جهان: نشست آسیب‌شناسی مطالعات اسلام‌شناسی در کانادا به همت رایزنی فرهنگی ایران برگزار شد.
نخستين نشست بررسي آسیب شناسی مطالعات اسلام‌شناسی در
کانادا با هدف بررسی وضعیت جاری مطالعات اسلام‌شناسی و شیعی و همچنین ارائه راهکارهای مناسب برای تقویت مطالعات اسلامی و شیعی از سوي رايزنی فرهنگی ايران، ۲۳ آبان ماه در تورنتو برگزار شد.
به گزارش اداره كل روابط عمومي و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، این ميزگرد با حضور حسینی نسب، رئیس فدراسیون اهل بیت کانادا، محمدی رایزن فرهنگی ایران، دکتر لیاقت تکیم، استاد دانشگاه مک مستر همیلتون در رشته اسلام‌شناسی و محقق و نویسنده، دکتر حسین کیمجی ،استاد اسلام‌شناسی در دانشگاه‌های تورنتو و واترلو، دکتر علیرضا حقیقی، استاد اسلام‌شناسی در دانشگاه تورنتو و ساجن هماهنگ کننده ارتباطات علمی برگزار شد.
شرکت‌کنندگان به طرح دیدگاه‌های خود و مشکلات و راهکارها پرداختند.
مهمترین نقاط قوت و یا فرصت‌های موجود برای تقویت فعالیت های آکادمیکی اسلام‌شناسی و تشیع كه در اين نشست بررسي شد عبارتند از:
- گرایش به مطالعات اسلام‌شناسی در غرب پس از سپتامبر ۲۰۰۹
- وجود اصل گوناگونی فرهنگی و دادن فرصت‌های برابر به همه ادیان و فرهنگ‌ها و لزوم استفاده از فضای باز دانشگاهی
- گرایش جوانان مسلمان نسل دوم و سوم به فرهنگ دینی
مهمترین مشکلات، موانع و یا تهدیدات بر سر راه مطالعات اسلام‌شناسی و شیعه‌شناسی كه در اين ميزگرد بحث شد عبارتند از:
- عدم توجه به برنامه‌های آکادمیک اسلام‌شناسی که از ماندگاری برخوردارند همچون ایجاد کرسی و ... به دلیل هزینه‌های سنگین آن.
- حضور کمرنگ‌تر گروه‌های شیعی در ایجاد همان حداقل کرسی‌ها در مقایسه با اهل سنت (اخیرا امیر شارجه با اعطاء یک میلیون دلار به دانشگاه مک مستر در همیلتون کانادا کرسی اسلام‌شناسی تحت عنوان «کرسی شارجه برای مطالعات اسلامی» ایجاد کرده است.
- فقدان منابع آکادمیک اسلامی به زبان انگلیسی، اساتید دروس اسلام به طور عام و درس شیعه بطور خاص، عمدتا برای معرفی منابعی که چهره واقعی اسلام و تشیع را با زبان فرهنگ غرب (زبان قابل فهم برای مخاطبین دنیای غرب) تببین کرده باشند دچار مشکل جدی هستند.
- فقدان یا کمبود کتب مرجع شیعی به زبان انگلیسی
- پیوند شیعه با ایران و حساسیت سیاسی بیش از حد به ایران و احتیاط دانشگاه‌ها در تعامل با مواردی که مستقیما مورد حمایت ایران است.
- منابع کتابخانه‌ای دانشگاه‌ها به جز کتابخانه‌های دانشگاه مک گیل و دانشگاه اتاوا در خصوص اسلام ضعیف و در مورد مطالعات شیعی واقعا فقیر است.
- منابع موجود در کتابخانه‌های دانشگاه‌های معتبر نیز عمدتا منابع اهل سنت است و کمتر منابع شیعی از جمله بحارالانوار انگلیسی یا تفسیر المیزان انگلیسی در آنها یافت می‌شود. بنابراین منابع مورد استفاده دانشجویان به منابع اهل سنت محدود می‌شود.
- فقدان اساتید مسلمان و متعهد در موضوع اسلام شناسی و فقدان ملموستر اساتید متعهد و متخصص در حوزه شیعه شناسی.
- نود و پنج درصد اساتید درس یا رشته اسلام‌شناسی و حتی شیعی در اختیار اساتید اهل سنت است.
- مقررات حاکم بر دانشگاه‌ها و شرایط اعلام شده برای استخدام استاد برای دروس اسلام و تشیع به گونه‌ای است که افراد غیر مسلمان راحت‌تر از اساتید مسلمان می‌توانند به استخدام درآیند.
- نفوذ اساتید بهایی در دانشگاه‌هایی که دروس شیعه را ارائه می‌کنند عملا سبب ارائه تصویری انحرافی از تشیع می‌شود.
- فعالیت گسترده اسماعیلیه در مراکز علمی و دانشگاهی نیز تهدید دیگری در برابر معرفی صحیح تشیع است. اخیرا این گروه با اعطاء کمک مالی قابل توجهی به دانشگاه مک گیل، زمینه جذب و اشتغال به تدریس استاد مورد نظر خود را در مرکز مطالعات اسلامی فراهم ساخته است.
