آرمان هیأت - معرفی یک اثر

اربعین در بوشهر انتشارات (مؤسسه‌ی فرهنگی هنری) ماهور، تاریخ ضبط، نوروز 1352، تاریخ نشر 1385، شماره 14 از مجموعه موسیقی نواحی ایران به کوشش سرکار خانم فوزیه مجد، نوحه‌ها و آوازهایی از: جهان‌بخش کردی‌زاده (بخشو) و حسین خرمائی

شماره 32-31 - ربیع الاول و ربیع الثانی 1428 - فروردین و اردبیبهشت 1386

اربعین در بوشهر

از این شماره به معرفی آثار صوتی تولید شده در حوزه‌ی الحان و آواهای عزاداری (نوحه‌ها، مرثیه‌ها و ...) خواهیم پرداخت و نیز از همین مجال استفاده کرده، توجه عزیزان و تلاشگران عرصه‌ی تولیدات موسیقی مذهبی، بویژه آیین‌ها و آوازهای عزاداری و سوگواری را به این نکته جلب می‌نماییم که این صفحه اختصاص دارد به معرفی تولیدات و محصولات زحمات شما، به عبارت دیگر دعوت می‌کنیم از دوستان مزبور که با ارسال دو نسخه از هر عنوان و اثر تولیدی، ما را در انجام این امر یاری نمایند. بدیهی است که آثار ارسالی فقط معرفی می‌شوند و از تعیین عیار و نمره‌دهی در این صفحه اجتناب می‌ورزیم و صد البته معرفی‌ها هم مشروط است به این که: آثار حداثل معیارها و عیارهای معرفی شدن را از نگاه نشریه‌ی خیمه دارا باشند...!

*

اربعین در بوشهر انتشارات (مؤسسه‌ی فرهنگی هنری) ماهور، تاریخ ضبط، نوروز 1352، تاریخ نشر 1385، شماره 14 از مجموعه موسیقی نواحی ایران به کوشش سرکار خانم فوزیه مجد، نوحه‌ها و آوازهایی از: جهان‌بخش کردی‌زاده (بخشو) و حسین خرمائی

*

از دهه‌ی 40 قرن سیزدهم هجری، ثبت و ضبط موسیقیایی و صوتی ملودی‌ها و نغمات اقوام مختلف ایران وارد مرحله‌ی جدی و علمی‌تری کردید که البته موضوع سخن ما نیست. این رویکرد جدید باعث شد تا پژوهشگران موسیقی نواحی به جمع‌آوری و تحلیل و دسته‌بندی و ثبت و ضبط حرفه‌ای‌تر و فنی‌تری از این بی‌پایان و لایزال نغمات و زمزمه‌ها و الحان و آواهای مختلف و متنوع موسیقی شهر و روستا و نواحی و محلات گوناگون و پرجلوه‌ی کشور اقدام نمایند تا آن‌چه را که باقی مانده است، شاید بتوان برای آیندگان و نسل‌های آتی به عنوان میراثی ارزشمند و هویت‌بخش، حفظ و حراست نمود. این موضوع البته در موسیقی‌های مربوط به مرکز و شهرهای بزرگ، با نام و عنوان موسیقی ردیف، با موسیقی دستگاهی توسط بزرگان و اکابر این هنر و به‌ویژه استاد ابوالموسیقی میرزا عبدالله (فرزند علی‌اکبر خان فراهانی) و پدر استاد احمد عبادی انجام شده بود ولی در حوزه‌ی موسیقی نواحی به جز ثبت چند سروده یا ترانه و تصینف و هم‌چنین چند گوشه و لحن محلی که در موسیقی ردیفی جای گرفته (مثل امیری، حاجیانی، دشتسنانی، بختیاری، دیلمان و ...) تقریباً می‌توان گفت که کاری صورت نگرفته بود و در سال‌های مذور ثبت و ضبط موسیقیایی این نغمات (به وسیله‌ی نوار مغناطیسی و ...) آغاز گردید که بعدها پس از سال‌های اولیه‌ی پیروزی انقلاب اسلامی توسط نسل جدید پژوهندگان موسیقی نواحی مانند محمدرضا درویشی ادامه یافت.

اما محصول صوتی مزبور، (سی‌دی اربعین در بوشهر) شامل اجراهای چهارگانه دو خواننده‌ی شهیر و محبوب مرثیه و نوحه در شهر بوشهر است. آقای کردی زاده (بخشو) متولد 1315 متوفی 1356، سه اجرا، آقای حسین خرمایی، متولد 1325 (امروز ساکن کرج)، یک اجرا، که به همت تلاشگر پیشکسوت حوزه‌ی پژوهش موسیقی و استاد دانشگاه سرکار خانم فوزیه مجد در سال 1352 ضبط گشته و اینک پس از گذشت 33 سال توسط مؤسسه‌ی فرهنگی هنری ماهور به بازار نشر ارائه گردیده است.

و چون در این صفحه فقط به معرفی آثار پرداخته می‌شود از اظهار نظر و داوری در مورد آن پرهیز نموده ولی علاقه‌مندان و دغدغه‌داران حوزه‌ی موسیقی عزاداری و الحان و آواهای موسوم به نوحه و مرثیه را به چند بار شنیدن این اثر دعوت می‌نماییم و برای آشنایی بیشتر با اثر مزبور، از نوشته‌ی استاد مجد بخشی را عیناً نقل می‌نماییم:

... سال 1352 اربعین حسینی مصادف شد با اوائل سال نو، یعنی شش فروردین، دو هفته قبل از این تاریخ، نگارنده از قشم و بندرعباس به تهران بازگشته بود و خبردار شد که مراسمی در خور توجه در بوشهر به مناسبت روز اربعین هر سال برگزار می‌شود. تدارکات لازم دیده شد و راه افتادیم. .. نخست در جوار مسجد ظلم‌آباد که اکنون صلح‌آباد نام دارد، مستقر شدیم... اجرای «سنج و دمام» را ضبط کردند که حدود 2 دقیقه به طول انجامید. فوری خود را به مسجد بهبهانی رساندیم. آن‌جا بیرون از مسجد، نوحه‌ها توسط حسین خرمایی با شور و حالی ویژه هدایت می‌شد. شب بود که به خانه‌ی جهانبخش کردی‌زاده رهسپار شدیم... کردی‌زاده لقب بخشو داشت. وصف او را همان روز دربوشهر شنیده بودیم و آن شب برای نخستین بار به آواز او با آن طنین مخملی گیرایش گوش سپردیم... بخشو در حال خودش بود و برای ما فرصتی دیگر برای دیدار او و آشنایی بیشتر پیش نیامد...

سی‌دی فوق مشتمل بر چهار بخش عمده (اصطلاحاً شیار) است:

شیار 1: شامل سنج و دمام، نوحه‌ها (گفتگویی: نوحه جواب) به ترتیب ابتدا نوحه‌خوان و سپس حضار جواب را که ترجیع‌وار تکرار می‌گردد، ادا می‌نمایند. (4 نوحه و جواب + یک نوحه واحد).

شیار 2: شامل آواز نوحه و جواب (که در این بخش نوحه‌ی واحد در ابتدای اجرا آمده است).

شیار 3: شامل نوحه واحد، شروه‌خوانی، مداحی.

شیار 4: شامل سنج و دمام، نوحه‌ها (4 نوحه یا جواب)، نوحه‌ی واحد که منطبق با آهنگ موسم گل زنده‌یاد موسی معروفی (با شعر استاد مرحوم وحید دستگردی) می‌باشد.