کد مطلب : ۱۲۸۸۶
در سرای اهل قلم عنوان شد
غفلت در ظرفیت‌های نمایشی تعزیه
فرهنگ: به گزارش ستاد خبری سرای اهل قلم، در این نشست داوود فتحعلی‌بیگی، اردشیر صالح‌پور، رحمت امینی و امیركاووس بالازاده از پژوهشگران و نویسندگان عرصه تئاتر سخنرانی كردند.
در ابتدا بالازاده گزارشی از كتاب‌های منتشر شده با محوریت تعزیه ارایه داد و گفت:«نخستین كتاب‌ها درباره تعزیه به عنوان آثار بازاری معروف اند كه اشكالات فراوانی دارند و تحقیقات علمی درباره آنها انجام نشده است.»
وی توضیح داد:«از دهه ۴۰ به بعد این كتاب‌ها رنگ و رویی دیگر گرفت و افراد محقق درباره تعزیه تحقیق كردند و كتاب‌های متعددی نوشته شد. از نخستین كسانی كه به این مقوله پرداخته‌اند، می‌توان بهرام بیضایی و دكترمحجوب را نام برد.»
بالازاده ادامه داد:«تعزیه‌خوانان باید با تاریخ عاشورا و واقعه كربلا آشنا باشند و شعر فارسی و اصول موسیقی ایرانی را نیز بدانند.»
در ادامه این نشست، فتحعلی‌بیگی درباره گردآوری نسخه‌های تعزیه سخن گفت و افزود:«متاسفانه همان‌گونه كه تعزیه‌خوانان غریب‌اند، چاپ و انتشار نسخه‌های تعزیه با غریبی مواجه است.»
وی توضیح داد:«افرادی كه می‌خواهند نسخه تعزیه چاپ كنند باید به قصه‌های تعزیه و داستان‌های آن اشراف و با نوع درام‌نویسی، نمایشنامه‌نویسی تعزیه و نحوه خوانش آن آشنایی داشته باشند.»
فتحعلی‌بیگی همچنین درباره نوشتن نسخه‌های تعزیه كه به دوگونه «جنگ» و «فرد به فرد» نوشته می‌شود، توضیح داد:«در یك مرحله نسخه‌های تعزیه به شكل كامل نوشته می‌شود كه به آن جنگ می‌گویند. و در یك مرحله فرد به فرد نوشته می‌شود و شامل گفت‌وگوی هر یك از شخصیت‌ها است كه به آن نسخه می‌گویند.»
وی با بیان اینكه ادبیات فارسی از تعزیه وام گرفته است، گفت:«حكایتی در بوستان سعدی وجود دارد كه شباهت زیادی با سه روایت از سه مجلس تعزیه دارد.»
فتحعلی‌بیگی این حكایت را برای حاضرین این نشست روایت و نشست با سخنرانی صالح‌پور ادامه پیدا كرد.
وی تعزیه را نمایشی ایرانی دانست و افزود:«جهان اسلام با همه گستردگی خودش تنها یك گونه نمایشی دارد كه آن تعزیه است و خاستگاه آن ایران محسوب می‌شود.»
وی معتقد است تعزیه پرشكوه‌ترین، مردمی‌ترین وسامان‌یافته‌ترین گونه نمایشی ایرانی اسلامی است و در این هنر معرفت‌شناسی، هویت، فرهنگ، ذوق و زیبایی‌شناسی ایرانی نهفته است.
صالح‌پور با بیان اینكه تعزیه تركیبی ایجازآمیز از شعر، آواز، موسیقی و نمایش است، گفت:«این هنر كامل ایرانی به دلیل مختصات و ویژگی‌هایش از آیین، سنت، باور و اعتقادات مذهبی برخوردار است.»
وی ادامه داد:«این هنر دارای جنبه‌های باستانی است. حتی پیش از اسلام بن‌مایه‌هایی در فرهنگ ایرانی وجود داشته كه می‌توان به كتاب‌های «یادگار زریران» و «سوگ سیاوش» اشاره كرد.»
صالح‌پور افزود:«تعزیه سرشار از سابقه و ویژگی است و جنبه‌های اقلیمی در آن نهفته است كه جنبه‌های فرهنگی ایران را ابراز می‌كند.»
