حوضچه‌هایی پر از ماهی‌های رنگارنگ، گلدان‌های بزرگ و کوچک که به موازات طول خیابان چیده شده بودند لامپ‌های نفتی و زنبوری و ریسه‌های رنگارنگ به پهنای کوچه‌ها و سردکان‌ها، طبق‌های بزرگ پر از نقل و شیرینی کنار آینه و شمعدان، تنها گوشه ای از تصاویر برپایی جشن‌های نیمه شعبان در سال‌های نه چندان دور است. سال‌هایی که خاطراتش هنوز در سینه مردانی است که حالا روزگار سالمندی خود را می‌گذرانند و هنوز هم پای ثابت تدارک جشن میلاد منجی عالم هستند. حاج آقا «احمد تهرانی» در حالی که ۹۳ بهار از زندگی خود را پشت سر گذاشته یکی از همین پیرغلامانی است که با کمک هدایا و نذورات مردمی جشن‌های ویژه‌ای در ماه شعبان برگزار می‌کند. حاج احمد آقا در سال‌های نخست دهه ۶۰ به همراه برادرش مرحوم آیت‌الله شیخ محمد تهرانی (موسس هیئت قائمیه تهران)، جزو نخستین کسانی است که برزگاری جشن‌های شعبانیه را به شکل و سیاق امروزی پایه گذاری کرد. او هدف از این کار را مشارکت و حضور مردم در جشن‌های ائمه معصومین به ویژه امام زمان (عج) می‌داند و از اینکه خدا توفیق داده تا با کمک برادرش این کار را در شهر تهران اجرا کنند اظهار خرسندی می‌کند.



برای خیلی از جوانان جالب است بدانند که در زمان گذشته جشن‌های نیمه شعبان چگونه برگزار می‌شده است؟ آیا مانند سال‌های اخیر در همه جای این شهر جشن می‌گرفتند یا نه جشن‌ها در مکان و محل خاصی برگزار می‌شد؟

تا آنجا که به یاد دارم در اوایل سلطنت رضا خان پهلوی جشن‌های نیمه شعبان هر سال برگزار می‌شد اما این شور و هیجان بیشتر در اطراف بازار بود. کسبه بازار کنار حجره‌هایشان آینه و شمعدان و سینی‌های نقل و شیرینی می‌گذاشتند محلی را نیز برای مداحی اختصاص می‌دادند تا مداحان مدیحه‌سرایی کنند. مردم هم هر کس که می‌توانست به بازار می‌آمد و با ابراز شادمانی در مراسم جشن میلاد حضرت مهدی (عج) شرکت می‌کردند.



برگزاری جشن‌ها به این شیوه تا چه سالی ادامه داشت؟

تقریباً تا اواخر دوره رضا شاه ادامه داشت؛ اما زمانی که مسئله کشف حجاب پیش آمد دیگر در مراسم مذهبی اجازه مداحی و سخنرانی نمی دادند تا اوایل سلطنت محمدرضا، سخت گیری‌هایی برای برگزاری مراسم جشن و شادمانی در روزهای میلاد ائمه (ع) به ویژه جشن میلاد امام زمان (عج) اعمال می‌شد؛ اما طبیعی بود که نمی توانستند با اعتقادات مذهبی مردم مقابله کنند. برای همین بود که کسبه بازار جشن نیمه شعبان را در منزل هیئتی‌ها به صورت سیار برگزار می‌کردند.



هیئت قائمیه چه سالی تاسیس شد؟

سال ۱۳۲۵ خورشیدی تاسیس شد؛ اما آن زمان محل ثابتی برای برگزاری مراسم نداشتیم و همانطور که گفتم جشن‌ها در منازل برگزار می‌شد.

