رسول نجفیان:
سختگيری‌های نظام گذشته نتوانست سينمای عاشورايی را كاملاً گوشه‌نشين كند
1 بهمن 1386 ساعت 17:44
رسول نجفیان گفت:گرچه ما مسلمانان ايرانی دارای مضامينی چون عاشورا كه اقيانوسی برای كار هنری است، هستيم ولی متأسفانه تصور برخی هنرمندان از هنر اين است كه از غرب تقليد كنند.
به گزارش خیمه، این بازيگر سينما گفت: برخی از مفاهيم می‌تواند در سينما گونه‌ای خاص را در برگيرد چون سينمای حادثه، دفاع‌مقدس، وحشت و... كه فيلمساز به واسطه نوع نياز از آن ژانر استفاده می‌كند، ولی در حوزه مباحث دينی و اعتقادی اسلام و مراسم برگرفته از اعتقادات و فرهنگ مذهبی به دليل انديشه‌های برتری كه در عمق آنها وجود دارد می‌توانند در گونه‌های مختلفی از سينما گنجانده شوند.
وی ادامه داد: شعاع معنايی اين مفاهيم به اندازه‌ای گسترده است كه می توانند در تمام ژانرها مورد استفاده قرارگيرند. از جمله اين مفاهيم می‌توان به حماسه عاشورا اشاره كرد كه هم می‌توان به‌طور مستقيم به تاريخ و وقايع آن در سينما پرداخت و هم می‌توان پيام نهفته در قيام امام حسين(ع) و يارانش را در فيلمنا‌مه‌های مختلف گنجاند.
اين بازيگر عنوان كرد: در ساخت اثر با موضوع واقعه عاشورا و مفاهيم آن بايد به نكات مختلفی توجه كرد و فيلمسازی در اين عرصه نبايد سطحی باشد. اين حركت الهی به قدری عميق است كه برای ساخت يك اثر سينمايی با مفاهيم عاشورايی بايد از عوامل برتر در اين راه استفاده كرد و در اين عرصه زوايای بی‌شماری برای توجه وجود دارد كه با پرداخت آنها اثر از دام كليشه‌های سطحی نجات می‌يابد.
«نجفی» از فيلم «روز واقعه» به عنوان نمونه‌ای منحصر به فرد در سينمای ايران در زمينه فيلم‌های عاشورايی كه توانسته از متن و عوامل حرفه‌ای بهره گيرد، نام برد و گفت: برای اين توضيحات، «روز واقعه» بهترين مثال است، نكته‌بينی «شهرام اسدی» در مقام كارگردان به بهترين نحو ممكن رعايت شده است. البته در گام اول متن شاخص «بهرام بيضايی» است كه ستون‌های اثر را بيمه كرده‌است و علاوه بر متن حتی اين تيزبينی را می‌توان در طراحی صحنه، لباس، گريم و موسيقی و بازی بازيگران به وضوح مشاهده كرد.
اين كارگردان آثار مستند و داستانی درباره نقش گريم در فيلم‌های تاريخی عاشورايی بيان كرد: در برخی موارد گريم يك فيلم تاريخی و مذهبی می‌تواند كل اثر را تحت شعاع خود قراردهد، گريم‌های افراطی و به دور از فضا و حال و هوای افراد در تاريخ مورد نظر می‌تواند لطمه بزرگی به كار بزند و اين مسأله آنقدر مهم است كه می تواند باعث تمسخر و دلزدگی بيننده نيز باشد.
وی نكته بسيار شاخص در فضاسازی فيلم‌های عاشورايی را داشتن فضايی رازآلود و پرايهام دانست كه باعث جذابيت اثر شده و به گفته وی آن‌چه در هنر به ويژه در سينمای دينی شرط اساسی است پرداخت غيرمستقيم به مفاهيم مذهبی است تا مخاطب را به تفكر و تعميق وا دارد.
اين بازيگر، جايگاه مفاهيم عاشورايی را در سينمای ايران مثبت ارزيابی و خاطرنشان كرد: در عرصه سينمای بلند داستانی واضح است كه بعد از انقلاب اين‌گونه مفاهيم بيشتر مورد توجه قرار گرفته است؛ زيرا موقعيت ايدئولوژيك نظام گذشته از پرداختن به مفاهيم مذهبی دوری می‌كرد البته سختگيری‌های نظام گذشته نتوانست سينمای عاشورايی را كاملاً گوشه‌نشين كند و ما پيش از انقلاب هم فيلمسازانی داشته‌ايم كه به آيين‌های عاشورايی در سينما پرداخته‌اند كه اين توجه در سينمای مستند بيشتر بوده‌است.
