آرمان هیأت - سفر عتبات عالیات باید تحول‌آفرین باشد

در روایات برای سفر به کربلا ثواب فراوانی ذکر شده است؛ اما آیا این ثواب فقط به صرف زیارت‌کردن و نماز خواندن و ذکر مصیبت‌کردن به دست می‌آید؟ چقدر زائران کربلا با آگاهی به این سفر معنوی فرستادن می‌شوند؟ خیمه در این باره با زائران کربلا گفت‌و‌گو کرده است.

بسیاری از ما از کودکی با قیام امام حسین(ع)و حماسه کربلا در مراسم مختلفی مثل مراسم تاسوعا و عاشورا و روضه‌خوانی‌ها و مداحی‌ها و... آشنا شدیم. از همان کودکی در حسرت سفر به کربلا بودیم تا اینکه راه کربلا باز شد و اول با سختی‌هایی و در حال حاضر با خیالی به‌نسبت آسوده می‌توانیم، راهی کربلا شویم.

به آنجایی برویم که می‌گویند دستان حضرت ابوالفضل(ع)در آنجا از بدن جدا شده یا به نزدیکی فرات برویم تا دوباره به یاد تشنه‌‌لبی کاروان امام حسین(ع)بیفتیم.

جایی را که خیمه‌گاه‌های امام حسین(ع)وجود داشته، از نزدیک ببینیم و بدانیم سر امام حسین(ع)کجا از بدن جدا شده است.

لابد وقتی پایمان به کربلا باز می‌شود، اول زیارت‌نامه می‌خوانیم و ذکر مصیبت می‌کنیم و اما بعد....

اما بعد از اینکه تک‌تک مقام‌هایی را که درباره آن روایتی شنیده‌ایم، از نزدیک دیدیم و بعد از اینکه اشکی ریختیم و ذکر مصیبتی کردیم؛ بعد از همه اینها چه اتفاقی قرار است بیفتد؟

قرار است از این سفر چه چیزی بیاموزیم و چه تحولی در ما به وجود بیاورد؟
محمد‌علی پروی که دو ماه پیش به کربلا رفته است می‌گوید: «من مشکل بزرگی داشتم. به کربلا رفتم تا حاجتم را از آقا امام حسین(ع)بگیرم.»

او حاجتش را گرفته است. در حین گفتن داستانش بغض راه گلویش را می‌بندد؛ اما او همه مدتی که در حرم بوده، جز عبادت و طلب حاجت و نمازخواندن کار دیگری نکرده است.

پروی می‌گوید: «حقیقتش من بی‌سوادم و از تاریخ و این چیزها هیچی نمی‌دانم. از کودکی کارگری می‌کردم. راهی هم برای آشنایی بیشتر با قیام عاشورا نداشتم؛ اما همیشه عاشق امام حسین(ع)بوده‌ام و هیچ‌وقت از در حرمش نا‌امید بر نگشتم.»
پروی یگانه زائر عتبات عالیات نیست که سواد چندانی ندارد و از آموزش دقیق و پرمحتوا هم محروم بوده ‌است؛ اما او در سفر کربلا هم اطلاعات جامع و کاملی از فلسفه و واقعیات سفر کربلا به دست نیاورد؛ چراکه به گفته خودش آموزش ویژه‌ای در مورد تاریخ و فلسفه قیام امام حسین(ع)به او داده نشده است.

سعید حیدری هم که به‌تازگی به سفر عتبات عالیات رفته است، می‌گوید: «به ما زیارت‌نامه و جزواتی درباره کلیت سفر کربلا داده بودند و در جزوه‌ای که کاروان داد، بیشتر به مسائل سفری مانند اینکه کجا نماز جماعت می‌خوانیم و کجا در اتوبوس غذا می‌خوریم و... اشاره شده بود.»

او ادامه می‌دهد: «البته همین حد جزوه هم بسیاری مشکلات رفاهی زائران را رفع می‌کند و به هر حال زائر با خیال راحت به عبادت و زیارت می‌پردازد.»
جزوه‌ای که حیدری به ‌آن اشاره می‌کند، جزوه‌ای است که شمسا تولید کرده و به زائران عتبات عالیات می‌دهد تا از چگونگی سفر آگاهی یابند؛ اما در واقع به گفته این زائر کتاب یا سی‌دی آموزشی دیگری در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد.

این در حالی است که سفر عتبات عالیات در حال حاضر به صورت زمینی است و زائران تا رسیدن به نجف و کربلا اوقات فراغت طولانی برای مطالعه دارند.

زائران عتبات عالیات که از منابع مکتوب و مصور آموزشی بهره زیادی نمی‌برند، این مشکل را برای خود به نحوی حل می‌کنند.

محمدی زائری که به‌تازگی از کربلا برگشته، راه حل خود را این‌گونه توصیف می‌کند: «از آنجا که روحانی که با ما آمده بود، هیچ نکته فلسفی یا تاریخی به ما نمی‌گفت، ما بیشتر از حرف‌زدن با بقیه مسافران راهنمایی می‌گرفتیم.»

