آرمان هیأت - جامعه ‏ی کبیره؛ مثنوی بلند عشق

«زیارت جامعه‏ی کبیره»، مثنوی بلند عشق به خاندان نبوت است که از زبان پیشوای دهم، حضرت امام هادی علیه‏السلام که خود نیز از اهالی این خاندان سبز است، جاری شد و به ما رسید. این زیارت، معارف بلندی دارد که به یاری خداوند، از این پس در هر شماره، فرازی از فرازهای آسمانی‌اش را مرور می‌کنیم و خویشتن را به چشمه‌سار زلال معارف بلندش می‌سپاریم و جان و روحمان را تطهیر می‌کنیم.

شماره 24 - رجب 1427 - مرداد 1385

اشاره:

«زیارت جامعه‏ی کبیره»، مثنوی بلند عشق به خاندان نبوت است که از زبان پیشوای دهم، حضرت امام هادی علیه‏السلام که خود نیز از اهالی این خاندان سبز است، جاری شد و به ما رسید. این زیارت، معارف بلندی دارد که به یاری خداوند، از این پس در هر شماره، فرازی از فرازهای آسمانی‌اش را مرور می‌کنیم و خویشتن را به چشمه‌سار زلال معارف بلندش می‌سپاریم و جان و روحمان را تطهیر می‌کنیم.

مجلس دوم

... وَ مَوضِع الرِّسالَه؛ و جایگاه رسالت

زیارتت را با سلام بر اهل بیت نبوت علیهم‏السلام آغاز کرده بودی؛ این، برای آن است که این ذات‌های مقدس را با نام‌های مختلف، بخوانی و در هر بار، سلام دیگری را نثارشان کنی. پس در این فراز، وقتی می‌گویی «... وَ مَوضِع الرِّسالَه»، در حقیقت گفته‌ای «سلام بر شما ای جایگاه رسالت»؛ یعنی امامان معصوم علیهم‏السلام را خطاب می‌کنی و می‌گویی شما وابسته به خاندان رسالت هستید.

تردیدی نیست که وابستگی به خاندان رسالت، برتری ویژه‌ای است که نصیب امامان معصوم علیهم‏السلام شده است و صد البته، این امتیاز ویژه، بی‌حساب به ایشان اعطا نشده است؛ چرا که «أَللهُ اَعلَمُ حَیثُ یَجعَلَ رَسالَتَه؛ خداوند بهتر می‌داند که رسالتش را در کجا قرار ‌دهد». اگر پیشوایان معصوم ما شایسته‏ی این منصب نباشند، خداوند چگونه سرافرازی این مقام را به ایشان می‌بخشد؟!

مگر نه این که «رسول»، پیک ویژه‏ی خداوند است؟!

مگر نه این که رسول، مأموریتی ویژه ـ ویژه‌تر از مأموریتی که بر عهده نبی است ـ دارد؟!

مگر خداوند، با فرستادن رسول، بر بندگان خویش، اتمام حجت نمی‌کند؟!

و مگر در واپسین کتاب آسمانی، قرآن مبین، نخوانده‌ای: «وَمَا کُنّا مُعَذَّبینَ حَتّی نَبعَثَ رَسُولاً؛ هیچ‌گاه (افراد یا امت‌ها را) عذاب نخواهیم کرد، مگر آن که رسولی برانگیزیم».(1)

پس اگر رسالت، اتمام حجت خداوند بر بندگان است و رسول، مأمور و پیک ویژه‏ی خداوند، چگونه می‌توان گفت که خداوند، ناشایستگان به این منصب را مأمور و پیک ویژه‏ی خود کند؟! مگر نه این که رسول، در مقام هدایت، «ما ینطق عن الهوی، ان هو الاّ وحیٌ یوحی؛ از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید. (آنچه می‌گوید) چیزی جز وحی نیست که بر او نازل می‌شود»؟(2)

تو، نیک می‌دانی که پیامبر واپسین هم، «رسول» است؛ چرا که خداوند فرمود: «وَما محمّد الا رسول قد خلت من قبله الرّسل؛ و محمد، جز «رسول» که پیش از او هم رسولانی بوده‌اند، نیست».(3) در مجلس نخست گفته‌ایم که خمسه‏ی اصحاب کسا و پیشوایان معصوم شیعه، اهل بیت نبوت‌اند؛ در این مجلس هم از جایگاه رسالت گفته‌ایم؛ مگر کسی هست که شایسته‌تر از امامان معصوم و اهل بیت علیهم‏السلام به جایگاه رسالت باشد؟! به گفته‏ی آسمانی پیشوای نخست شیعه، حضرت حیدر کرار، علی علیه السلام که فرمود: «نحن اهل البیت لا یقاس بنا احدٌ فینا نزل القرآن و فینا معدن الرساله؛ کسی را با ما اهل بیت نمی‌توان مقایسه کرد؛ زیرا قرآن در خانه ما نازل شده و گنج رسالت در خانه‏ی ماست»، دل بسپار تا به یقین برسی.

وَ مُختَلَفُ المَلائِکَه؛ و محل رفت و آمد فرشتگان

در این فراز، می‌گویی: سلام بر شما اهل بیت نبوت علیهم‏السلام و جایگاه رسالت که محل آمد و شد فرشتگانید!

