معرفي سازمان مدارس معارف اسلامي
رشتة علوم و معارف اسلامي
مصطفي دامغاني
1 شهريور 1389 ساعت 0:00
با انگيزة انجام‌دادن فعاليت‌هاي آموزشي-پژوهشي و با نگاهي عميق، محققانه و فرآيندي درصدد بودند، نيروهاي لازم براي ادامة راه انقلاب را تربيت کنند. از محصولات اين نگاه و از زبان استاد شهيد مرتضي مطهري و در ادامة تجلي انديشه‌هاي امام راحل (ره)، لزوم تأسيس رشته‌اي در بدنة نظام آموزشي کشور به نام «رشتة علوم و معارف اسلامي» بود.
جامعه: بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، مردم، گروه‌ها و نهادهايي که دغدغة ترويج افکار امام (ره) را داشتند، با انگيزة انجام‌دادن فعاليت‌هاي آموزشي-پژوهشي و با نگاهي عميق، محققانه و فرآيندي درصدد بودند، نيروهاي لازم براي ادامة راه انقلاب را تربيت کنند. از محصولات اين نگاه و از زبان استاد شهيد مرتضي مطهري و در ادامة تجلي انديشه‌هاي امام راحل (ره)، لزوم تأسيس رشته‌اي در بدنة نظام آموزشي کشور به نام «رشتة علوم و معارف اسلامي» بود. اين مهم با اهتمام آيت‌الله محمد امامي کاشاني به تأسيس مدرسة عالي شهيد مطهري منجر شد.
در سال ۱۳۶۱ نيز هيئت وزيران تصويب کرد، در کنار سه رشتة «رياضي‌فيزيک»، «علوم تجربي» و «علوم انساني»، رشتة «علوم و معارف اسلامي» با هدف ارتقاي دانش اسلامي و تربيت ديني در دبيرستان‌ها تأسيس شود. وزارت آموزش و پرورش اين رشته را به رسميت شناخت و در سال ۱۳۶۲ اولين مدرسة علوم و معارف اسلامي به همت مسئولان مدرسة عالي شهيد مطهري تأسيس شد؛ سپس در خردادماه سال ۱۳۶۳ اساسنامة دبيرستان‌هاي علوم و معارف اسلامي در جلسة ۳۴۲ شوراي عالي آموزش و پرورش به تصويب رسيد که اين نخستين سند رسمي براي ايجاد رشته‌اي به نام علوم و معارف اسلامي در دورة متوسطه بود. تصويب اين اساسنامه زمينة لازم براي توسعة ديگر مدارس علوم و معارف اسلامي را فراهم و مدرسة عالي شهيد مطهري تأسيس اين مدارس را شروع کرد.
در آن زمان امام خميني (ره) از کم و کيف رشد اين مدارس مطلع بود و دربارة اين مدارس فرمود: «شما خواهرها و برادرها که در اين مدرسه [علوم و معارف اسلامي] هستيد، برنامه‌هايتان را آن‌طور تنظيم کنيد که از ميان شما مطهري‌ها يا يک مطهري پيدا شود.»
از ديگر مراکز تعليم و تربيت که در اين مسير گام برداشت، «مؤسسة جامعـ‹الزهراء» قم است که از سال ۱۳۶۸ به بعد، مدارسي با نام «مدارس علوم و معارف اسلامي هدي» تأسيس کرد؛ به اين ترتيب تأسيس مدارس غير انتفاعي علوم و معارف اسلامي در سراسر کشور رواج يافت.
