آرمان هیأت - نـذر در دايـرة احکام

مردم‌شناسی: نذر در لغت به معنای این است که انسان به علت حادث‌شدن امری، چیزی را که واجب نیست، بر خود واجب کند.۱

نذر در اصطلاح شرع، التزام مسلمان به فعل یا ترک آن با قصد قربت و همراه صیغة مخصوص است.۲

با توجه به اینکه نذر، نوعی التزام عملی و تکلیف شرعی به شمار می‌آید، شایسته است مکلف قبل از نذر، توانایی خود را در ادای آن بسنجد و آن‌گاه اقدام کند؛ وگرنه نذرکردن عملی خلاف احتیاط است.
باید دانست، نذری تکلیف‌آور است که با همة شرايطش۳محقق شده باشد.

استفتائات این بخش نیز بر اساس این پیش‌فرض تنظیم شده است.

کمک‌گرفتن در اداي نذر
آیا کمک‌گرفتن از دیگران برای اداي نذر صحیح است؟
حضرت آيت‌الله خامنه‌ای:۴ کمک‌دادن کسی در انجام نذر اشکال ندارد.
حضرت آيت‌الله بهجت:۵ اگر نذر عملی را کرده، آن عمل را مثل نماز و روزه خودش باید انجام دهد.
حضرت آيت‌الله سیستانی:۶ مانعی ندارد؛ البته در صورتی که مخالف نذر نباشد.
حضرت آيت‌الله تبریزی:۷ چنانچه در وقت ادای نذر مالی به اندازة منذور مال ندارد، ادای نذر واجب نیست و آنچه با کمک دیگران به دست آورده، چنانچه در وقت ادای نذر موجود باشد، مال اوست و باید به نذر عمل کند. تقاضای کمک مالی از دیگران برای عمل به نذر واجب نیست و اگر نذر وقت محدودی ندارد، هر وقت تمکّن پیدا کرد؛ ولو از راه قبول هدایا و بخشش‌های دیگران باید به نذر عمل کند.
حضرت آيت‌الله صافی گلپایگانی۸ و
حضرت آيت‌الله فاضل لنکرانی:۹ اشکال ندارد.
حضرت آيت‌الله مکارم شیرازی:۱۰ ظاهر این است که از اموال خودش باشد؛ مگر اینکه از اول نیت عام کرده باشد.
حضرت آيت‌الله نوری همدانی:۱۱ اشکال ندارد؛ مگر اینکه نذر کرده باشد که خودش انجام دهد؛ مثلاً روزه بگیرد و همانند آنکه در این‌گونه موارد لازم است مباشرتاً انجام دهد.

فراموش‌کردن نذر در یک روز از ۴۰ روز
کسي که با رعایت همة شرایط، نذر کرده مثلاً ۴۰ روز پی‌درپی کاری را انجام دهد؛ اگر یک روز به علت فراموشی یا سهواً به نذر خود عمل نکند، وظیفة او چیست؟
حضرت آيت‌الله خامنه‌ای:۱۲ اگر در نذر خود، نحوة جبران آن را در نظر گرفته است، طبق آن عمل کند و در غیر این صورت اگر عمل عبادی مانند نماز و روزه است آن را قضا کند و نذر بر حال خود باقی است، بقیة آن را عمل کند.
حضرت آیت الله بهجت:۱۳ از روز بعد به روز قبل از آن متصل کند. ضرر به اتصال نمی‌زند؛ چون عمدی نبوده است.
حضرت آيت‌الله سیستانی:۱۴ اگر وقت معینی ندارد، دو مرتبه از نو روزه بگیرد و اگر وقت معینی دارد، آن روز را بعداً قضا کند.
حضرت آيت‌الله تبریزی:۱۵ چنانچه منذور غیر از روزه بوده، قضا و کفاره ندارد و اگر روزه بوده، باید قضا کند.
حضرت آيت‌الله فاضل لنکرانی:۱۶ باید بقیة روزها را عمل کند تا ۴۰ روز تمام شود و لازم نیست، از ابتدا شروع کند.
حضرت آيت‌الله مکارم شیرازی:۱۷ احتیاط واجب آن است که آن یک روز را قضا کند.

