کد مطلب : ۱۳۸۹۴
کتاب‌های زیارت را بشناسید
تا کنون کتاب‌های بسیاری با عناوینی همچون زیارات، مزارات و توسلات در ادبیات تشیع به چاپ رسیده و در واقع فرهنگ زیارت‌پژوهی و زیارت‌نامه‌نویسی در اسلام به‌ویژه در مکتب تشیع از آغاز تاریخ اسلام، تا کنون ادامه داشته و دارد و تا کنون صدها کتاب در این زمینه به قلم محققان علوم دینی به تحریر در آمده که هم‌اکنون بخش گسترده‌ای از میراث معنوی اسلام را تشکیل می‌دهد.
امروز این متون جزو اصلی متون اسلامی محسوب می‌شوند و شناخت آن برای محققان علوم اسلامی و علاقه‌مندان به بحث زیارت لازم و ضروری است.
از سوی دیگر مفهوم زیارت با مفاهیم عقیدتی، اخلاقی و عرفانی بسیاری گره خورده که شناخت آنها مستلزم بررسی ادبیات زیارت است؛ اما در این بین کتاب‌هایی هم درباره مقوله زیارت به چاپ رسیده است که شاید آنچنان در خور توجه نباشد.
نشر مشعر به کوشش سیدرضا باقریان موحد، کتابی را با عنوان «کتابشناسی زیارت» به چاپ رسانده و در آن به معرفی مهم‌ترین و معتبرترین کتاب‌های این حوزه پرداخته است.
موحد در دیباچه کتاب یادآور شده که فراهم‌کردن کتابشناسی جامع زیارتی نه ممکن است و نه مطلوب: «ممکن نیست؛ چراکه هزاران کتاب درباره این موضوع نوشته شده است که دستیابی به همه آنها امکان‌پذیر نیست. مطلوب نیست؛ چراکه برخی از آنها فاقد معیارهای یک کتاب مهم هستند.»
نویسنده در مقدمه این کتاب نوشته است: «اکنون با تهیه مجموعه حاضر، نخستین گام را در راستای غبارزدایی از میراث پیشینیان و احیای نام یاد گنجینه‌های علمی آنان و همچنین به منظور بازگشایی بابی با عنوان «زیارت‌پژوهی در قلمروی تحقیقات علوم انسانی» برداشته و «کتابشناسی زیارت» را تقدیم محققان و پژوهشگران می‌کنیم که امید است مفید واقع شود.»
کتابشناسی زیارت، پاسخ به پرسش‌های زیر را به عهده گرفته است:
مهم‌ترین کتاب‌های که درباره زیارت و دیگر مفاهیم مرتبط (مانند مزار، زیارتگاه، توسل، شفاعت) به زبان فارسی یا عربی نوشته یا ترجمه شده، کدام است؟
محتوا و موضوع اصلی این آثار چیست؟
ویژگی و امتیازهای این نوشته‌ها در چیست؟
در این کتابشناسی، مهم‌ترین کتاب‌های زیارتی که به زبان فارسی یا عربی نوشته یا ترجمه شده و در ایران، چاپ یا پخش شده، به صورت الفبایی، معرفی توصیفی شده است.
از آنجا که تا کنون کتاب مستقلی به عنوان کتابشناسی زیارت به چاپ نرسیده؛ به نظر می‌رسد که این مجموعه اولین کار مستقل درباره توصیف کتاب‌های زیارت باشد و ویژگی‌های خاصی را به خود اختصاص داده است.
این کتابشناسی توصیفی است و نه تحلیلی و انتقادی. در معرفی هر کتاب بیشتر به توصیف محتوای آن پرداخته و از تحلیل انتقادی پرهیز شده است.
موضوع اصلی این مجموعه، مفهوم زیارت و زیارتنامه‌ها در اسلام است؛ اما نویسنده کتاب متذکر شده، از آنجا که این آموزه دینی با مفاهیمی چون مزار و توسل و... به‌شدت گره خورده است تفکیک آنها امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین زیارت محور اصلی این مجموعه است و درباره آن به این موضوعات نیز پرداخته شده است. مزارات و توسلات و زیارتگاه‌های اسلامی جغرافیا و تاریخچه زیارتگاه‌های اسلامی.
در این کتاب سعی شده، دورنمایی از محتوای کتاب‌های معرفی شده، عرضه شود که البته این کار به صورت توصیفی انجام شده است و نه تحلیلی.
این کتابشناسی جامع نیست، بلکه گزیده یکصد کتاب مهم درباره زیارت و مزار و زیارتگاه‌ها و موضوعات مرتبط گزیده و معرفی شده است.
نویسنده کتاب مهم‌ترین معیارهای انتخاب کتاب‌ها را هم این‌چنین توصیف کرده است:
الف) قدمت آنها: مانند کامل الزیارت ابن قواله قمی قرن (۴)
ب) تأثیرگذاری آن: مانند آثار زیارتی علامه مجلسی
ج) مرجع بودن: مانند کامل الزیارات یا مزار شهید اول
د) اعتبار آنها: مانند آثار شیخ مفید و علامه مجلسی
هـ) ابتکاری‌بودن موضوع و قالب و نحوه بیان آنها: مانند فرهنگ زیارت جواد محدثی
ی) تقلیدی و رونویسی و تکراری‌نبودن آنها: مانند اکثر ترجمه‌هایی که از زیارت عاشورا یا دعای توسل‌شده که در این مجموعه معرفی و توصیف نشده است.
