پاسداشت استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی
1 تير 1389 ساعت 0:42
اربعین سال ۱۳۸۴ است و استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی در جمع انبوهی از عزاداران حسینی از فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلف ایرانی مرصع‌خوانی (اجرای مجلس عزاداری حسینی به سه زبان) می‌کند. او با عباراتی به زبان عربی در مناجات با خدای خود و یادآوری گذشته چنین می‌خواند: «أتُحرقَنی بِالنّارِ یا غایَـهَ المُنی؟ فَأَینَ رَجائی؟ ثُمَّ أَینَ مَخافَتی؟ اَتَیتُکَ باَعمالٍ قَبیحٍ....».
پیمان اسحاقی:التماس دعایی می‌گوید و این‌بار به فارسی و در دستگاه موسیقایی دیگری می‌خواند: «دوست دارم پیش قبر عنبرافشان ابوالفضل / با دل سوزان بر آن سیمرغ بی‌شهپر بنالم / دوست دارم بوسم از قبر حبیب بن مظاهر / نوکر پیرحسین را من شوم نوکر بنالم» استاد نگاهی به برگه‌هایی که در دست دارد می‌کند و نگاهی به مخاطبان انبوهش که با علاقه و اشتیاق به دورش حلقه‌زده‌اند و در میان اشعار او با عباراتی کوتاه او را تحسین می‌کنند.
این بار با آهنگی متفاوت و در دستگاه موسیقایی جدیدی به ترکی می‌خواند و مخاطبان خود را غرق شوق می‌کند: «کعبه عشقی، مناسیز نینورم / مین منا اولسون، فداسیز نینورم / گر جهانی ورسلر یکسر منه / من جهانی کربلاسیز نینورم» ناله‌ای سر می‌دهد و مخاطبانش صداها را به ناله بلند می‌کنند.
مداحی و منقبت‌خوانی یکی از اجزای مهم و حیاتی مناسک آیینی شیعه است؛ چنان‌که در اغلب گونه‌ها و انواع این مناسک شاهد حضور این عنصر هستیم. عنصر مداحی و منقبت‌خوانی به صورت پیچیده‌ای همگام تاریخ این مناسک است.
یکی از سنت‌های مداحی و منقبت‌خوانی شیعی، مداحی و منقبت‌خوانی در حوزه زبان و فرهنگ آذری است. این سنت و فرهنگ بسیار فراتر از دولت-ملت‌های اخیر، در چندین کشور خاورمیانه حضور فعال دارد؛ اما احتمالاً در حوزه فرهنگی شمال غرب ایران بیش از همه محسوس و فعال است.
در صورتی که ارزیابی ولو اجمالی از این سنت در سده‌های اخیر داشته باشیم، نام استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی و خاندان محترم مؤذن‌زاده نامی آشنا در این میان است. این خاندان به‌ویژه در پنج دهه اخیر، نمونه‌ای تام از سنت مداحی و منقبت‌خوانی شیعی در حوزه فرهنگی آذری‌زبان بوده است.
استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی بدون شک یکی از مهم‌ترین مواریث معنوی کشور ما در حال حاضر است. استاد مؤذن‌زاده در دهه هشتادم از عمر پرخیر خود، سرافرازانه و در غایت محبوبیت در چکاد مداحی و منقبت‌خوانی شیعه ایستاده است و این ما کشتی شکستگانیم که نتوانسته‌ایم این دریای پرگوهر از فرهنگ ایرانی-شیعی را به جهان غیرایرانی بدان صورت که شایسته اوست، بشناسانیم.
گروه مردم‌شناسی ماهنامه خیمه از ابتدای تأسیس توجهی خاص به مداحان و منقبت‌خوانان شیعی داشته است. در این گروه در شماره‌های گذشته از ندیم سرور از پاکستان و نزار القطری از کویت سخن گفته‌ایم؛ اما کارنامه پربار و جایگاه خاص استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی مرا بر آن داشت تا پرونده‌ای اختصاصی به این شخصیت برجسته عرصه مداحی و منقبت‌خوانی شیعی اختصاص دهم؛ گرچه باید در ابتدا مراتب عذرخواهی خود به سبب ضعف مطالب و انتشار آنها بدون رخصت‌طلبی از جناب استاد را اعلام کنم که این هر ۲ به سبب ضیق وقت و اشتیاق بسیار به انجام این کار بوده است.
هدف اصلی این پرونده آشنایی اجمالی ناآشنایان احتمالی به‌ویژه جوانان با این گنجینه فاخر سنت مداحی و منقبت‌خوانی شیعی است؛ بنابراین سعی شده در هر مقوله مطلبی موجز عرضه و تفضیل مطلب به آینده واگذار شود.
اکنون با اذعان به این حقیقت که مطالب این نوشتار هرگز نمی‌تواند ما را به شناختی مورد قبول از جناب استاد برساند، از خداوند متعال مسئلت دارم که این حقیر سراپا تقصیر را توفیق آن دهد تا در آینده‌ای نزدیک آثار مورد قبولی از ابعاد متعدد خدمات فرهنگی این استاد فرزانه به جامعه شیعی تقدیم کنم.
در پایان باید از همه عزیزانی که بدون کمترین چشمداشت و با بیشترین سعه صدر مرا در این انجام این مهم یاری دادند، سپاس‌گزاری کنم. در ابتدا باید مراتب سپاس خود را از آقای امیر عیسی‌ملکی اعلام کنم که با درک صحیح از اهمیت این موضوع امکان عرضه این مطالب به صورت مطلوب را فراهم آوردند؛ سپس باید خاندان محترم حسینی معز را سپاس گویم که با اخلاصی مثال‌زدنی منابع شفاهی و مکتوب فراوانی را در اختیارم قرار دادند؛ نیز باید از ماهنامه وزین «آوای اردبیل» تشکر کنم که عکس‌های استاد در این پرونده عمدتاً از آن ماهنامه اخذ شده است.
در پایان با استاد مؤذن‌زاده سخن می‌گویم و اعلام می‌دارم که علاقه‌مندان و دوستداران دستگاه ملکوتی سوگواری حسینی این‌بار نپسندیدند که شناخت و تجلیل بزرگ‌مردی از ارادتمندان این عرصه به بعد از زمان زندگانی دنیایی ایشان موکول شود و خدمت پرفیض ایشان عرض می‌کنم،ای عزیز «جِئنا ببضاعـه مُزجا›.»
کد مطلب: 13927
آدرس مطلب: https://www.armaneheyat.ir/issue/13927/پاسداشت-استاد-سلیم-مؤذن-زاده-اردبیلی