وی درباره ابعاد تعزیه توضیح داد: ابعاد تعزیه بر تاریخ و نوشته‌های مذهبی استوار است. به لحاظ تاریخی تعزیه بر واقعه‌ای كه در سال ۶۱ هجری در صحرای كربلا رخ داد، پایبند است. از این رو شیعیان باور و اعتقادات خود را در آن دنبال می‌كنند. و به لحاظ نوشته‌های مذهبی نیز بر روایات، احادیث و فرهنگ عامه كه از دل مردم بیرون می‌آید، برخاسته است.»
صالح‌پور درباره بعد علمی و مختصات تعزیه توضیح داد:«مختصات فرهنگی تعزیه در شمال و جنوب كشور متفاوت و متاثر از منطقه و ناحیه‌ای است كه تعزیه در آن اجرا می‌شود.»
وی با بیان اینكه تعزیه حد واسطه ادبیات كلاسیك و عامیانه است، افزود:«تعزیه از افسانه‌ها، اساطیر و باورهای عامیانه بهره گرفته و می‌تواند ماخذی برای ضرب‌المثل‌های ایرانی باشد.»
در ادامه این نشست امینی گفت:«مقوله نمایش ایرانی و تعزیه از جهتی در یك مسیر قرار دارند و از جهت دیگر دو مسیر متفاوت اند.»
وی افزود:«در دوره معاصر، تئاتر از ظرفیت‌های شبیه‌خوانی به خوبی سود می‌برد. امینی به عنوان نمونه از نمایش «خورشید كاروان» نام برد. این نمایش از ظرفیت‌های نمایش شبیه‌خوانی هم به لحاظ مضمون و هم به لحاظ نسخه تاثیر گرفته است.»
وی ادامه داد:«تعزیه خوانان می‌دانستند آنچه بر مخاطب تاثیر می‌گذارد علاوه بر مضمون هنر شعر است كه به شكل روایت بیان می‌شود.»
امینی گفت:«تعزیه مخاطب خود را از تمام اقشار انتخاب می‌كند؛ این ویژگی مهم نمایش ایرانی است.»
وی افزود:«در دوره‌های اخیر هنرمندان در كارهای خود تركیبی از تعزیه و تئاتر ارائه می‌دهند. این در حالی است كه مسؤولین روی خوشی به این هنر نشان نداده‌اند و تعزیه در این دوره حال و روز خوشی ندارد.»
به اعتقاد امینی، ما از ظرفیت نمایشی تعزیه غافل مانده‌ایم، در حالی كه می‌توان ازجنبه‌ها و ظرفیت‌های نهفته این هنر به شكل‌های مختلف استفاده كرد.
در ابتدا بالازاده گزارشی از كتاب‌های منتشر شده با محوریت تعزیه ارایه داد و گفت:«نخستین كتاب‌ها درباره تعزیه به عنوان آثار بازاری معروف اند كه اشكالات فراوانی دارند و تحقیقات علمی درباره آنها انجام نشده است.»
وی توضیح داد:«از دهه ۴۰ به بعد این كتاب‌ها رنگ و رویی دیگر گرفت و افراد محقق درباره تعزیه تحقیق كردند و كتاب‌های متعددی نوشته شد. از نخستین كسانی كه به این مقوله پرداخته‌اند، می‌توان بهرام بیضایی و دكترمحجوب را نام برد.»
بالازاده ادامه داد:«تعزیه‌خوانان باید با تاریخ عاشورا و واقعه كربلا آشنا باشند و شعر فارسی و اصول موسیقی ایرانی را نیز بدانند.»
در ادامه این نشست، فتحعلی‌بیگی درباره گردآوری نسخه‌های تعزیه سخن گفت و افزود:«متاسفانه همان‌گونه كه تعزیه‌خوانان غریب‌اند، چاپ و انتشار نسخه‌های تعزیه با غریبی مواجه است.»
وی توضیح داد:«افرادی كه می‌خواهند نسخه تعزیه چاپ كنند باید به قصه‌های تعزیه و داستان‌های آن اشراف و با نوع درام‌نویسی، نمایشنامه‌نویسی تعزیه و نحوه خوانش آن آشنایی داشته باشند.»
فتحعلی‌بیگی همچنین درباره نوشتن نسخه‌های تعزیه كه به دوگونه «جنگ» و «فرد به فرد» نوشته می‌شود، توضیح داد:«در یك مرحله نسخه‌های تعزیه به شكل كامل نوشته می‌شود كه به آن جنگ می‌گویند. و در یك مرحله فرد به فرد نوشته می‌شود و شامل گفت‌وگوی هر یك از شخصیت‌ها است كه به آن نسخه می‌گویند.»