سال ۱۳۳۳ بود که تصمیم گرفتم جشن‌ها را از منازل به خیابان‌ها بکشانیم تا حال و هوای جشن و شادمانی در کوچه و خیابان هم دیده شود و همه مردم بتوانند در این جشن شرکت کنند. ۳ سال پشت سر هم جشن‌ها را در خیابان خراسان پشت «گار ماشین» ساختمان معروف به ایستگاه دودی، برگزار می‌کردیم. مرحوم حاج حبیب الله زاهدی هم منزلشان را در کوچه تنکابنی در اختیار ما قرار می‌داد. کوچه را با کاغذهای رنگی و لامپ‌های پایه دار نفتی تزیین می‌کردیم. حوضچه‌ها پر از ماهی‌های رنگارنگ می‌شد و گلدان‌های بزرگ و کوچک را حاشیه خیابان می‌چیدیم. کل فضای کوچه و خیابان حال و هوای جشن می‌کرفت. یادم است روزهای نیمه شعبان به دلیل سیل جمعیتی که به طرف محل برگزاری جشن، از میدان شهدا و تیر دو قلو حرکت می‌کردند، خیابان‌ها یک طرفه می‌شد.



اطلاع‌رسانی برای زمان و ساعت برگزاری جشن به چه شکل انجام می‌شد؟

به وسیله اطلاعیه‌های که توزیع می‌کردیم زمان را به اطلاع مردم می‌رساندیم؛ اما به قدری جمعیت می‌آمد که تا ساعت ۲ بعد از نیمه شب خیابان‌ها شلوغ بود؛ البته از طرفی نیاز به اطلاع رسانی چندانی نداشتیم؛ چون جشن هر سال برگزار می‌شد و مردم تا حدودی از مکان و زمان جشن‌ها باخبر بودند.



از چه زمانی به مسجد صدریه برای استقرار محل هیئت رفتید؟

سال ۱۳۳۶خورشیدی که مسجد صدریه واقع در خیابان خراسان برای هیئت قائمیه ساخته شد، به این مسجد نقل مکان و همزمان با جشن میلاد امام علی (ع) آنجا را افتتاح کردیم. خوشبختانه فعالیت هیئت قائمیه در مسجد صدر شکل جدی‌تری به خود گرفت و مرحوم آیت الله تهرانی از این فرصت برای افشاگری خیانت‌های حکومت وقت استفاده کرد.



آن طور که شنیدیم نخستین طاق نصرت شهر تهران هم توسط هیئت قائمیه نصب شده است؟

بله در نخستین سالی که جشن نیمه شعبان را در مسجد صدر برپا کردیم نصب طاق نصرت هم در برنامه قرار گرفت. در سرمای زمستان با کمک اهالی و کسبه با دست و بدون داشتن وسایل ماشینی طاق نصرت به پهنای خیابان ۱۷ شهریور و به عرض ۲۰ متر ارتفاع ۱۱ متر از جنس آهن ساختیم. بعدها از سایر محله‌های تهران می‌آمدند و سفارش ساخت طاق نصرت را می‌دادند به طوری که نیمه شعبان سال‌های بعد در تیردوقلو، ایستگاه ناصری، سر پل تجریش، خیابان خراسان طاق نصرت نصب شد.



از مهمانان جشن میلاد چگونه پذیرایی می‌کردید؟

بسته‌های ۱۰۰ گرمی شیرینی از نوع «حاجی بادام یزدی» را در جعبه‌های بزرگ بسته‌بندی می‌کردیم و به هیئت و دسته‌های که از سرتاسر تهران برای شرکت در جشن می‌امدند هدیه می‌دادیم؛ البته سکه هم همراه جعبه‌های شیرینی به میهمانان می‌دادیم. استقبال مردم هم برای ما جالب بود به طوری که در پایان مراسم این شعر را می‌خواندند: هیئت قائمیه معجزه کرد در پذیرایی و چراغانی/ سکه زد در جهان به نام امام زمان/ روشن کرد دو چشم ایرانی.



