آرمان هیأت - محبی سختی‌ها را تحمل کرد

اندیشه-رضا هزاوه‌ای: کامران فانی یکی از سه ویراستار ارشد دایرةالمعارف تشیع در مراسم بزرگداشت شادروان فهیمه محبی از مشکلات این دایرة‌المعارف گلایه کرد و از سابقه آشناییش با مرحوم فهیمه محبی خاطراتی را بیان نمود.

او با نام خدا آغاز کرد و گفت: فکر نمی‌کردم روزی فرا برسد که من در سوگ خانم محبی سخن بگویم. سخن گفتن درباره ایشان بسیار دشوار است. علت این دشواری این است که بیان همه ویژگی‌های شخصیتی ایشان، طبعاً در وقت کوتاه نمی‌گنجد. خانم محبی یکی از منحصر به فرد‌ترین و یگانه‌ترین افرادی بود که من در دوره فعالیت فرهنگی‌ام با ایشان برخورد کردم.

کامران فانی ضمن بیان اینکه روز اولی را که با ایشان آشنا شدم را که حدود ۲۰ سال پیش بود، هرگز فراموش نمی‌کنم، اضافه کرد: دایره‌المعارف تشیع در حدود ۱۳۶۰ تأسیس شد. بحران‌های مختلفی را می‌گذراند. در سال ۶۶ بود که جلد اول دایره‌المعارف به چاپ رسید و به دنبالش اموال مؤسسه‌ای که پشتیبان مالی این دایره‌المعارف بود،‌ مصادره شد و ما جلد دوم را هم در خدمت آقایان صدر و خرمشاهی آماده چاپ کرده بودیم.

دیگر امکاناتی برای ادامه دادن نداشتیم. واقعاً مأیوس شده بودیم از اینکه این کار سترگ فرهنگی به‌سرانجام برسد و ناگزیر کار متوقف شود باید توجه داشت که برای اولین بار در ایران دایره‌المعارف تشیع به زبان فارسی در می‌آمد و نخستین موسسه دایره‌المعارفی که در ایران تأسیس شد، دایره‌المعارف تشیع بود. درست در همین زمان بود که خانم محبی قدم به دفتر این دایره‌المعارف گذاشت و به دنبال آن این بحرانی که هیچ امیدی به راه‌حلش نداشتیم، به‌پایان رسید.

عضو هیئت علمی کتابخانه ملی افزود: جلد دومی که آماده شده بود در زمان ایشان به چاپ رسید و همت بالای ایشان باعث شد که تاکنون ۱۴ جلد این دایره‌المعارف به چاپ برسد.

سرپرست دایره‌المعارف دموکراسی گفت: من مدیریت فرهنگی خوب زیاد دیده‌ام. افرادی که حتی از ایثار مالشان هم دریغ نمی‌کردند. حتی اگر خانم محبی همین یک صفت را داشت یعنی مدیریت فرهنگی یک مؤسسه با ایثار اموالش، البته قابل ستایش بود.اما خانم محبی خیلی فراتر از این بود و من طی این ۲۰ سال که خیلی با ایشان برخورد داشتم متوجه ابعاد مختلف شخصیت ایشان شدم. فداکاری ایشان برای دایره‌المعارف تشیع بخش کوچکی از کل فداکاری‌هایی بود که ایشان در سرتاسر زندگی‌اش انجام داده بود.

یکی از ویراستارن ارشد دایره‌المعارف تشیع با بیان این مطلب که ایشان بسیار خاطره می‌گفت، خوش‌بیان بود و جزئیات را با دقت و تفصیل بیان می‌کرد، قدرت نویسندگی، داستان‌نویسی و شخصیت‌پردازی را در وی ستود و اضافه کرد: به نظر من در میان تمامی شخصیت‌هایی که ایشان با یاد گذشته ازآن‌ها سخن می‌گفت دو نفر تأثیر اساسی در زندگی ایشان داشتند که از خلال سال‌ها گفتگویی که با ایشان داشتم، به‌خوبی هویدا بود. پدر و همسر ایشان.

وی افزود: پدرشان مرحوم آقای انجدانی مردی وارسته و آزاد‌منش بود و من فکر می‌کنم خانم محبی تنها دختر ایشان بود. شخصیت این پدر بود که چنین فرزندی را به بار آورد. همسر ایشان نیز همین‌طور. این دو نفر الگویی بودند که چراغ راه آینده خانم محبی شدند.

کامران فانی مهمترین صفت خانم محبی را صداقت‌منشی، درستی و روراست بودن دانست و معتقد بود همین روراستی در مواقعی دردسرهایی برای ایشان ایجاد می‌کرد.

سرپرست دانشنامه کودکان و نوجوانان، طنز و حاضر‌جوابی را نیز از دیگر صفات ایشان می‌دانست که به خصوص این حاضر‌جوابی در برابر مدعیان و صاحبان قدرت بروز و ظهور بیشتری داشته است.
در کنار این صفات، کمک کردن و یاری رساندن به دیگران و گره‌گشایی از مشکلات، مهمترین صفت خانم محبی قلمداد شد.

کامران فانی مشکلات و بحران‌های دایره‌المعارف تشیع را بسیار فراوان توصیف کرد به حدی که استاد خرمشاهی آن را دایره‌المصائب می‌خواند اما خانم محبی بر تمام مشکلات و بحران‌ها پیروز می‌شد و البته در کنار آن به حل مشکلات دیگران نیز می‌پرداخت.

عضو شورای عالی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی یاری رساندن‌های خانم محبی را منحصر در کمک‌های مالی نمی دانست. وی گفت: کمک‌ها اعم بود از کمک‌های روحی، روانی، امید بخشیدن و مجموعه همه این‌ها.

عضو هیئت علمی کتابخانه ملی، دایره‌المعارف تشیع را به خاطر حضور خانم محبی تنها یک موسسه دایره‌المعارفی نمی دانست و آن را مشکل‌گشای انواع مشکلات آدم‌ها می دانست و در ادامه بیان داشت که اگر چه ایشان دایره‌المعارف تشیع را نجات داد اما تشیع نیز برای ایشان معنی دیگری داشت و به زندگیشان معنی داد. حس کرد که کار بزرگی را به دوش گرفته و باید به سرانجام برساند.

کامران فانی ناامیدی و یأس را در ایشان به خاطر ندارد و معتقد است که ایشان یک حامی بزرگ برای دایره‌المعارف تشیع قائل بود. حمایت‌های وزارت ارشاد در قالب خرید برخی نسخ چندان جدی نبود و مرحوم محبی راضی نبود که جمله «با حمایت مالی وزارت ارشاد» پشت جلد بیاید چرا که حامی اصلی را علی(ع) می دانست. به حمایت علی(ع) امید داشت و با تمام سختی‌هایی که ایشان در این راه تحمل می‌کرد، همیشه مشکلات به نحوی حل می‌شد.

این ویراستار ارشد دایره‌المعارف تشیع، آخرین آرزوی خانم محبی را انتشار جلد آخر دایره‌المعارف تشیع دانسته و آخر سخنش این بود که آرزوی ما نیز همین بود و هیچگاه فکر نمی‌کردیم مرگ به این زودی فرابرسد ولی افسوس که دیگر ایشان در میان ما نیست ولی یاد و خاطره مهرآمیزش همیشه در ذهن‌های ما خواهد بود هرگز فراموش نخواهد.