نذر زنان
آیا نذر زن باید با اجازة شوهر باشد؟
امام خمینی (ره): ۱۸ نذر زن بدون اذن شوهر باطل است و اجازة بعدی آن را تصحیح نمی‌کند؛ ولو عمل به نذر منافات با حق شوهر نداشته باشد.
حضرت آيت‌الله خامنه‌ای:۱۹ انعقاد نذر زوجه در صورت حضور شوهر، بنابر احتیاط واجب مشروط به اجازة زوج است.
حضرت آيت‌الله بهجت:۲۰ نذر زن، بدون اجازة شوهر بنا بر احتیاط واجب وضعاً منعقد می‌شود؛ یعنی نذر زن باطل نیست.
حضرت آيت‌الله تبریزی: اگر شوهر از نذرکردن زن جلوگیری کند، زن نمی‌تواند در صورتی که وفا به نذرش منافی با حق شوهر باشد، نذر کند.۲۱
اگر زن با اجازة شوهر نذر کند، شوهرش نمی‌تواند نذر او را به هم بزند یا او را از عمل‌کردن به نذر جلوگیری کند.۲۲
حضرت آيت‌الله سیستانی:۲۳ نذر زن بدون اذن قبلی یا اجازة بعدی شوهر در آنچه با حق استمتاع او منافات دارد، صحیح نیست؛ بنابراین در غیر این صورت صحیح است؛ حتی اگر قبل از ازدواج نذر کرده باشد و صحت نذر زن در مالش بدون اجازة شوهر محل اشکال است؛ پس باید رعایت احتیاط شود و در حج و زکات و صدقه و احسان به پدر و مادر و صلة ‌ارحام.
حضرت آيت‌الله صافی‌گلپایگانی:۲۴ اگر شوهر از نذرکردن جلوگیری کند یا زن بدون اجازة شوهر نذر کند، نذر او باطل است.
حضرت آيت‌الله فاضل لنکرانی:۲۵ نذر زن اگر مزاحم حقوق شوهر باشد، بی‌اجازة او باطل است و اگر مزاحم نباشد، احتیاط واجب آن است که با اجازة او باشد؛ خصوصاً در نذر مال، گرچه مال متعلق به خود زن باشد.
حضرت آيت‌الله مکارم شیرازی:۲۶ نذر زن اگر مزاحم حقوق شوهر باشد، بی‌اجازة او باطل است و اگر مزاحم نباشد، احتیاط مستحب آن است که با اجازة او باشد.
حضرت آيت‌الله نوری‌همدانی: نذر زن بی‌اجازة شوهر باطل است.۲۷
حضرت آيت‌الله شبیری‌زنجانی:۲۸ بنابر مشهور نذر زن با نهی شوهر، بلکه بی‌اذن او صحیح نیست و ظاهراً با اجازة بعدی صحیح می‌شود؛ ولی بنابر احتیاط حتی در صورت نهی شوهر به نذر عمل شود.
حضرت آيت‌الله وحید خراسانی:۲۹ اگر شوهر از نذرکردن زن جلوگیری کند، زن نمی‌تواند -در صورتی که وفا به نذرش منافی با حق شوهر باشد- نذر کند، بلکه بدون اذن شوهر در این صورت نذر زن باطل است و صحت نذر زن در مال خودش بدون اذن شوهر -در غیر حج یا زکات یا احسان به پدر و مادر یا صلة ‌ارحام- محل اشکال است.

_{پی‌نوشت:
۱. راغب اصفهانی، مفردات‌الفاظ قرآن، تحقیق ندیم مرعشلی، دارالکاتب‌العربی، ص ۵۰۸
۲. گروه مطالعات اسلامی، فرهنگ اصطلاحات فقهی، داير›‌المعارف انسان‌شناسی، ص ۱۸۶
۳. برای شرايط نذر رجوع شود به رسالة علمیة مراجع
۴. ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۹. استفتائات موجود در واحد پاسخ به سؤالات جامعـ‹الزهرا (ع)
۲۰. توضیح‌المسائل، ص ۴۲۷، م ۲۱۳۶
۲۱. توضیح‌المسائل، ص ۴۶۹، م ۲۶۵۳
۲۲. توضیح‌المسائل، ص ۴۶۹، م ۲۶۵۴
۲۳. توضیح‌المسائل، ص ۵۴۰، م ۲۶۰۲
۲۴. توضیح‌المسائل، ص ۵۳۹، م ۲۶۵۳
۲۵. جامع‌المسائل، ج ۱، ص ۳۴۸، س ۱۳۳۴
۲۶. توضیح‌المسائل، ص ۴۵۲، م ۲۲۷۷
۲۷. توضیح‌المسائل، ص ۵۲۶، م ۲۶۲۴
۲۸. توضیح‌المسائل، ج ۲، ص ۲۷۴، م ۲۶۵۳
۲۹. توضیح‌المسائل، ص ۷۱۴، م ۲۷۰۸}