آرمان هیأت - انتظار و عاشورا

امام (عج) اهل کتاب را نیز به اسلام‌آوردن مجبور نمي‌کند. اجبار ايشان بر حکومت واحد است؛ نه وحدت دین.

فرهنگ-اندیشه: انتظار، احساس مسئولیت نسبت به مشکلات دیگران و آرزوی تحقق همه‌جانبة عدالت است. انتظار، احساس سازنده‌اي است که در هر زمان مناسبی منتج به اصلاحگری و آبادانی مي‌شود. منتظر مثل ورزشکار است؛ نه مثل ورزش‌دوست. عامل به عدالت و نیکی‌هاست؛ اما چون نمي‌تواند همة مشکلات بشر را حل کند و ظلم و ستم‌ها را مرتفع سازد، آرزوی روزی را دارد که در آن جهان را به‌سامان ببیند. چنین انسانی حتی اگر با نام حضرت مهدی (عج) هم آشنا نباشد، منتظر اوست.

انسان خودخواهی که فقط به منافع خود مي‌اندیشد و هیچ غمی از بی‌عدالتی‌هاي موجود به دل ندارد، از جرگة منتظران به حساب نمي‌آید؛ حتی اگر در مجلس دعای ندبه از شدت گریه بمیرد.
برای آنکه دوستداران حضرت بتوانند طعم واقعی انتظار را تجربه کنند، باید به تصویر روشنی از هویت منجی منتظر و جنس اصلاحات و سیره‌اي که در مسیر اصلاحات به کار خواهد گرفت، برسند. تا زمانی که مي‌پنداریم قرار است کسی بیاید که با جنگ و شمشیر مشکلات را حل کند، انتظارمان از دایرة شعار بیرون نمي‌رود و عملی نمي‌شود.

بهترین نقشة راهنما دربارة شناسایی ویژگی‌هاي آن حضرت، تأمل در سیرة اجداد مطهر اوست. حضرت مهدی (عج)، وارث انبیاء (ع) و ائمه (ع)است، ادامة پیامبر (ص) و امام حسین (ع) است و با درک سیره و منش آن بزرگان، سیرة حضرت نیز درک خواهد شد. «روایات مستفیض وجود دارد که سیرة امام (ع) بر اساس کتاب و سنت است و هدف آن حضرت احیای قوانین قرآن و روش پیامبر (ص) خواهد بود.» (ارشاد، ج۲، ص ۳۸۳)

سیره با مقتضیات زمان اشکال مختلفی پیدا می‌کند؛ اما برعکس و متضاد نمي‌شود، بلکه از یک جنس خواهد بود؛ چراکه پروردگار همان و دین همان دین است. حلال دین در هر زمانی حلال و حرام آن در همة زمان‌ها حرام است. مجازات کسی به دليل اندیشه‌اش و مجازات قبل از ارتکاب جرم و کشتن پسر برای آنکه بعدها راه پدر در پیش نگیرد، حرام است و حضرت مهدی (عج) مرتکب مکروه نمي‌شود؛ چه رسد به حرام.

مروجان این قبیل تهمت‌ها بیشترین خیانت‌ها را به حضرت روا داشته‌اند. آنها کاری کرده‌اند ‌که گاه دوستان هم آرزوی واقعی ظهور آن حضرت را نداشته باشند؛ هرچند زباني بگویند.

عاشورا، سندی برای شناسايی موعود منتظر
عاشورا بهترین سند برای رفع شبهات و درک واقعیت‌های نابی است که انتظار از دل آن خواهد جوشید. عاشورا قبل از آنکه از شهادت سخن بگوید، از مروت امام (ع) و خیرخواهی او نسبت به دشمنان مي‌گوید. امام حسین (ع) بارها و بارها در وضعيتي سخنرانی کرد که مي‌دانست، این سخنان هیچ سودی برای خود و اهل بیتش نخواهد داشت و ذره‌اي از آتش جنگ را نخواهد کاست؛ اما باز هم در آن لحظاتی که داغ بر دل داشت و نگران زنان وکودکان حرم بود، به جای آنکه کینه‌توزی کند، به حال دشمن دل مي‌سوزاند و آن‌قدر در تبیین حقیقت و معرفی خود مي‌کوشید تا کسی نماند که نادانسته دست به خون امامش آلوده کند.

