آرمان هیأت - واکنش هنرمندان به توقیف نمایش «روز حسین»

فرهنگ: محمد چرمشیر نمایشنامه نویس در واکنش به توقیف نمایش «روز حسین» محمد رحمانیان به سیدمحمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم نامه نوشت و از او خواستار رسیدگی و توجه بیشتر به وضعیت مدیریت تئاتر کشور شد.

محمد چرمشیر نمایشنامه نویس در واکنش به توقیف نمایش «روز حسین» محمد رحمانیان به سیدمحمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم نامه نوشت و از او خواستار رسیدگی و توجه بیشتر به وضعیت مدیریت تئاتر کشور شد.

پیش از این نیز حسین پاکدل، هنرمند دیگر کشور که این روزها نمایش «رقص زمین» را اجرا می‌کند، نیز در وبلاگ خود از به وجود آمدن شرایط موجود برای اجرای نمایش «روز حسین» انتقاد کرد.

متن نامه چرمشیر به حسینی به شرح زیر است:

۱- این یادداشت خطاب به شماست به این دلیل که مدیران شما در دستگاه تئاتر در تمامی موارد مربوطه در حوزه‌ کاری خویش از خود سلب مسئولیت کرده‌اند و روزمره‌ترین امور کاری را موکول به کسب فرمان از سوی مدیران بالاتر می‌کنند که به گمانم شمائید.

۲- این یادداشت خطاب به شماست به این دلیل که مدیران شما در دستگاه تئاتر حتی نوشته‌های شخصی و دوستانه را به عرصه‌ی رسانه‌ای می‌کشانند و از آن غوغا می‌سازند. آنچنان که در مورد شخص خود من چنین کردند و دیدید که پی‌آمدهای ناخواسته‌ی آن چه بود و چه شد. برای همین خطاب من به شماست، و شفاف، آن چنان که مدیران شما در دستگاه تئاتر خواهان آنند.

۳- این یادداشت خطاب به شماست به این دلیل که سال‌های متمادی است، مدیران شما و اسلاف شما در دستگاه تئاتر هر نوع اِعمال سلیقه‌ی شخصی و ممیزی کور و غیر کارشناسانه را به فرمان مقامی بالاتر از خود ارجاع داده‌اند که به نظر می‌آید آن مقام باید شما باشید و نه غیر شما و اسلاف‌تان. برای همین خطاب من به شماست که احتمالاً آن مقام بالاتر هستید.

۴- این یادداشت خطاب به شماست به این دلیل که من نیز همانند همه‌ دست‌اندرکاران هنر این کشور هنوز گفت و گو را بهترین راه حل باز شدن گره‌های کور می‌دانم و فکر می‌کنم طرح نیازها و خواسته‌های واقعی بهترین راه‌های برون رفت از مشکلات است، کاری که مدیران شما، حداقل در دستگاه تئاتر، به آن اعتقادی نداشته و ندارند و پادشاهی بر جزیره‌ی کوچک خود و رعیت شمردن هنرمندان تئاتر را سخت باور کرده‌اند.

۵- این یادداشت خطاب به شماست به این دلیل که احتمالاً این نظر را پذیرفته‌اید که مدیران شما در دستگاه تئاتر آنچنان با بدنه‌ی تئاتر پیوند خورده‌اند که صدای آن‌ها همان صدای اهالی تئاتر است. این را از این جهت می‌گویم که در همین دوران تصدی امور، جُز با مدیران دستگاه تئاتر و خواص مورد حمایت این دستگاه لب به سخن بازنکرده‌اید و این همان نقطه‌ی تاریکی است که اسلاف شما هم در آن ایستادند و راه به هیچ بُردند.

۶- این یادداشت خطاب به شماست به این دلیل که مدیران شما در دستگاه تئاتر یک بار دیگر به نام مدیریتی بالاتر از خود ـ که به گمانم شما باشید ـ حُکم بر توقف نمایشی دادند که «روز حسین» نام دارد. برای همین خطاب من به شماست. آیا شما چنین حُکمی صادر کرده‌اید؟

۷- این یادداشت خطاب به شماست به این دلیل که این روزها افتخار داشته‌ام نمایشنامه‌ی «روز حسین» را بخوانم، بُغض کنم، گریه کنم، و مفتخر شوم که درام ایرانی این چنین ظرفیتی قدرتمند دارد. خطاب من به شماست چرا که می‌دانم شما بعنوان مقام بالادست مدیران-تان در دستگاه تئاتر، آشنایی چندانی با حوزه‌ی تئاتر ندارید تا بدانید در این حوزه داعیه بر سر آن بوده و هست که نمایش ایرانی چه بوده است، اما کمتر بر بازتولید آن همت گماشته شده است.

