آرمان هیأت - نگاهی به کتاب «شاه غریب»

فرهنگ – خیمه: کتاب «شاه غریب» که به پژوهش در تعزیهء‌های رضوی پرداخته است، به کوشش لاله تقیان و داوود فتحعلی بیگی منتشر شد.

این کتاب شامل «مجالس تعزیه امام رضا(ع)» ، «مضامین مهم در تعزیه‌های مربوط به امام رضا(ع)»، «بررسی ادبیات نسخه‌ها»، «بررسی مفاهیم در نسخه‌های تعزیه»، «تعزیه را چگونه باید دید» و «ظرفیت‌های نمایشی نسخه‌ها» می‌شود.

نویسنده در این کتاب، ‌تعزیه‌های موجود پیرامون امام رضا(ع) را به پنج دسته تقسیم کرده است. نسخه‌های مربوط به تولد امام رضا(ع) ، نسخه‌های مربوط به شهادت امام رضا(ع)، مجالس مربوط به وفات حضرت معصومه(س)، نسخه‌های مربوط به خانواده امام رضا(ع) و مجالس مربوط به زوار امام رضا(ع).

در این کتاب، مضامین مهم در تعزیه‌های مربوط به امام رضا(ع) به سه دسته تقسیم شده است که عبارتند از: شهادت، اعتقاد به تقدیر، معجزه،‌ سفر، جدایی‌، وداع، انتظار، خواب دیدن، مهمان نوازی ایرانیان و مرگ.

در فصل «ادبیات نسخه‌ها» آمده است: «در میان نسخ تعزیه، تنها ان دسته که به خاطر امام رضا(ع) ساخته شده، می‌تواند به مکان‌های مختلف در کشور ایران ارتباط یابد. چون امام رضا(ع) در این حوزه جغرافیایی شهید شده، و دیگر شخصیت‌ها برای دیدار با او یا برای خون‌خواهی قتل او به دست مأمون راهی ایران می‌شوند،‌بنابراین بعضی تعزیه نویسان ما به فراخور مکانی که می‌شناختند نام آن را در نسخه تعزیه آورده‌اند و برخی دیگر بنا به امامزاده‌ای که بارگاهش در یکی از شهرهای ایران است، ماجرای داستان را در ان شهر ساخته‌اند که این، بر جذابیت آن داستان برای تماشاگر ایرانی می‌افزاید.»

در بخش « ظرفیت‌های نمایشی نسخه‌ها» در این کتاب گفته شده است:«برخی از نسخه‌های پیرامون امام رضا(ع)، مانند نسخه‌هایی که مربوط به حضرت معصومه است و مرثیه‌گونه نوشته شده یا نسخه‌هایی که به زوار امام رضا(ع) پرداخته است، ساختار نمایشی قدرتمندی ندارند اما در جای جای آنها، تصاویری زیبا پدید آمده که می‌تواند کاربرد نمایشی قابل توجهی پیدا کند.»

کتاب «شاه غریب» در ۱۱۰ صفحه، توسط انتشارات نمایش در دو هزار نسخه، در حاشیه هفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر رضوی منتشر شده است.