سازمان تبليغات اسلامي نيز در ادامة فعاليت‌ها و دغدغة يادشده، تأسيس مدارس علوم و معارف اسلامي را آغاز کرد تا در نهايت شوراي عالي وزارت آموزش و پرورش در جلسة ۶۷۷ در تاريخ ۷/۶/۱۳۸۱ نحوة تأسيس دبيرستان‌هاي علوم و معارف اسلامي صدرا را مصوب کرد؛ سپس «مدارس علوم و معارف اسلامي صدرا» با مجوز عام به نام سازمان تبليغات اسلامي و با نمايندگي رئيس سازمان، دکتر سيدمهدي خاموشي، تأسيس شدند؛ به اين ترتيب، مدارس علوم و معارف اسلامي به سه طريق تأسيس مي‌شوند:
۱. مدارسي که به صورت وابسته اداره مي‌شوند؛ نظير:
دبيرستان‌هاي علوم و معارف اسلامي شهيد مطهري، وابسته به مدرسة عالي شهيد مطهري
دبيرستان‌هاي علوم و معارف اسلامي صدرا، وابسته به سازمان تبليغات اسلامي
مدارس هدي وابسته به جامعـ‹الزهراي قم
۲. دبيرستان‌هايي که به صورت غيرانتفاعي اداره مي‌شوند.
۳. دبيرستان‌هاي دولتي علوم و معارف اسلامي که هنوز توسعة چنداني پيدا نکرده‌اند.
هم‌اکنون در آموزش و پرورش جمهوري اسلامي ايران، دورة متوسطة نظري شامل چهار رشته است:
۱. رشتة ادبيات و علوم انساني
۲. رشتة رياضي فيزيک
۳. رشتة علوم تجربي
۴. رشتة علوم و معارف اسلامي
در رشتة علوم و معارف اسلامي ۴۵ واحد عمومي و ۵۱ واحد تخصصي و در دورة پيش‌دانشگاهي ۲۴ واحد عرضه مي‌شود. دروس عمومي رشتة علوم و معارف اسلامي همان دروس رشتة ادبيات و علوم انساني است و دروس تخصصي اين رشته به شرح ذيل است:
۱. پاية اول: عربي تکميلي (۱)، احکام و اخلاق
۲. پاية دوم: تفسير و علوم قرآني (۱)، عربي (۲) (ويژة رشتة معارف)، قرائت و تجويد قرآن، تاريخ اسلام (۱)، اخلاق (۱)، احکام و آشنايي با مفردات قرآن
۳. پاية سوم: عربي (۳) (ويژة رشتة معارف)، تاريخ اسلام (۲)، تفسير و علوم قرآني (۲)، فن سخن‌وري و اخلاق (۲)
۴-۱. دورة پيش‌دانشگاهي نيم‌سال اول: اخلاق (۱)، اصول عقايد (۱)، ادبيات عرب (۱)، منطق صوري و اصول فقه
۴-۲. دورة پيش‌دانشگاهي نيم‌سال دوم: اخلاق (۲)، ادبيات عرب (۲)، فقه
در محتواي دروس تخصصي يادشده از جلد اول و سوم کتاب «مبادي‌العربيه»، کتاب «الهدايه»، براي درس تجويد از کتاب «حليـ‹القرآن»، براي درس تاريخ اسلام از کتاب «سيماي پيشوايان» تأليف مهدي پيشوايي و کتاب «تاريخ تحليلي اسلام، تأليف دکتر شهيدي»، براي درس فقه از کتاب «تبصر›المتعلمين علامه حلي» و کتاب «قرآن در اسلام، تأليف علامه طباطبايي» و براي آشنايي با قرآن از آثار شهيد مرتضي مطهري استفاده مي‌شود.
دروس تخصصي عرضه‌شده در دبيرستان‌هاي علوم و معارف اسلامي، کمابيش با ۲ سال تحصيل علوم حوزوي برابري مي‌کند و پس از پذيرش علاقه‌مندان به ادامة تحصيل در حوزه‌هاي علميه از آنان پذيرفته مي‌شود؛ همچنين فارغ‌التحصيلان اين رشته در آخرين کنکور سراسري علامه اضافه بر سؤالات آزمون گروه علوم انساني، ۲۰ سؤال تخصصي از کتب اصول عقايد و فقه دريافت مي‌کنند که ضريب مثبت دارد و باعث کسب رتبه‌هاي بالاتر نسبت به فارغ‌التحصيلان رشتة ادبيات و علوم انساني مي‌شود.