وی با بیان اینكه ادبیات فارسی از تعزیه وام گرفته است، گفت:«حكایتی در بوستان سعدی وجود دارد كه شباهت زیادی با سه روایت از سه مجلس تعزیه دارد.»
فتحعلی‌بیگی این حكایت را برای حاضرین این نشست روایت و نشست با سخنرانی صالح‌پور ادامه پیدا كرد.
وی تعزیه را نمایشی ایرانی دانست و افزود:«جهان اسلام با همه گستردگی خودش تنها یك گونه نمایشی دارد كه آن تعزیه است و خاستگاه آن ایران محسوب می‌شود.»
وی معتقد است تعزیه پرشكوه‌ترین، مردمی‌ترین وسامان‌یافته‌ترین گونه نمایشی ایرانی اسلامی است و در این هنر معرفت‌شناسی، هویت، فرهنگ، ذوق و زیبایی‌شناسی ایرانی نهفته است.
صالح‌پور با بیان اینكه تعزیه تركیبی ایجازآمیز از شعر، آواز، موسیقی و نمایش است، گفت:«این هنر كامل ایرانی به دلیل مختصات و ویژگی‌هایش از آیین، سنت، باور و اعتقادات مذهبی برخوردار است.»
وی ادامه داد:«این هنر دارای جنبه‌های باستانی است. حتی پیش از اسلام بن‌مایه‌هایی در فرهنگ ایرانی وجود داشته كه می‌توان به كتاب‌های «یادگار زریران» و «سوگ سیاوش» اشاره كرد.»
صالح‌پور افزود:«تعزیه سرشار از سابقه و ویژگی است و جنبه‌های اقلیمی در آن نهفته است كه جنبه‌های فرهنگی ایران را ابراز می‌كند.»
وی درباره ابعاد تعزیه توضیح داد: ابعاد تعزیه بر تاریخ و نوشته‌های مذهبی استوار است. به لحاظ تاریخی تعزیه بر واقعه‌ای كه در سال ۶۱ هجری در صحرای كربلا رخ داد، پایبند است. از این رو شیعیان باور و اعتقادات خود را در آن دنبال می‌كنند. و به لحاظ نوشته‌های مذهبی نیز بر روایات، احادیث و فرهنگ عامه كه از دل مردم بیرون می‌آید، برخاسته است.»
صالح‌پور درباره بعد علمی و مختصات تعزیه توضیح داد:«مختصات فرهنگی تعزیه در شمال و جنوب كشور متفاوت و متاثر از منطقه و ناحیه‌ای است كه تعزیه در آن اجرا می‌شود.»
وی با بیان اینكه تعزیه حد واسطه ادبیات كلاسیك و عامیانه است، افزود:«تعزیه از افسانه‌ها، اساطیر و باورهای عامیانه بهره گرفته و می‌تواند ماخذی برای ضرب‌المثل‌های ایرانی باشد.»
در ادامه این نشست امینی گفت:«مقوله نمایش ایرانی و تعزیه از جهتی در یك مسیر قرار دارند و از جهت دیگر دو مسیر متفاوت اند.»
وی افزود:«در دوره معاصر، تئاتر از ظرفیت‌های شبیه‌خوانی به خوبی سود می‌برد. امینی به عنوان نمونه از نمایش «خورشید كاروان» نام برد. این نمایش از ظرفیت‌های نمایش شبیه‌خوانی هم به لحاظ مضمون و هم به لحاظ نسخه تاثیر گرفته است.»
وی ادامه داد:«تعزیه خوانان می‌دانستند آنچه بر مخاطب تاثیر می‌گذارد علاوه بر مضمون هنر شعر است كه به شكل روایت بیان می‌شود.»
امینی گفت:«تعزیه مخاطب خود را از تمام اقشار انتخاب می‌كند؛ این ویژگی مهم نمایش ایرانی است.»
وی افزود:«در دوره‌های اخیر هنرمندان در كارهای خود تركیبی از تعزیه و تئاتر ارائه می‌دهند. این در حالی است كه مسؤولین روی خوشی به این هنر نشان نداده‌اند و تعزیه در این دوره حال و روز خوشی ندارد.»
به اعتقاد امینی، ما از ظرفیت نمایشی تعزیه غافل مانده‌ایم، در حالی كه می‌توان ازجنبه‌ها و ظرفیت‌های نهفته این هنر به شكل‌های مختلف استفاده كرد.