«نجفيان» نمونه‌هايی از آثار ساخته شده در سينمای مستند با موضوع عاشورا كه بر اساس پيگيری‌های خود كارگردان‌ها در زمان رژيم سابق ساخته شده‌اند را اين‌گونه معرفی كرد: وضوح اين مطلب را می‌توان به روشنی در سينمای مستند مشاهده كرد از جمله اين آثار می‌توان به فيلم‌های «عاشورا»، «گودمقدس» و يا «كعبه» اشاره كرد كه به طور خودجوش توسط هنرمند ساخته شده است، البته اين مفهوم (عاشورا) به هنر سينما خلاصه نمی‌شود و تمامی ابعاد هنر را دربرمی‌گيرد و هنر نمايش يكی ديگر از بسترهای به‌كارگيری مفهوم عاشوراست.
«نجفيان» ادامه داد: بهترين توضيح را درباره هنر نمايش و يا تعزيه می‌توانم به جمله «پيتر بورك» خلاصه كنم كه با مشاهده تعزيه امام حسين(ع)، نمايش ايرانی برگرفته از آيين‌های عاشورايی را حيرت‌انگيز توصيف كرد، البته وسعت معنا و قابليت های هنری واقعه قيام امام حسين(ع) به قدری گسترده است كه به يك يا دو هنر مختصر نمی‌شود و تمامی ابعاد هنر را در برمی‌گيرد.
«نجفيان» موسيقی و نقاشی را از ديگر عرصه‌های هنری دانست كه وام‌دار قيام و يا به مفهومی هنر عاشورايی است و در اين زمينه عنوان كرد: نوحه‌هايی كه چند صد سال در دل فرهنگ روستاييان ما ذخيره شده بيشتر از دل مراسم‌های عاشورايی زاييده شده‌اند ولی گاهی ديده می‌شود كه برخی معتقدند پرداختن به اين‌گونه موسيقی باعث پس‌رفت می‌شود در حالی كه من شاهد بودم كه هنرمندان اروپايی با مشاهده تابلوهای قهوه‌خانه‌ای كه به موضوع عاشورا پرداخته و موسيقی محلی روستاييان و اجرای تعزيه در ايران، حيرت‌زده بيان می‌كنند ما برای اولين بار اثری را ديديم كه سعی در تقليد از غرب ندارد.
بازيگر فيلم «مسافر ری» مفاهيم قرآنی را عاملی نجات‌بخش برای تمامی انسان‌ها ذكر كرد و افزود: اين موضوع كه مفاهيم قرآنی و يا حماسه عاشورا زندگی ابنای بشر را تحت تأثير قرار داده به جامعه مسلمان خلاصه نمی‌شود و بسياری از غربيان و حتی هنرمندان آنها از فرهنگ اسلامی و ايرانی تأثيرگرفته‌اند و برخی مسلمان شده‌اند و هنرشان پس از اسلام آوردن راه تعالی پيش گرفته‌است.اين نكته می‌تواند برای جوانان ما قابل توجه باشد كه سنت دينی ما به معنی كهنگی نيست بلكه ثروتی است كه هنر را به جلالی باطنی نزديك می‌كند.
وی علت كم‌كاری فيلمسازان در جهت خلق آثار عاشورايی را عليرغم گستردگی موضوع و معنا دراين حوزه را وجود برخی حساسيت‌های مذهبی ذكر كرد و اظهار داشت: برای نزديك شدن به مفاهيمی كه در اعتقادات مردم ريشه دارد بايد ظرافت‌های خاصی را رعايت كرد و حساسيت و نكته‌بينی در اين گونه بسيار بارزتر از ديگر شاخه‌ها است و اگر يك فيلمساز نتواند در روند ساخت يك فيلم عاشورايی و يا قرآنی حق مطلب را ادا كند مورد شماتت همه‌جانبه(مردم، كارشناسان، مسؤولان و ...) قرار می‌گيرد و ترس از اين بازخواست باعث شده كه هنرمندان كمتری سمت ساخت و يا تهيه اين‌گونه مفاهيم رود.
اين كارگردان در انتقاد خبرنگار ايكنا درباره اين‌كه فرار از حساسيت‌های به‌جا دليل درست و كافی برای كم‌كاری فيلمسازان در زمينه هنر قرآنی و عاشورايی نيست گفت: با وجود اين محدوديت‌ها معتقدم اين مسئله دليل كافی برای تهيه فيلم‌های عاشورايی نيست، چون فيلمساز با غنی كردن بار علمی خود می‌تواند از ذهنيت مردم فراتر رفته و اثری خلق كند كه برای هنر اين كشور افتخار به حساب آيد كه اين مهم در فيلم «روز واقعه» و سريال «امام علی(ع)» رخ داد.
وی ذكر اين نكته را ضروری دانست كه متأسفانه در برخی موارد شاهديم آثاری در زمينه عاشورا و يا مفاهيم قرآنی توليد می‌شود كه بيشتر افزودن مال دنيا را برای فيلمساز به دنبال دارد و اين در حالی است كه هرگز نبايد در فيلم‌های سينمايی و ديگر هنرها برای موفقيت مالی از ائمه اطهار(ع) سود برد.