اگر از چند نام بزرگ چون مرحوم اکبر رادی، بهرام بیضایی، حمید امجد و شخص محمد رحمانیان بگذریم، که همت به بازتولید این تئاتر کرده‌اند، باقی همه، پژوهش در گذشته بوده است و بَس. و اینک که درخشان‌ترین بازتولید این نمایش در امروزمان با نام «روز حسین» در برابر ما قرار دارد، آسان و بی‌توجه از کنار آن می‌گذریم.

۸- این یادداشت خطاب به شماست به این دلیل که مدیران شما در دستگاه تئاتر آنچنان غرق در مصالح خویش‌اند که دیگر نه کارشناس‌اند ـ اگر پیش از این بوده باشند ـ نه دل در گرو تئاتر دارند ـ اگر پیش از این می‌داشتند.

۹- این یادداشت خطاب به شماست به این دلیل که جنابعالی به عنوان مدیر بالارتبه‌ی نظام دغدغه‌ای دارید که مدیران شما در دستگاه تئاتر فاقد آن آنند. امروز پس از سی سال، درام‌نویسان ما به آن درجه از پختگی و صلابت رسیده‌اند که بتوان به جد گفت نسل انقلاب بهترین کارهای خود را بر روی میز نهاده است، و باور کنید «روز حسین» افتخار درام‌نویسی سی سال گذشته‌ ما است... بی‌تدبیری فقط ما را از آنچه با رنج و درد پدید آمده است محروم می‌سازد و بس. من به یقین می‌گویم، درخت درام‌نویسی ما به بَر نشسته است و «روز حسین» شاخص‌ترین میوه‌ این درخت بزرگ است دریغی بزرگ است که با کج‌فهمی خود این میوه و این درخت را از ریشه بیرون آوریم.

۱۰- این یادداشت خطاب به شماست به این دلیل که مدیران شما در دستگاه تئاتر منزلت تئاتر را به اندازه‌ی کوچکی خود کوچک کرده‌اند. جنابعالی حتم داشته باشید که این چنین رفتاری با تئاتر نه تنها بضاعتی به آن نمی‌افزاید که دستآوردهای مهم آن را زایل می‌سازد. تردید نداشته باشید که اجرای «روز حسین» افتخاری برای شما و ما است. من اراده‌ شما را در این موضوع نمی‌دانم، اما با تصمیم نابخردانه‌ مدیران‌تان در دستگاه تئاتر، ما را از این افتخار بزرگ محروم نسازید.

حسین پاکدل،‌ نیز ئدر وبلاگ خود نوشته است:

اول خبر شادی‌بخش است. محمدرحمانیان كارگردان توانای نمایش ایران تمرین «روز حسین» را با خیل عظیم بازیگران تئاتر كشور آغاز كرد. بعد از سه ماه خبر مثل پتك بر سر فرهنگ و هنر فرود می‌آید. اجرای «روز حسین» متوقف شد.

زحمت بی‌دریغ گروه دود هوا شد. این اتفاق به هر دلیلی ناخوشایند است. آیا كشمكشی است مابین شهرداری و ارشاد یا بی‌درایتی مدیریت از هر دو سو و یا اثری فاخر قربانی شرایط مسموم سیاسی شد؟... هرچه باشد در نتیجه ماجرا تأثیری یكسان دارد. این‌روزها انگار تعمدی در كار است تا با لجاجت‌های بچه‌گانه گره پشت گره بر نفس اتفاقات آگاهی بخش بخورد و انسان‌های فرهیخته و محق از دور هنر رانده شوند.

رحمانیان‌ها بزرگ‌اند؛ چه اجرا داشته باشند و چه نداشته باشند؛ این مدیریت‌ها هستند كه بزرگ و كوچكی‌ خود را در تعامل با هنرمند نشان می‌دهند. به شخصه از روی خسته‌ رحمانیان و گروه پرتلاشش شرمنده‌ام. چرا كه احساس خوبی ندارم به عنوان شاگردی كوچك، نمایشی بر صحنه دارم و او كه كارنامه درخشانی از آثار نمایشی‌ تأثیر گذار دارد از اجرا وامی‌ماند.

كاش در این هیاهو برای هیچ باخردی پادرمیانی می‌كرد و با تدبیر «روز حسین» را پیش از آنكه به تاریكی‌ شب برسد جان‌ِ اجرا می‌داد.