در اثر همین تلاش‌ها عدة معدودی توبه کرده یا با تردید از سپاه یزید جدا شدند. توبة حر بن یزید ریاحی، شاهد مثالی بر همین مدعاست حر با لشکرش راه را بر امام (ع) بست و در گرفتارشدن آن حضرت تأثیر گذاشت؛ اما به‌تنهایی توبه کرد؛ بدون آنکه این توبه بتواند آن خسارت را جبران کند؛ با این حال حضرت او را با مهربانی پذیرفت و در حق او دعا کرد.

امام (ع) حتی در نبرد نیز هر جا مجالی مي‌یافت، تکبیر مي‌گفت و ندای «هل من ناصر ینصرنی» سرمی داد و خلاصه گاهی با استفاده از برهان‌های عقلی و گاهی با شکار عاطفی، کسی را از سقوط در هلاکت ابدی نجات مي‌بخشید. تاریخ جایی جز عاشورا سراغ ندارد که مقتول این‌همه نگران عاقبت قاتلش باشد. شاید بعضی گمان کنند که چون امام (ع) مغلوب بود، این‌طور رفتار مي‌کرد و اگر مانند امام زمان (عج) غالب مي‌بود، این‌گونه رفتار نمي‌کرد؛ اما مورخان مي‌گویند، امام (ع) هرچه به مرگ نزدیک‌تر مي‌شد، چهره‌اش برافروخته‌تر و مصمم‌تر مي‌شد؛ گویی که یگانه پیروز میدان اوست تا آخرین لحظة حیات هیچ خدشه‌اي به کرامت امام (ع) وارد نشد؛ زیرا ايشان سعادت و شقاوت ابدی را در نظر مي‌گرفت. (اقتباس از لهوف سید بن طاووس)

امام زمان (ع) نیز در مورد دشمنان دلسوز است و خود را مسئول هدایت و رستگاری همه مي‌داند و تا زمانی که لجاجت و عناد نورزند، نخواهد جنگید. امام مهدی (ع) هم همچون پیامبر (ص) در فتح مکه، سعی خواهد داشت که بدون جنگ و خونریزی به فتح جهان بپردازد تا بندگان خدا را در سایة حکومت عدل خود به‌تدریج تربیت کند؛ بنابراين به‌ناچار کسانی کشته خواهند شد که مانع حق شوند و آشکارا و متکبرانه بخواهند، در مقابل امام (ع) بایستند و ايشان را به جهاد مجبور کنند؛ حتی اگر جهاد ابتدایی هم باشد، از سر ناچاری صورت خواهد گرفت؛ آن‌گاه که مخالفان مانع هدایت شوند و به منطق امام (ع) هرچند به نظر خودشان هم منطقی و صحیح باشد، گوش نکنند.
«امام (عج) در همة مراحل دعوت و فعالیت به تبیین اهداف و علل اقدامات خود مي‌پردازد و نقطة ابهامی را برای مردم باقی نمي‌گذارد.

مخالفان سیاسی و مذهبی با استفاده از جو آرامی که امام (عج) ایجاد مي‌کند، به بیان مواضع خود مي‌پردازند و جواب مي‌شنوند. امام (عج) فقط با مخالفان مذهبی و سیاسی که مسلحانه علیه ايشان و برنامه‌هایش به پا خیزند، برخوردی قهرآمیز دارد.