«نجفيان» پيشرفت سينما را زمينه‌ايی برای بلوغ مفاهيم عاشورايی در سينما دانست و توضيح داد: توسعه ناپايدار سينما در كشورهای مسلمان به ويژه جوامع شيعه‌نشين سبب شده كه قيام عاشورا صورت بارزی در فيلم‌ها پيدا نكند، حتی كشورهايی مانند مصر، سوريه كه در اين زمينه از ديگر كشورهای مسلمان توسعه‌يافته‌تر هستند باز هم اختلاف فاحشی برای رسيدن به يك جايگاه شاخص در هنر سينما دارند و تنها ايران است كه می‌تواند داعيه پرچم‌داری در هنر سينما را داشته‌باشد ولی متأسفانه در ايران نيز از زمان مشروطه اين تصور بين روشنفكران ما رايج شده كه پيشرفت يعنی غرب‌زدگی و اين نقصان تا به حال گريبان‌گير هنرمندان و روشنفكران بوده‌است و مطمئن باشيد هرگاه هنر اصيل توحيدی در كشور ما تقويت شود می‌تواند در جهان هنر بالاترين قله‌ها را در اختيار ايران اسلامی قرار دهد.
اين هنرمند به جايگاه مسؤولان در اعتلای مفاهيم عاشورايی در هنر اشاره كرد و گفت: متوليان هنر و امور فرهنگی می‌توانند سياستی را به كار گيرند كه به مفاهيم عاشورايی فراتر از عزاداری‌های رايج نگاه شود؛ زيرا هيچ واقعه، موضوع، فرهنگ و خرده فرهنگی را نمی‌توان يافت كه به اندازه اين واقعيت به دور از شعار و برگرفته از واقعيت باشد.
«نجفيان» افزود: امام حسين(ع) در ظهر عاشورا می‌دانست كه اين حركت چه پيامدهايی را درپی‌خواهد داشت، قيام او قيامی بود كه انگيزه حركت اذهان خمود و جاديافته در طول تاريخ بوده و هست و خواهد بود پس بسط آزادانديشی و بيان نو و جذاب در حيطه منطق، می‌تواند از مفاهيم عاشورايی در سينما جايگاهی والا برای اين هنر به ارمغان آورد.
وی نقش سينما را در زنده كردن برخی آيين‌ها مهم و حياتی ذكر كرد و بيان داشت: حتی در مواقعی كه برخی آيين‌ها از دايره توجه كتاب‌ها خارج شده سينما اين نقش را عهده‌دار بوده‌است، به عنوان نمونه «تقوايی» در مستند خود به نام «زار» سعی كرد با به تصوير كشيدن آيين سنتی «باد جن» آيين كهنه مردم سيستان را زنده نگه دارد و يا «مراسم آيينی دراويش كردستان» كه توسط «نصيب نصيبی» خلق شد از ديگر مثال‌های رايج است و با توجه‌ای كه هم اكنون مركز سينمای مستند و تجربی به وادی آيين‌ها دارد فيلمسازان جوان می‌توانند با مطالعه و تحقيق در آيين‌ها و مراسم عاشورايی در دوره افتاده‌‌ترين مناطق نقشی به‌سزا در مستند كردن اين آيين‌ها ايفا كنند.
«نجفيان» جشنواره‌های مختلف را عاملی برای تشويق جوانان دانست و يادآور شد: معتقدم هر جشنواره‌‌ای كه شكل می‌گيرد گامی رو به جلو در جهت خلق آثار جديد است كه اين عرصه سبب می‌شود نسل جوان اميدوار باشد مكانی هست كه به فيلم او توجه می‌شود و اين مهم عاملی برای تشويق فيلمسازان است و جشنواره‌های هنر عاشورايی نيز از اين مهم مستثنی نيست و شاهديم در اين گونه مراسم فيلم‌هايی خلق می‌شود كه می‌تواند نقطه‌ای برای اتكای هنر عاشورايی باشد، البته ذكر اين نكته ضروری است كه اگر در اين گونه جشنواره‌ها عادت و تكرار حاكم بر آثار شود نه تنها بازخورد مثبت به همراه نخواهدداشت بلكه زمينه‌ای برای دوری مخاطب از مفهوم والا می‌شود.
بتا بر گزارش ایکنا، وی در پايان اين گفت‌وگو اظهار داشت: در زمينه بازيگری نيز در فيلم‌های مذهبی يك نكته مهم قابل ذكر است و آن هم بازيگرانی است كه برای نقش‌های مذهبی انتخاب می‌شوند بايد تا حد ممكن تصويری مناسب در اذاهان عموم داشته باشند و معتقدم به خاطر حفظ پرده حجاب و معصوميت اوليا بايد از نشان دادن تصاوير بزرگان دين در سينما پرهيز شود
کد مطلب: 1214