آرمان هیأت - مداحی و هزار و یک نکته

مداحی و مدیحه ‏سرایی از دیرباز در کشور ما و در آیین‌ها و مناسبت‌های اسلامی به ‏ویژه در ماه محرم‏الحرام و در ایام تاسوعا و عاشورای حسینی از جایگاه خاص و پیشینه‌ای قوی برخوردار بوده و می‌باشد.

شماره 23 ـ جمادی الاول و جمادی الثانی 1427 ـ خرداد و تیر 1385

اشاره:

عزادری کنید، آن هم عزاداری به شکل سنتی.

حضرت امام خمینی‏ رحمت ‏الله ‏علیه

مداحی و مدیحه ‏سرایی از دیرباز در کشور ما و در آیین‌ها و مناسبت‌های اسلامی به ‏ویژه در ماه محرم‏الحرام و در ایام تاسوعا و عاشورای حسینی از جایگاه خاص و پیشینه‌ای قوی برخوردار بوده و می‌باشد. تا آنجا که در دوران سلاطین و فرمان‏روایان گذشته، در اکثر مساجد و تکایا اقامه‏ی عزاداری نموده و در رثای خاندان عصمت و طهارت نوحه‌سرایی و مرثیه‌خوانی می‌نمودند.

یکی از راه‌های شناخت بیشتر اهل‏بیت علیهم‏السلام همین برنامه‌های مذهبی و مداحی است که توأم با معرفت و شناخت زندگی و مصائب آن بزرگواران می‌باشد، زیرا لازمه‏ی این موضوع آن است که نخست شناخت کافی از ابعاد وجودی و شخصیت الهی ائمه‏ ی معصومین علیهم ‏السلام داشته و به بهترین وجه آن را به منصه‏ی ظهور برساند. به این معنا که اگر شعر، سروده‌ای و یا قطعه‌ای را در رثای سالار شهیدان حضرت اباعبدالله ‏الحسین علیه‏ السلام بیان می‌کند؛ این موضوعات اول در خودش(مداح) اثر وضعی را بگذارد به ‏گونه‏ای که در مجلس عزا، مستمع با نگاه اول که او را مشاهده می‌کند، مظلومیت و شهادت حضرت سیدالشهدا علیه‏ السلام در خاطرشان زنده شود و یاد آن بزرگوار بیفتند و اشک جاری گردد.

چه بسا کسانی که در این عرصه قدم گذاشته و بر اثر نداشتن تجربه، اطلاعات جامع و کافی و شناخت وافی در خصوص زندگی اهل‏بیت علیه‏ السلام و وقایع جان‏سوز کربلا، مصائب آنان را به گونه‌ای دیگر بازگو می‌نمایند که اثر وضعی نامطلوب آن به مراتب زیان‏بارتر از شناخت بیشتر و جذبه‏ی حقیقی آن به مردم می‌گردد.

بنابراین لازم است که همه‏ی مادحین عزیز و کسانی که می‌خواهند به این فنّ وارد شوند با دیدی وسیع و جامع همراه با معرفت و شناخت به ساحت مقدس حضرت اباعبدالله‏ الحسین علیه ‏السلام مجالس عزا برپا نموده و اقامه نمایند، آن هم به شکل سنتی. همان مطلبی را که حضرت امام خمینی رحمت‏ الله ‏علیه فرمودند.

مداحی فقط شعر و صداست؟!

مداحی نمی‌تواند کار هرکس باشد، شاید عده‌ای بر این تصور باشند که این کار مسأله‌ای ندارد، مقداری مقتل می‌خوانیم، مقداری شعر هم جمع‌آوری و حفظ می‌کنیم و نهایتاً یک صدایی هم بر روی آن تمرین می‌کنیم، آن وقت می‌رویم به مجلس عزا و انجام وظیفه می‌نماییم. باید گفت خیر! چنین نیست زیرا انسان در تصورات و اوهامات نمی‌تواند سیر نموده و فعلی را صورت دهد، لهذا باید در بیداری و هوشیاری کامل و با ریاضت کشیدن و دنبال کسب علم دین، معارف، شناخت، اخلاق و محبت اهل‏بیت علیهم‏السلام در دل داشتن و خالصانه ادای وظیفه نمودن این مسیر را طی نماید.