در مورد آنان نیز از جادة انصاف بیرون نمي‌رود و با آنان مدارا مي‌کند. پیشاپیش با مخالفان اتمام حجت مي‌کند و به قرآن و سنت پیامبر (ص) با ایشان گفت‌وگو مي‌کند و تا زمانی که دشمن کینة خود را آشکار نسازد با او مقابله نمي‌کند.» (چشم به راه مهدی، جمعی از نویسندگان مجلة حوزه، ص ۳۹۵)

امام (عج) اهل کتاب را نیز به اسلام‌آوردن مجبور نمي‌کند. اجبار ايشان بر حکومت واحد است؛ نه وحدت دین. وقتی حکومت در اختیار امام (عج) قرار گیرد و کسی نتواند با تسلط بر مردم و به دست‌گرفتن ذخایر ثروت به گمراهی مردم بپردازد، همگان، خود با راهنمایی فطرت و جذبة قدرت و کمالات امام (عج) و درک عدالت اسلامی که بنابر نقل روایات همچون گرما و سرما به خانه‌هایشان وارد خواهد شد، گروه‌گروه بدون هیچ اکراهی به دین خواهند پیوست. «اذا جاءنصرالله والفتح * ورایت یدخلون فی دین الله افواجا...» (سورة فتح)

«شواهدی هستند که دلالت دارند، امام زمان، پیروان ادیان آسمانی را به ترک دین مجبور نمي‌کند و اگر آنان مسلمان مي‌شوند، از روی رغبت و مشاهدة اسلام ناب و فرود آمدن عیسی است.» (چشم به راه مهدی، ۴۰۰)

چنين است که «لیظهر علی الدین کله» با تشکیل حکومت واحد جهانی و رسمی‌شدن دین اسلام در همة جهان به دست مي‌آید و «لا اکراه فی الدین» به قوت خود باقی مي‌ماند؛ البته در این میان نباید قائدة حاکمیت هنجار برتر را از نظر دور داشت.

این قائده مي‌گوید: «گروه کمی از افراد هستند که از ارادة قوی و ايمان قلبی محکمی برخوردارند و با هر شرايطی ملتزم به قانون و شرع مي‌مانند و جو جوامع پيرامون، تأثیری در آنان نمي‌گذارد و در طرف مقابل نیز گروه کمی هستند که بنای لاابالی‌گری دارند و خوی سرکشی و تمرد از هنجارهای قانون و شرع در نهادشان نهفته است. بین این دو طیف، بيشتر مردم هستند که تابع وضع موجودند!» (مؤسسة پژوهشی فرهنگی فهیم، مقالة حجاب اجباری حجت‌الاسلام سیدمحمدجواد بنی‌سعید)

بدیهی است که لیظهر علی الدین کله جریانی است که به برکت ظهور، خودبه‌خود و بدون اکراه به دست خواهد آمد. عده‌اي به‌غلط گمان مي‌کنند که در زمان امام عصر (عج) دیگر کسی جرئت و توان گناه‌کردن ندارد. این امر با اختیاری که پروردگار برای بشر وضع کرده، منافات دارد.

آنچه جرم است، تظاهر به گناه در ملا عام است؛ مثل روزه‌خوردن در ماه مبارک در اماکن عمومی؛ وگرنه حضرت نه تحقیق مي‌کند که مردم در خانه‌هاي خود چه مي‌کنند و نه اگر هم به علم امامت از خلوت‌ها آگاه باشد، آن را ابراز می‌کند. مورخان نوشته‌اند ‌که بعد از فتح مکه ساکنان مکه مسلمان شدند؛ اما ایمان برخی از ایشان ظاهری بود و در قلبشان منافق بودند و همچون گذشته در خانه‌هاي خود شراب مي‌خوردند؛ با وجود اين تا اثبات نمي‌شد حدی جاری نمي‌گشت؛ حتی اگر اطرافیانشان مي‌دانستند. (مغازی واقدی، مربوط به فتح مکه)

برای امام زمان (عج) نیز مانند امام حسین (ع) معجزه نمي‌شود
نکتة مهم دیگری که عاشورای حسینی آن را در مورد فعالیت‌هاي امام زمان (عج) مشخص مي‌سازد این است که حضرت مهدی (عج) نیز مانند امام حسین (ع) با مشکلات و سختی‌هاي طاقت‌فرسا روبه‌رو می‌شود و آنها را به جان مي‌خرد؛ اما معجزه نمي‌کند.