در حال حاضر سازمان مدارس معارف اسلامي وابسته به سازمان تبليغات اسلامي، مصمم است دبيرستان‌هاي علوم و معارف اسلامي را در مراکز و شهرستان‌هايي که امکانات و شرايط لازم را دارند راه‌اندازي و توسعه دهد و هم‌اکنون با برگزاري آزمون علمي در سطح اطلاعات عمومي دورة راهنمايي و با انجام‌دادن مصاحبة حضوري، دانش‌آموزان مستعد را جذب مي‌کند.
شرايط متقاضيان ثبت‌نام در اين دبيرستان‌ها به قرار ذيل است:
۱. اعتقاد به مباني و اصول نظام جمهوري اسلامي و اصل مترقي ولايت فقيه
۲. رعايت شعائر اسلامي و انجام‌دادن واجبات و ترک محرمات
۳. داشتن حسن اخلاق و رفتار و وضعيت ظاهري آراسته و متناسب با شئون رشتة علوم و معارف اسلامي
۴. علاقه‌مند به تحصيل در رشتة علوم و معارف اسلامي
۵. قبولي خردادماه در پاية سوم راهنمايي با معدل حداقل ۱۸
۶. داشتن شرايط سنتي براي تحصيل در دورة متوسطه بر اساس آيين‌نامة اجرايي مدارس مصوب شوراي عالي آموزش و پرورش
در حال حاضر دانش‌آموزان اين رشته با طي مراتب ذيل پذيرش مي‌شوند:
نحوة پذيرش دانش‌آموزان
۱. پذيرش دانش‌آموزان از طريق آزمون ورودي و مصاحبة حضوري انجام مي‌شود.
۲. آزمون ورودي به صورت هماهنگ کشوري و با سؤالات مشترک در مردادماه برگزار مي‌شود. سؤالات آزمون و پاسخنامه را سازمان مدارس معارف اسلامي تهيه و با نظارت ادارة کل تبليغات اسلامي برگزار مي‌کند.
۳. سؤالات آزمون از درس‌هاي بينش اسلامي، عربي، ادبيات فارسي، زبان انگليسي، رياضي و علوم تجربي در سطح اطلاعات پاية راهنمايي به صورت چهارگزينه‌اي خواهد بود.
۴. پس از آزمون کتبي، اسامي رتبه‌هاي برتر آزمون علمي به ميزان يک و نيم برابر ظرفيت پذيرش سال اول هر مدرسه، از بين شرکت‌کنندگان در آزمون کتبي براي همان مدرسه، انتخاب و اسامي آنان اعلام مي‌شود.
۵. کميته‌اي مرکب از مدير، دبير ديني و مربي پرورشي مدرسه با حضور نمايندة مديرکل تبليغات اسلامي استان براي مصاحبة حضوري با دانش‌آموزِ پذيرفته‌شده در مرحلة علمي و در صورت لزوم، اولياي دانش‌آموزان تشکيل مي‌شود که از بين آنان به اندازة ظرفيت پذيرش سال اول آن دبيرستان انتخاب مي‌شوند.
تحصيل در دبيرستان علوم و معارف اسلامي از سال اول متوسطه امکان‌پذير است؛ اما چنانچه در حالتي خاص، دبيرستان در پاية دوم داراي ظرفيت باشد، مي‌تواند از دانش‌آموزان متقاضي با رعايت شرايط زير ثبت‌نام کند.
۱. معدل کتبي سال اول متوسطة دانش‌آموز متقاضي حداقل بايد ۱۷ باشد.
۲. هماهنگي و اخذ مجوز از سازمان مدارس معارف اسلامي
۳. دانش‌آموز متقاضي در آزمون تعيين سطح علمي دروس اختصاصي سال اول رشتة علوم و معارف اسلامي شامل، اخلاق، عربي تکميلي و احکام، موفق به اخذ نمرات بيش از ۱۶ شود.
۴. پذيرش دانش‌آموزان در پاية سوم متوسطه و دورة پيش‌دانشگاهي امکان‌پذير نيست.
ساير موارد مربوط به ثبت‌نام در اين مدارس عبارت‌اند از:
۱. ثبت‌نام از دانش‌آموزان مردودي ساير دبيرستان‌ها، حتي دبيرستان‌هاي رشتة علوم و معارف اسلامي امکان‌پذير نيست.