اما معصومین علیهم‏السلام، چگونه میزبانان همیشگی و محل آمد و شد فرشتگان‏اند؟ رواست اندکی تأمل در این فراز کنی. تو به یقین می‌رسی که هرچه در هستی می‌بینی، خزانه‌هایی نزد خداوند دارند، چنان که خداوند فرمود: اِن مِن شَیءٍ اِلاّ عِندَنا خَزائِنُهُ؛ هیچ چیزی نیست، مگر آن که مخزن‌های آن نزد ماست»(4) و می‌دانی که همه خوبی‌ها و خوب‌ها، اخلاق و کردار نیک و یا انسان‌های صالح و نیک، به سوی خداوند صعود خواهند کرد؛ گواه ما این فراز از وحی است که می‌فرماید «اِلَیهِ تصعد الکلم الطیّب والعمل الصالح یرفعه».(5) از سویی تا چیزی ویژگی «وجه اللهی» نیابد، دوام نخواهد یافت؛ «کُلُّ شیءٍ هالک الاّ وجهه».(6) و از دیگر سو، نزول از جانب خداوند، به این معنا نیست که چیزی از آسمان به زمین افکنده شود؛ بلکه این نزول، به شیوه‏ی تجلی است. به دیگر سخن، نزول از سوی خداوند، نزول مادی نیست که چون قطره‌های باران بر زمین ببارد؛ بلکه نزول، نزول معنوی است که از جانب خداوند، متجلی می‌شود و فرشتگان که از سوی خداوند مأموریت دارند، آن را به مقصد خواهند رساند.

نزول فرشتگان هم این‏گونه نیست که بر صحرا فرود آیند یا بر دریا بنشینند؛(7) فرشتگان، بر قلب‌های پاک و پاک‌ترین دل‌ها نازل می‌شوند و چه کسی پاک‌تر از امامان معصوم علیهم‏السلام؟

پس فرشتگان، بر قلب‌های امامان علیهم‏السلام نازل می‌شوند و پل پیوند غیب و شهودند. مگر در «کافی» نخوانده‌ای «هیچ فرشته‌ای را خدا برای کاری نازل نمی‌کند، جز آن که نخست بر امام علیه‏السلام وارد می‌شود و مأموریتش را بر او عرضه می‌کند»؟

امامان معصوم علیهم‏السلام، دروازه‌های فیض خداوندی‌اند و از همین روست که هر بامداد جمعه، لب می‌گشایی و در ندبه‏خوانی‌هایت «أین باب الله الذی منه یؤتی» می‌سرایی.

همه‏ی آنچه را که گفته شد، اگر کنار هم بگذاری و به این ادراک برسی که معصومین علیهم‏السلام، دروازه‌های فیض الهی‌اند، به آسانی می‌پذیری که محل آمد و شد فرشتگان هم هستند.

چند نکته

1. آمد و شد فرشتگان به آستان پیامبر اسلام صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلم و امامان معصوم علیهم‏السلام، به شیوه‌های گوناگون بوده است؛ چنانکه می‌گویند حضرت جبرئیل، به شکل یکی از یاران پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلم که بسیار زیبارو بود و در جنگ احد یا خندق نیز شرکت داشت، به پیشگاه پیامبر می‌رسید. در مورد معصومین دیگر هم روایت‌هایی در این باره رسیده است.

2. فرشتگان، گاهی برای عرضه‏ی کردار بندگان خدا بر معصومین علیهم‏السلام و امام هر زمانه و هر عصر، نازل می‌شوند و گاهی نیز برای آوردن مقدرات یک ساله ـ چنان که در شب قدر، نزول فرشتگان از همین روست ـ گاهی هم برای هم سخن شدن و حتی یاری رساندن به امامان نازل می‌شوند، نظیر آن که در جنگ بدر، فرشتگان، به یاری مسلمانان و پیامبر اسلام صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلم آمدند.

3. این که در این فراز می‌گویی معصومین علیهم‏السلام، میزبانان فرشتگان و محل آمد و شد ملائک‌اند، به این معناست که مرتبه‏ی امامان علیهم‏السلام، بالاتر از همه‏ی فرشتگان است. این که گفتیم این ذوات مقدس، برتر از «همه‏ی فرشتگان» هستند، سخن گزافی نیست. مگر نه این که ادیبان عرب گفته‌اند «جمع با الف و لام عموم را می‌رساند»؟ پس امامان معصوم علیهم‏السلام از همه‏ی فرشتگان، حتی مقرب‌ترین آنها، کمال بیشتری دارند.

پی‌نوشت‌ها:

1. اسراء : 15.

2. نجم: 3 و 4.

3. آل عمران: 144.

4. حجر: 21.

5. فاطر: 10.

6. قصص: 88.

7. در نزول مادی مثل نزول باران، در واقع قطره‌های باران از فراز، بر زمین می‌ریزند و زمانی که قطره‏ها بر زمین ریخته شدند، دیگر در بالا، وجود ندارند یعنی جایشان عوض می‌شود و از یک جایی به جای دیگر افکنده می‌شوند. اما در نزول معنوی مثل نزول فرشتگان، اینگونه نیست که فرشتگان، از آسمان به زمین افکنده شوند و در آن حال دیگر جایگاه آسمانی‌شان را از دست بدهند. بلکه فرشتگان، با حفظ جایگاه آسمانی خویش، بر پاکان متجلی می‌شوند، نه این که از مکانی به مکان دیگر منتقل شوند.