آرمان هیأت - فرهنگ اصطلاحات مدّاحي(6)

این مطلب بخشی از اصطلاحات رایج بین مداحان را توضیح می دهد.

شماره ششم ماهنامه خیمه - رجب المرجب1424 - شهریور1382

منبري: مقصود سخنران يا واعظ مجلس است که بر منبر مي‏نشيند و سخن مي‏گويد.

ميان‏دار: به شخصي اطلاق مي‏شود که در اداره‏ي مجلس، مداح را ياري مي‏کند.

ميلاديه: شعري که مضمون شاد داشته باشد و مداح، آن را متناسب مجلس جشن ميلاد يکي از ائمّه‏ي اطهار يا بزرگان دين، انتخاب کرده، مي‏خواند.

نسخه: نوشته‏اي که مداح، هنگام خواندن، به دست مي‏گيرد؛ نسخه نام دارد.

نمک مجلس: اصطلاحا به معناي چاشني يا جاذبه‏ي مجلس به کار مي‏رود مثلا گفته مي‏شود: «نام امام حسين(ع) نمک مجلس است.»

نَوّاح: کسي که در خواندن "نوحه" تجربه‏ي خاصي دارد و کارش نوحه خواني يا نوحه‏سرايي است.

نوحه: يکي از قالب‏هاي پر کاربرد در مداحي است. نوحه معمولا در اواخر برنامه‏ي مداحي و پس از مرثيه خواني، عرضه مي‏شود و در پر شور کردن مجلس و همراه نمودن مستمع با مداح، نقش فعالي دارد.

نوکر اهل‏بيت: کنايه از افرادي که از سرِ ارادت، در محافل مذهبي به شيوه‏هاي مختلف خدمت مي‏کنند.

واحد خواني: رسم بوده که وقتي دسته‏ي عزاداري حرکت مي‏کرده، مکان‏هاي بخصوصي متوقف مي‏شده است و مداح در آن حال، شعري را با آهنگ خاصي مي‏خوانده است مردم بدون آن که جواب دهند، سينه مي‏زدند. به اين برنامه در مداحي، واحدخواني گفته مي‏شده است.

واحد نُث: در واحد خواني، گاه که سينه زن به شور مي‏آيد در آن حال، يک دست و دو دست بر سينه مي‏زند، اين حالت "نث" نام دارد.

واعظ: کسي که در مجلس اهل‏بيت به وعظ و ارشاد مردم مي‏پردازد. اصطلاحات "سخنران"، "روضه خوان" نيز به همين مفهوم گاه به کار مي‏رود.

واگردان: به بيت "ترجيع" در قالب "ترجيع بند"، واگردان نيز گفته مي‏شود.

هيأتي: اصطلاحا به افرادي گفته مي‏شود که اهل شرکت در مجالس اهل‏بيت‏اند و پاي منبر وعظ و عزاداري مي‏نشينند.

يا الله کردن: کنايه از رو به قبله کردن و تمام نمودن مجلس عزاداري است.

يا حسين کِش: کنايه از ميانْ‏دار است، که لابه‏لاي خواندن مداح، جمله هايي که معمولا به صورت "ندا" است، با آهنگي کِشدار مي‏خواند و سينه‏زنان نيز آن را تکرار مي‏کنند و يا در پاسخ مي‏گويند: "اي تشنه لب! حسين واي!"