از مجموع نظرات ارائه شده موارد ذیل به عنوان اهم نظرات دسته‌بندی شد:
-ایجاد کرسی اسلام‌شناسی و شیعه‌شناسی
- تقوت کتابخانه‌ها (کتب مرجع شیعی)
- توافق با یکی از دانشگاه‌های معتبر برای برگزاری کنفرانس سالانه شیعه‌شناسی یا اسلام‌شناسی-حمایت غیر علنی جمهوری اسلامی از مراکز یا برنامه‌های اسلام‌شناسی و شیعه‌شناسی
-ترجمه و تالیف متون آکادمیک اسلامی به زبان انگلیسی، به منظور برطرف ساختن مشکل منابعی که بتوانند چهره واقعی اسلام و تشیع را با زبان فرهنگ غرب (زبان قابل فهم برای مخاطبین دنیای غرب) تببین نمایند. (برای این منظور ترجمه برخی از دروس مرحوم فلاطوری به زبان انگلیسی می‌تواند بسیار مفید باشد.)
- ترجمه متون کتب مرجع شیعی برای جبران کمبود منابع شیعی انگلیسی زبان همانند المیزان و ... (همانند آنچه اهل سنت به سرعت انجام داده‌اند.)
- دادن کمک هزینه تحصیلی به دانشجویان fellowship
- اعطاء فرصت مطالعاتی و ایجاد زمینه برای حضور دانشجویان و محققان اسلام‌شناسی و شیعه‌شناسی در ایران برای دوره‌های جند ماهه
- به منظور هموار کردن راه برای استخدام شدن اساتید مسلمان در دانشگاه‌ها (منطبق با مقررات حاکم) جهت دروس اسلام و تشیع باید درهنگام اعطاء کمک به دانشگاه و تنظیم وقف‌نامه، شرایط پذیرش استاد را به گونه تنظیم نمود که نهایتا به پذیرش اساتید مورد نظر بیانجامد، مثل گذراندن دروسی در ایران یا تصلط به زبان فارسی و یا ...
با توجه به ضرورت استمرار جریان آسیب‌شناسی و تقویت نقاط قوت مطالعات اسلام‌شناسی و شیعه‌شناسی موضوعات زیر در اين ميزگرد مورد تاکید قرار گرفت:
- ایجاد موسسه علمی برای پیگیری برنامه‌های مطالعات اسلامی و شیعی
- تاسیس دبیرخانه کنفرانس تشیع در جهان مدرن.
شايان ذكر است مطالعات اسلامی بطور عام و مطالعات شیعی بطور خاص در کانادا از قدمت بیش از پنج دهه برخوردار نیست. گرچه شمار مسلمانان در کانادا در سال‌های اخیر به سرعت رو به افزایش گذاشته و از همین روی بر تعداد نهادهای اجتماعی و فرهنگی و دینی مسلمانان نیز هر روز افزوده می‌شود اما با این حال سرعت رشد مراکز علمی یا فعالیت‌های علمی اسلامی یا شیعی به هیچ وجه با سرعت رشد جمعیت مسلمانان مطابقت ندارد.
در حال حاضر عملا دو دانشگاه مک گیل (دانشکده ادیان) در ایالت کبک به عنوان قدیمی‌ترین مرکز مطالعات اسلامی با قدمت پنجاه سال و دانشگاه سیمون فریزر در ایالت بریتیش کلمبیا دارای مراکز مطالعات اسلامی فعالی هستند که رؤسا و اساتید مربوطه بیشتر در حوزه شرق‌شناسی یا فلسفه تخصص دارند تا مطالعات اسلامی.
دانشگاه کنکوردیا در ایالت کبک نیز از سال گذشته با راه‌اندازی برنامه مطالعات ایران‌شناسی عملا به حوزه شیعه و آن هم بطور خاص به ارائه درس صوفیگری در شیعه پرداخته است و دانشگاه کارلتون در اتاوا مرکز کانادا نیز از ترم گذشته درس اسلام در جهان مدرن را در قالب مرکز مطالعات اسلامی تازه تاسیس خود ارائه می دهد.
در دیگر دانشگاه‌ها نیز نظیر تورنتو، درس اسلام در چارچوب برنامه‌های تاریخ، ادیان، فلسفه و همچنین مرکز مطالعات خاورمیانه و شرق دور به دانشجویان ارائه می‌شود. درس اسلام در دانشگاه اتاوا نیز در قالب مطالعات خاورمیانه شناسی عرضه می‌شود.
دانشگاه مک مستر در شهر همیلتون کانادا با کمک مالی یک میلیون دلاری حاکم شارجه از ترم آینده کرسی اسلام‌شناسی را در دپارتمان مطالعات ادیان در دانشکده علوم اجتماعی این دانشگاه ارائه می‌کند و دانشگاه آلبرتا در ایالت آلبرتا نیز ضمن تاسیس کرسی اسلام‌شناسی و ارائه دروسی درباره اسلام اخیراً در اقدام دیگری با حمایت مسلمانان خوجه درس شیعه را از ترم اول سال تحصیلی آینده (سپتامبر سال ۲۰۱۰) آغاز خواهد کرد.
وجود مراکز و دروس مختلف اسلامی، حضور اساتیدی که بعضا آشنایی چندانی با مفاهیم واقعی اسلام و تشیع ندارند و در نتیجه ارائه تصاویری مختلف و گوناگون از اسلام و بعضا منطبق با سیاست‌ها و اهدافی خاص و در نهایت لزوم ورود جدی به عرصه فعالیت‌های آکادمیکی اسلامی به لحاظ تاثیر گذاری بیشتر و ماندگاری و استمرار آن، عاملی شد برای تشکیل میزگرد حاضر به عنوان گام نخستین برای حرکتی فرهنگی و علمی (آکادمیکی) در جهت نهادینه‌سازی حضور اسلام و تشیع در مراکز دانشگاهی کانادا.