سکه‌ها از همین سکه‌های طلایی و نقره ای که اکنون در جشن‌ها پخش می‌شود بود؟

تقریباً به همین شکل بود. سکه‌ها تاریخ ضرب داشت تاریخ نخستین ضرب سکه‌ها به سال ۱۳۳۷ خورشیدی مصادف با ۱۳۷۸ قمری بر می‌گردد. جنس سکه آنها ۵۰ درصد نقره و ۵۰ درصد طلا بود. سکه‌ها در ضرابخانه تهران ضرب و به همه مهمان‌ها داده می‌شد. تعدادی هم سکه طلا به وزن و اندازه یک لیر تمام به مداحان هدیه می‌دادیم. این کار تا سال ۱۳۵۷ ادامه داشت و از آن سال به بعد سکه ضرب نشد.



از آن سال به بعد دیگر فقط بسته‌های شیرینی در میان شرکت‌کنندگان توزیع می‌کردید؟

خیر، به یکی از کمپانی‌های دانمارک حدود ۱۷۰ هزار جا کلیدی سفارش دادیم که در مجموع ۳۵ روایت از معصومین روی آنها حک می‌شد؛ البته به مرور شیوه‌های تبلیغاتی تغییر کرد و بعضی سال‌ها تبلیغات ما به صورت تهیه کتابچه‌های حدیث، فتواهای مراجع، برچسب‌های حاوی شعارهای مذهبی و پوسترها و بسته‌های فرهنگی دیگر بود.



درآمد هیئت قائمیه برای برگزاری جشن و هدایا از چه راهی تامین می‌شود؟

درآمد هیئت از ابتدای تاسیس تاکنون از هدایا و نذورات مردمی تامین می‌شود شاید برای همین است که هر سال پر شورتر از گذشته برگزار می‌شود. از همان ابتدا قبض‌های را به عنوان «میلاد» تهیه کرده بودیم که مردم در حد توان و هر چقدر که در وسع‌شان است برای برپایی جشن هدیه می‌دادند. هدایا و نذورات آنقدر بالا بود که هیچ وقت نیاز به کمک‌های دولتی نداشتیم.



آیا هیچ سالی پیش نیامد که این جشن برگزار نشود یا اینکه مختصرتر اجرا شود؟

یکی ۲ سال جشن را جای دیگر اجرا کردیم اما هیچ وقت جشن تعطیل نشد. از زمانی که حسینیه قائمیه در خیابان شریعتی ساخته شده است. هر ساله مراسم سوگواری و جشن اعیاد به ویژه نیمه شعبان را برگزار می‌کنیم اما به دلیل محدودیت فضا امکان نصب طاق نصرت را نداریم. یا اینکه اگر قبلاً سرتاسر خیابان‌های اطراف را چراغانی می‌کردیم اما اکنون به دلیل صرفه‌جویی در مصرف برق این کار را کمتر کردیم و به جای آن از ریسه‌های رنگی استفاده می‌کنیم.



به نظر شما برگزاری چنین جشن‌هایی چقدر اهمیت دارد؟ برخی معتقدند لزومی ندارد که این همه برای برپایی جشن‌ها هزینه شود؟

بعضی این سوال را از ما می‌پرسند. اما باید بدانید که برگزاری جشن‌ها و مراسم‌ها سوگورای امامان معصوم و حضور مردم و تکایا و حسینیه‌های سبب آشنایی جوانان با مراکز مذهبی می‌شود بنابراین فرصت خوبی است تا مداحان و سخنرانان مذهبی در چنین برنامه‌هایی برای تبلیغات دینی امر به معروف و نهی از منکر و ترغیب مردم به شرکت در امور خیریه استفاده کنند. از طرف دیگر رهبران و بزرگان مذهبی دین ما فقط در امور مذهبی فعالیت نمی کنند بلکه هر کدامشان در زمان خود به امور جاری مسلمانان آگاهی و اشراف کامل داشتند و به برکت حضور علما در مجالس مذهبی سیاستمداران خودکامه نتوانستند هیچگاه خللی در ارکان دین به وجود بیاورند بتوجه به همه این مسائل و اتفاقات در طول تاریخ نشان دهنده اهمیت برگزاری و تداوم جشن‌ها و مراسم سوگواری است.

انتهای پیام/

آرمان هیأت