یک مداح خوب می‌تواند با دو خط شعر پرمغز و پرمحتوا که در عین حال سوزناک باشد، معنای حقیقی قیام اباعبدالله‏الحسین علیه‏السلام مظلومیت و شهادت آن بزرگوار را رسانده و مستمع را از حال طبیعی به فوق طبیعی و متعالی سوق دهد که در نهایت، اشک، این زیباترین عنصر لطیف از چشم دل‏سوختگان و شیفتگان امام شهیدان خارج می‌گردد. همین حالات، بالاترین و اوج به کمالات انسانی بعد از شناخت و معرفت واقعی پیدا کردن است، انشاء‏الله. زیرا در حدیث فرموده‌اند چشمی که برای امام حسین علیه‏السلام بگرید، روز قیامت گریان وارد محشر نخواهد شد.

گریه بانگی است که عالم‌گیر است

گریه گر گریه بود شمشیر است

در این زمینه‌ها روایات و احادیث زیادی از ائمه‏ی معصومین علیهم‏السلام نقل گردیده که بر لزوم معرفت و شناخت راه و طریق استوارشان توسط شیعیان دلالت دارد. این موارد در کتب شیعه نیز ذکر گردیده است. به عنوان مثال: می‌توان مداح خدومی را که سال‌ها در مجالس عزا از اشعار وزین، پرمحتوا و سوزناک استفاده کرده و دل‌هایی را جذب بارگاه حضرت سیدالشهدا علیه‏ السلام نموده و همچنین در تاسوعاها و عاشوراهایی در همین بازار تهران (سبزه‌میدان) به روی چهارپایه انجام وظیفه نموده است، نام برد. شخصیتی همچون مرحوم ناظم که اکثر مادحین بزرگوار و پیرغلامان خاندان عصمت و طهارت ایشان را از نزدیک دیده و با وی آشنائی دارند و دیگران و دل‏سوختگانی که در این زمره می‌باشند.

مداحی و چند نکته از هزار نکته

در اینجا برخی از نکات مهم مداحی و چند نکته از هزار نکته که به لحاظ ضرورت و از باب «فذّکران نفعت الذکری» جهت مادحین گرامی و بزرگوار که باید توجه به آن نموده و انشاء‏الله‏ تعالی در این مسیر بکار گیرند، تدوین و در چند بند مختصراً بیان و ارائه می‌گردد.

1. دوره‏ی کامل کلاس مداحی را طی نموده و قبولی و رضایت اساتید را جلب نماید.

2. نخست باید اطلاعات جامع و کامل درباره‏ی حادثه‏ ی عظیم کربلای حسینی داشته باشد. بدین منظور کتب مقتل ‏الحسین و شرح لهوف پیشنهاد می‌گردد.

3. از اشعاری که هیچ سود و نفعی در بر نداشته و ذهن مستمع را خسته می‌نماید جداً پرهیز شود.

4. از آهنگ موزون و سوزناک در قرائت اشعار استفاده گردد تا روح حماسه‏ی جان‏سوز کربلا در اذهان تداعی و شکل گیرد.

5. مداح باید خود نمونه و الگو بوده و در نماز اول وقت شرکت نماید، در برخورد با خلق خدا از اخلاق حمیده و پسندیده‏ی اسلامی برخوردار و استفاده نماید و شرعیات را واجب‏ الاطاعه دانسته و عمل نماید.

6. مدح گفتن خاندان عصمت و طهارت علیهم ‏‏السلام را وسیله‌ای برای کسب امرار معاش قرار نداده و خدای ناکرده این موضوع را باب ننماید.

7. زمان مناسب که مقتضای مجلس سوگواری خامس آل‏عبا علیه‏السلام می‌باشد، مد نظر قرار گیرد.

امید آنکه با توجه و عمل به این نکات آنگونه که شایسته ‏ی ساحت مقدس ائمه‏ی اطهار و حضرت اباعبدالله ‏الحسین علیه‏ السلام و موجب رضایت حضرت بقیه‏ الله ‏الاعظم امام ‏زمان عجل ‏الله ‏تعالی ‏فرجه ‏الشریف است، به این وظیفه‏ ی خطیر که با عشق و اختیار پذیرفته‌اند و می‌پذیرند، به نحو شایسته عمل نمایند.