حجت‌السلام مسعود آذربايجانی، نويسنده اثر برگزيده «روانشناسی دين از ديدگاه ويليام جيمز» در رشته علوم تربيتی و روانشناسی درباره عامل انتخاب پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به عنوان ناشر برگزيده تصريح كرد: يكي از علل اين انتخاب، ارايه آثار متعدد پژوهشگاه در كتاب سال حوزه است.

وي توضيح داد: با توجه به اين كه رويكرد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بر محور مباحث علوم انسانی از ديدگاه اسلام است، دغدغه‌های فعلی جامعه نيز به اين مباحث اختصاص دارد، بنابراين پژوهشگاه مورد توجه داوران قرار گرفت.

قائم مقام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بيان اين كه علت ضعيف اجرا شدن مراسم كتاب سال حوزه، عدم مديريت صحيح برنامه‌ها بوده است، بيان کرد: بخشی از مراسم می‌تواند به سخنرانی عده‌ای كه برگزيده شده‌اند، اختصاص يابد تا افرادی كه تمايل دارند، ديدگاه‌های خودشان را بيان كنند.

وي با اشاره به اين كه چهار اثر از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در كتاب سال حوزه برگزيده شده‌اند، افزود: كتاب «فقه تربيتی» در دو جلد اثر حجت‌الاسلام و المسلمين عليرضا اعرافی، «روان‌شناسی دين از ديدگاه ويليام جيمز» اثر خودم، «روانشناسی و تبليغات» اثر حجت‌الاسلام دكتر محمد كاويانی آرانی و «تصحيح و چيستی در مكتب صدرايی» اثر حجت‌الاسلام غلامرضا فياضی، برگزيدگان اين پژوهشگاه در كتاب سال حوزه‌اند.

نویسنده كتاب «روانشناسی دين از ديدگاه ويليام جيمز» در تشريح مباحث اين اثر، گفت:‌ اين كتاب به بررسی پديده دينداری از منظر روان‌شناسی پرداخته، محورهای «چيستی دين و دينداری، خواستگاه دين، تصوير دينداری، توصيف و آثار دينداری از ديدگاه ويليام جيمز» را بررسی و نقد كرده است.

وی با تاكيد بر اين كه حوزه روان‌شناسی دين، حوزه جديدی است و در اين زمينه آثار فراوانی در كشور منتشر نشده، يادآور شد: با توجه به اهميت اين حوزه، در اين كتاب پديده‌ها و مسايل دينداری از رويكردهای مختلف با نگرش روان‌شناسی در اين كتاب بررسی شده‌اند.

دكتر آذربايجانی، ويليام جيمز را جزو بنيان‌گذاران و سردمداران روانشناسی دين دانست و توضيح داد: از اين نويسنده تنها يك كتاب در سال ۱۳۴۶ در ايران با پنج فصل ترجمه شده است. بنابراين بر آن شدم به آرا و ديدگاه وی توجه و اهتمام كنم.

قائم مقام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ديدگاه جيمز نسبت به دين را مثبت تلقی كرد و بيان داشت: در بحث‌های روانشناسی دين، دو رويكرد؛ منفی نظير فرويد و مثبت مانند جيمز، يونگ و واتسون در دنيا وجود دارد. رويكرد جيمز، اين مسيحی پروتستان، با نگاه واقع‌گرايانه همراه است. البته وی دين را امری شخصی می‌داند.

وی درباره انتقادات وارد بر نظريه ويليام جيمز، توضيح داد: مهمترين نقد بر ديدگاه رويكردگرايانه جيمز وارد است كه از جنبه معرفت‌شناسانه بررسی شده است. همچنين جيمز دين را امری نهادی و عاميانه برای مردم تلقی نكرده و به اين مساله اعتنايی نداشته است. برخی تبيين‌های وی درباره تجربه دينی و توصيف‌نهادانه تجربه دين بين «جيمز» و «استيز» مورد انتقاد است.

دكتر آذربايجانی محور اصلی تاليف كتاب را «انواع تجربه دينی» ويليام جيمز دانست و افزود: همچنين از آثاری نظير «پراگماتيسم»، «اراده معطوف به باور» و همچنين مقالات و آثار ديگر وی نيز در تاليف اين كتاب استفاده شده است.

آرمان هیأت