امروز این متون جزو اصلی متون اسلامی محسوب می‌شوند و شناخت آن برای محققان علوم اسلامی و علاقه‌مندان به بحث زیارت لازم و ضروری است.
از سوی دیگر مفهوم زیارت با مفاهیم عقیدتی، اخلاقی و عرفانی بسیاری گره خورده که شناخت آنها مستلزم بررسی ادبیات زیارت است؛ اما در این بین کتاب‌هایی هم درباره مقوله زیارت به چاپ رسیده است که شاید آنچنان در خور توجه نباشد.
نشر مشعر به کوشش سیدرضا باقریان موحد، کتابی را با عنوان «کتابشناسی زیارت» به چاپ رسانده و در آن به معرفی مهم‌ترین و معتبرترین کتاب‌های این حوزه پرداخته است.
موحد در دیباچه کتاب یادآور شده که فراهم‌کردن کتابشناسی جامع زیارتی نه ممکن است و نه مطلوب: «ممکن نیست؛ چراکه هزاران کتاب درباره این موضوع نوشته شده است که دستیابی به همه آنها امکان‌پذیر نیست. مطلوب نیست؛ چراکه برخی از آنها فاقد معیارهای یک کتاب مهم هستند.»
نویسنده در مقدمه این کتاب نوشته است: «اکنون با تهیه مجموعه حاضر، نخستین گام را در راستای غبارزدایی از میراث پیشینیان و احیای نام یاد گنجینه‌های علمی آنان و همچنین به منظور بازگشایی بابی با عنوان «زیارت‌پژوهی در قلمروی تحقیقات علوم انسانی» برداشته و «کتابشناسی زیارت» را تقدیم محققان و پژوهشگران می‌کنیم که امید است مفید واقع شود.»
کتابشناسی زیارت، پاسخ به پرسش‌های زیر را به عهده گرفته است:
مهم‌ترین کتاب‌های که درباره زیارت و دیگر مفاهیم مرتبط (مانند مزار، زیارتگاه، توسل، شفاعت) به زبان فارسی یا عربی نوشته یا ترجمه شده، کدام است؟
محتوا و موضوع اصلی این آثار چیست؟
ویژگی و امتیازهای این نوشته‌ها در چیست؟
در این کتابشناسی، مهم‌ترین کتاب‌های زیارتی که به زبان فارسی یا عربی نوشته یا ترجمه شده و در ایران، چاپ یا پخش شده، به صورت الفبایی، معرفی توصیفی شده است.
از آنجا که تا کنون کتاب مستقلی به عنوان کتابشناسی زیارت به چاپ نرسیده؛ به نظر می‌رسد که این مجموعه اولین کار مستقل درباره توصیف کتاب‌های زیارت باشد و ویژگی‌های خاصی را به خود اختصاص داده است.
این کتابشناسی توصیفی است و نه تحلیلی و انتقادی. در معرفی هر کتاب بیشتر به توصیف محتوای آن پرداخته و از تحلیل انتقادی پرهیز شده است.
موضوع اصلی این مجموعه، مفهوم زیارت و زیارتنامه‌ها در اسلام است؛ اما نویسنده کتاب متذکر شده، از آنجا که این آموزه دینی با مفاهیمی چون مزار و توسل و... به‌شدت گره خورده است تفکیک آنها امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین زیارت محور اصلی این مجموعه است و درباره آن به این موضوعات نیز پرداخته شده است. مزارات و توسلات و زیارتگاه‌های اسلامی جغرافیا و تاریخچه زیارتگاه‌های اسلامی.
در این کتاب سعی شده، دورنمایی از محتوای کتاب‌های معرفی شده، عرضه شود که البته این کار به صورت توصیفی انجام شده است و نه تحلیلی.
این کتابشناسی جامع نیست، بلکه گزیده یکصد کتاب مهم درباره زیارت و مزار و زیارتگاه‌ها و موضوعات مرتبط گزیده و معرفی شده است.
نویسنده کتاب مهم‌ترین معیارهای انتخاب کتاب‌ها را هم این‌چنین توصیف کرده است:
الف) قدمت آنها: مانند کامل الزیارت ابن قواله قمی قرن (۴)
ب) تأثیرگذاری آن: مانند آثار زیارتی علامه مجلسی
ج) مرجع بودن: مانند کامل الزیارات یا مزار شهید اول
د) اعتبار آنها: مانند آثار شیخ مفید و علامه مجلسی
هـ) ابتکاری‌بودن موضوع و قالب و نحوه بیان آنها: مانند فرهنگ زیارت جواد محدثی
ی) تقلیدی و رونویسی و تکراری‌نبودن آنها: مانند اکثر ترجمه‌هایی که از زیارت عاشورا یا دعای توسل‌شده که در این مجموعه معرفی و توصیف نشده است.
