شماره بیست ونهم و سیم ماهنامه خیمه – محرم 1428- بهمن 1385

گفتگو با استاد حسین یوسف زمانی

* استاد! نگاه شما به واقعه‌ی عاشورا و از منظر یک موسیقی‌دان چگونه است؟

ـ می‌دانید که من متولد شهر سنندج هستم و در جامعه و خانواده‌ای با مذهب تسنن نشو و نما یافته‌ام، اما نام حسین با افتخار برایم توسط والدینم انتخاب شده؛ این از یک سو و از طرف دیگر همه‌ی آن‌چه که از کودکی و نوجوانی خویش در ذهن دارم، و به نوعی با موسیقی نیز مرتبط است، همانا مراسم شبیه‌خوانی و تعزیه‌ی امام حسین (ع) است. در سال‌های پیرامون شهریور 1320 و شروع جنگ جهانی، به روشنی یادم هست روزهای ماه محرم و ظرف بزرگی را که لبریز از شربت و گلاب بود و بچه‌های خردسالی که به دلیل نذر خانواده با لباس و عقال سپید و شال سبز و کشکول به احسان و پذیرایی می‌پرداختند و خانواده‌ی متمول و متمکّنی که معروف به خانواده‌ی سیدها بودند و در منزل آنان مراسم عزاداری و سوگواری مفصلی برپا می‌شد.

* این خانواده (سیدها) از برادران اهل تسنّن بودند؟

ـ خیر، شیعه بودند و از خانواده‌های اهل تسنّن که موقعیّت اقتصادی خوبی داشتند و مراسم عاشورا را نیز برگزار می‌کردند مثل صادق وزیری، معتمدی، اردلان و ... هم وجود داشتند، امّا خانواده‌ی سیدها گویا متن و یا نسخه‌ی معتبرتری به لحاظ تاریخی در دست داشتند که بسیار مستندتر و متفاوت‌تر نسبت به دیگر خاندان‌ها و خانواده‌ها، با شکوه و جاذبه و جلوه‌ی فراتری به انجام آن مراسم می‌پرداختند و گام‌های ابتدایی ما در راه شنیدن و شناختن موسیقی بویژه موسیقی مذهبی در آن منزل و مکان برداشته شد و می‌توانم بگویم شاهنامه‌خوانی و نقالی را در قهوه‌خانه‌ها و موسیقی عزا در منزل سیدها، بیشترین تأثیر و شکل‌دهی را بر شخصیت هنری من و تا حدودی برادر بزرگ‌ترم استاد حسن یوسف زمانی داشت.

* استاد! از تفاوت‌های موسیقی مذهبی در آن روز و امروز برایمان بفرمایید:

ـ موسیقی و اجراهای موسیقایی امروزین، حرفه‌ای‌تر انجام می‌پذیرد و لفظ و کلام و مهارت و تسلط در نحوه‌ی بیان و اجرا، بهتر شده است ولی موسیقی آن روز گرچه ساده‌تر و بی‌پیرایه‌تر بود، اما خیلی درخشنده‌تر و تأثیرگذارتر به نظر می‌آمد و خلوص و صفا در آن جاری و متجلّی بود، بویژه کاراکترها و تیپ‌های اجرایی تعزیه و هم‌چنین آواها و نواها و حسِ موسیقایی، که بر من تأثیر شگرف‌تر و عمیق‌تری داشت، خیلی شدید و غیر قابل انکار بود.

* آیا مراسم و سازهایی که در سوگواری‌ها استفاده می‌شد فراگیر بود یا فقط بین شیعیان آن منطقه؟

ـ نه، کل شهر درگیر با عاشورا و مراسم و آیین‌های عزاداری بود و اساساً تفاوتی بین شیعه و سنی وجود نداشت تا فرد فکر کند که در کدام بخش پررنگ‌تر و جلوه‌دارتر است و سازها هم؛ ترومپت خیلی مرا مسحور می‌کرد و نیز کلارینت و سنج و شیپور و هم‌چنین ساز بومی و بادی منطقه یعنی شمشال ...

آرمان هیأت