۲. ثبت‌نام دانش‌آموزان را به‌انحصار، عوامل اجرايي مدرسه با نظارت مستقيم و مسئوليت مدير مدرسه و با حضور ولي دانش‌آموز پس از عرضه و تکميل مدارک و پرکردن فرم‌هاي لازم انجام خواهند داد.
۳. دانش‌آموزاني که در مسابقات علمي، ادبي، مذهبي، المپيادهاي مربوط به رشتة ادبيات و علوم انساني، مسابقات حفظ، قرائت قرآن کريم، شعر، مقاله‌نويسي، قصه‌نويسي و... حائز رتبه‌هاي استاني يا کشوري باشند، در شرايط مساوي در اولويت قرار خواهند گرفت.
همچنين در شرايط مساوي، اولويت ثبت‌نام با خانواده‌هاي شهدا، جانبازان، آزادگان و رزمندگان و فرهنگيان است.
۴. پذيرش دانش‌آموزان در دبيرستان‌هاي علوم و معارف اسلامي صدرا فقط براي رشتة علوم و معارف اسلامي امکان‌پذير است.
۵. ثبت‌نام دانش‌آموزان دبيرستان علوم و معارف اسلامي (به جز در شرايط خاص و با رعايت بند ج اين دستورالعمل) از سال اول متوسطه امکان‌پذير است.
۶. ثبت‌نام و پذيرش دانش‌آموز به صورت مستمعِ آزاد ممنوع است.
۷. ثبت‌نام طبق جدول زمان‌بندي پس از پايان امتحانات خردادماه هر سال انجام مي‌شود.
۸. بابت ثبت‌نام در مدارس صدرا، شهريه دريافت نمي‌شود؛ اما به استناد مادة ۱۱ قانون تشکيل شوراهاي آموزش و پرورش مصوب ۲۶/۱/۱۳۷۲ و اصلاحية مورخ ۱۱/۶/۱۳۸۳ آن توسط مجلس شوراي اسلامي، همچنين مصوبة جلسة ۶۲۰ مورخ ۳/۲/۱۳۷۷ شوراي عالي آموزش و پرورش که به استناد قانون مذکور تصويب شد، دريافت کمک‌هاي مردمي به صورت داوطلبانه و دريافت وجوه بابت هزينه‌هاي برگزاري کلاس‌هاي فوق برنامة پرورشي و آموزشي بدون مانع است.
تبصرة ۱: در هر مدرسه حداکثر معادل ۳۰ درصد دانش‌آموزان که امکان تأمين هزينة فعاليت‌هاي فوق برنامه را ندارند، با نظر مدير واحد آموزشي و تأييد انجمن اوليا و مربيان مدرسه مي‌توانند از معافيت با تخفيف برخوردار شوند.
تبصرة ۲: خدمات پرورشي و آموزشي فوق برنامه شامل دروس جبراني، تکميلي، تقويتي، فعاليت‌هاي فرهنگي، هنري، ورزشي، بهداشتي و اردويي دانش‌آموزان است و تأمين نيازهاي ضروري و مرتبط با اين برنامه‌ها از محل درآمدهاي مذکور بدون مانع است.
۹. از اعمال تغييرات در اين دستورالعمل بدون هماهنگي سازمان مدارس معارف اسلامي جداً اجتناب شود. مقام معظم رهبري دربارة اين رشتة تحصيلي فرموده‌اند: «اين مدارس (علوم و معارف اسلامي) به نظر بنده يكي از ابتكارات بسيار خوب و مفيد و راهگشا بود و ان‌شاءالله ادامه پيدا كند.»
«اگر براي من ميسر بود، همة فرزندان خودم و كساني را كه به آنها دسترسي داشتم يا با من مشورت مي‌كردند، توصيه مي‌كردم كه در چنين مدرسه‌هايي (علوم و معارف اسلامي) تحصيل كنند.»
کد مطلب: 14568
آدرس مطلب: https://www.armaneheyat.ir/issue/14568/رشتة-علوم-معارف-اسلامي