امام حسین (ع) در کنار نهر فرات تشنه به شهادت رسید؛ در حالی به میدان مي‌رفت که صدای العطش کودکان حرم شنیده مي‌شد؛ اما با معجزه به آب دست نیافت. بعد از تحمل زخم شمشیرها و نیش تیرها و نیزه‌ها بعد از مدتی تقریباً طولانی به شهادت رسید. در ناحیة مقدسه آمده است که: «انت مقدم فی الهبوات، و محتمل للاذیات قد عجبت من صبرک ملائکه السموات.»؛ «همچنان در دل گردوغبار به پیش مي‌تاختی و ناملایمات و اذیت‌ها را تحمل مي‌کردی تا آنجا که ملائک از صبر و استقامت تو شگفت‌زده شدند.»

«قدرشح للموت جبینک واختلفت بالانقباض والانبساط شمالک ویمینک تدیر طرفا خفیا الی رحلک وبیتک، وقد شغلت بنفسک عن ولدک و اهالیک.»؛ «عرق مرگ بر پیشانی مبارکت نشست و راست و چپ بدن مبارکت انقباض و انبساط یافت و تو هنوز چشم به سوی حرم و خیامت مي‌گرداندی؛ در حالی که دیگر آنچه بر تو می‌رفت، تو را از فرزندان و اهل بیتت باز مي‌داشت.»

وقتی در چنین وضعيتي برای نجات امام حسین (ع) که سید جوانان اهل بهشت و از بهترین خلق خداست، معجزه نمي‌شود، برای آسایش و رفاه هیچ‌کس معجزه نمي‌شود و هر امامی باید با تحمل سختی‌ها به انجام‌دادن مأموریت خود بپردازد. اصلاً معجزه برای آسایش و رفع بلاها نیست. معجزه وقتی اتفاق مي‌افتد که حق و باطل از هم مشخص نباشند؛ مثل وقتی که باید پیامبر (ص) و امام (ع) از دروغگو و شیاد تشخیص داده شوند؛ بنابراين معجزه سند بر حق بودن است؛ نه وسیلة راحت‌بودن.

در روایت است که آزردگی‌هایی که امام زمان (عج) از سوی نادانان روزگار خود تحمل مي‌کند، بیش از زحماتی است که به پیامبر (ص) از جاهلان زمان خود وارد شده است. (الغیبه، نعمانی /۳۲۲) البته خداوند ائمه (ع) و دوستانش را یاری مي‌کند؛ ولی این یاری لزوماً معجزه نیست؛ مثل اینکه بعضی دشمنان حضرت به وسیلة بلایای طبیعی از بین بروند. توبة گناهکاران و ارتقای ایمان مؤمنان نیز به صورت کاملاً طبیعی و منطقی صورت مي‌گیرد و فقط به دليل فضای معنوی و لطیفی که امام (عج) به وجود مي‌آورد، سریع‌تر و عمیق‌تر اتفاق مي‌افتد.

بعضی‌ها به دليل فهم نادرست احادیث در مورد معجزات آخرالزمان مبالغه مي‌کنند؛ مثل روایتی که مي‌گوید، در زمان حکومت کریمه، همه، اهل علم مي‌شوند؛ حتی زن خانه‌داری که در خانه نشسته، مي‌تواند فتوا بدهد و این اتفاق را معجزه‌اي مي‌دانند که چون امام (عج) دست بر سر امت مي‌کشد، به وقوع مي‌پیوندد.

این امر یکی از دستاوردهای طبیعی ظهور است؛ زیرا امام (عج) علوم را کامل مي‌کند و فرضیه‌ها و نظریه‌هاي باطل که حجم وسیعی از علوم امروز را تشکیل داده و نارسایی علوم را باعث شده‌اند، از دل علوم پاکسازی مي‌کند و علم صحیح را جای آن قرار می‌دهد؛ بنابراين با توجه به ارزشمندشدن علم در زمان آن حضرت و رفع مشکلات علم‌آموزی و ناب‌بودن علوم که با تأیید عقل و نفس روبه‌رو شده و باعث آسان‌ترشدن آن مي‌شود، همگان از زن و مرد با حرص و ولع شدیدی به سمت علوم مي‌روند و ضمن تحمل زحمت، آن را فرا می‌گیرند.

در نهايت منتظران آن حضرت باید با تزکیة نفس و تقویت قوای روحی و جسمی خود را برای یاری آن حضرت آماده سازند.