غفوری زائر دیگری است که هم‌زمان با محمدی در کربلا به سر می‌برده است.
او می‌گوید: «من بچه‌هیئتی و عاشق امام حسین(ع)بودم و دوست داشتم بروم و با همه فضای کربلا آشنا شوم و با خیال آسوده فراغ بال به زیارت و نیایش و تفکر بپردازم؛ به همین دلیل به صورت انفرادی به سفر کربلا رفتم.»

غفوری اشاره می‌کند که در زیارتگاه‌ها و مقام‌های مختلف کسانی به اسم (مرشد)‌ هستند که به فارسی هم مسلط هستند و می‌گویند که هر جا چه اتفاقی افتاده است و مناسک و نمازها و نیایش‌هایش شامل چه چیزهایی می‌شود.

او می‌گوید، هر ۱۰ تا ۲۰ زائر به مرشد مقداری (حدود ۲۰ هزار تومان) پول می‌دهند و او همه مناسک و اطلاعات لازم را می‌دهد؛ البته این راهنماهای عراقی (مرشدها) هیچ مدرکی که نشان دهد، اطلاعات درستی به زائران می‌دهند، عرضه نمی‌کنند؛ اما زائران به راهنمایی یک عراقی که همیشه در همسایگی امام حسین(ع)زندگی کرده، اطمینان می‌کنند.

به عقیده رئوف که تا به حال پنج بار مسافر عتبات عالیات بوده، بسیاری کسانی که به کربلا می‌آیند، نه برای درک فلسفه قیام عاشورا که فقط به نیت زیارت و نمازخواندن به کربلا می‌آیند و سفر کربلا چیزی به اطلاعاتشان نمی‌افزاید.

رئوف می‌گوید: «مرثیه‌خوانی و ذکر مصیبت و نمازخواندن و زیارت همگی خوب و به جاست؛ اما حیف است که آدمی در کنار ضریح آقا باشد و به فلسفه قیام او فکر نکند.»

او آموزش‌هایی که درباره قیام امام حسین(ع)در رسانه‌ها و صدا و سیما و آموزش، پرورش انجام می‌شود، کافی نمی‌داند و می‌گوید: «نمی‌دانم چرا روی آموزش موضوعی به این مهمی هیچ اقدام جدی صورت نمی‌گیرد.»

رئوف که کارشناس زبان و ادبیات عربی است، ادامه می‌دهد: «اگر بناست، چنین موضوعی آموزش داده شود، باید روی آن برنامه‌ریزی کرد و با جذابیت‌های رسانه‌ای برای تولید محتوا بیشتر تلاش کرد.»

او همچنین بیان کرد: «متأسفانه دیدگاه بسیاری زائران کربلا به خرافه آمیخته است و این از اعمال و رفتارشان در حین زیارت مشخص است.»

خانم ابراهیم‌زاده اما کاملاً با نظر رئوف مخالف است و فکر می‌کند، مهم‌ترین کاری که باید در سفر عتبات انجام داد، زیارت است.

او تا به حال سه بار به زیارت کربلا رفته است. ۲ بار به صورت انفرادی و یک‌بار با کاروان‌های حج و زیارت.

ابراهیم‌زاده می‌گوید، اطلاعات تاریخی و اسطوره‌های بسیاری درباره امام حسین(ع)ندارد؛ اما در همان حدی که می‌داند، برای زیارت کفایت می‌کند.
او همچنین می‌گوید، همه مدت، در حرم امام حسین(ع)و امام علی(ع)گریه کرده و برای گریه‌کردن برای مظلومیت امام حسین(ع)هم لازم نیست، کتاب خواند.
زائر دیگر کربلا معتقد است، اگر کسی به دنبال این باشد که اطلاعات کسب کند، با این همه ابزارهای اطلاع‌رسانی می‌‌تواند با آگاهی کامل راهی کربلا شود.
عرفانی می‌گوید: «اصلاً مهم نیست که کاروانی که با آنها همراهی، به تو کتابی معرفی کنند یا سی‌دی بدهند. تو اگر راهی کربلایی و عاشق امام حسین(ع)پیش از سفر باید درباره آن حضرت مطالعه کافی داشته باشی.»

او قبل از سفر چند کتاب با روایت‌های مختلف از قیام امام حسین(ع)خوانده و می‌گوید: ‌«وقتی به حرم یا مقام‌های مختلف وارد می‌شدم، چشم بر هم می‌گذاشتم و همه اتفاقاتی را که قبلاً خوانده بودم، در ذهنم مرور می‌کردم.»
کسانی همچون عرفانی که به گفته خودش قبل از سفر و بعد از سفرش زمین تا آسمان با هم فرق داشته است، شاید به وفور بین زائران دیده نشود.
حال باید دید که زائران و کاروان‌های زیارتی و نهاد‌های فرهنگی هرکدام چه رسالتی را باید بر گردن خود احساس کنند تا سفر عتبات عالیات همان‌طور که شایسته است در همه زائران تحول‌آفرین باشد؟