسلامی، انتفاضه فلسطین، رابطه اسلام و غرب، جشن‌های ولادت و... دارد.
از ایشان همچنین مقالاتی با عنوان زینب کربلای جاری، نگاهی اسلامی به عاشورا، نقش منبر حسینی، عاشورا فریاد بلند حق و آزادی، عاشورا و چالش‌هاى فكرى و فرهنگى معاصر درباره اندیشه عاشورا به چاپ رسیده است.
مرحوم سیدمحمدحسین فضل‌الله در یکی از مقالات خود درباره عاشورا می‌نویسد: «قضیه عاشورا یك قضیه عام اسلامى است و به یك مذهب خاص اختصاص ندارد. خاستگاه قیام كربلا عناوین اسلامى است و این مسئله در بیانات و موضع‌گیرى‌هاى امام حسین(ع)از آغاز تا شهادت به‌خوبى تجسم یافته است.»
در این مقاله آمده است: «انقلاب امام حسین(ع)اگرچه از نظر نظامى، موفقیتى در پى نداشت؛ ولى جامعه اسلامى را تكان داد تا خط اصیلى را كه حیات اسلامى را حفظ كرده و عدالت را در آن تثبیت مى‌نماید، ریشه‌دار سازد؛ ولى جامعه اسلامى آن روز آن چنان تحت تأثیر حكومت یزید قرار داشت و دچار رخوت و سستى شده بود كه یزید مردم را به حركت واداشت تا در عین حالى كه امام حسین(ع)را دوست دارند، به جنگ با او بپردازند؛ پس وضعیت جامعه اسلامى به گونه‌اى بود كه مردم آمادگى ستم‌پذیرى را داشتند و جامعه منحرف مردم را به سمت مقابله با دعوت‌هاى حق‌طلبانه سوق مى‌داد و روند حركت جامعه به گونه‌اى بود كه به اسم اسلام، كفر به مردم ارائه مى‌شد.»
فضل‌الله در مقاله دیگری به عنوان«عاشورا فریاد بلند حق و آزادی» می‌نویسند: «امام حسین(ع)می‌كوشید كه دل‌ها را باز كند؛ در حالی كه رهبران یزیدی سعی در بستن دل‌های مردم داشتند. اگر می‌خواهیم كه عاشورا همچنان بالنده و پویا باقی بماند، باید طوری حركت كنیم كه عاشورا برای خدا و پیامبرsو اسلام حفظ شود و عاشورا برای تمام نسل‌ها به عنوان فریاد آزادی و عدالت باقی بماند. اگر بعضی‌ها بخواهند به مردم ستم كنند و ستم خود را برایشان تحمیل كنند، در این شرایط راه عاشورا خودنمایی می‌كند.»
پی‌نوشت:
۱. مصاحبه با النهار ۲۷/۵/۱۹۹۶
۲. همان
۳. سخنرانی در حوزه علمیه
«المرتضی» در دمشق
