آرمان هیأت - درباره مرتضی صفاریان

مرتضی صفاریان، تعزیه‌خوان پیشکسوت و ‌معین‌البکای تعزیه، حدود هفتاد سال است که به کار تعزیه‌خوانی مشغول است.

فرهنگ-خیمه: حاج مرتضی صفاریان، ‌معین‌البکای تعزیه متولد ۱۳۱۲است. وی تعزیه‌خوانی را از شش سالگی شروع کرده و تا حدود سنین ۲۰ ـ ۲۱ سالگی موافق‌خوانی می‌کرده است.

صفاریان می‌گوید:«پس از موافق‌خوانی، مخالف‌خوانی را هم شروع کردم ولی هرگز موافق‌خوانی را کنار نگذاشتم؛ ضمن آنکه در کنار اینها نواختن ترومپت را هم شروع کردم و الان ۷۱ سال است که تعزیه می‌خوانم.»

وی خود را در تعزیه‌خوانی شاگرد پدر و برادرش می‌داند و می‌‌گوید:«وقتی پدرم مکتب‌خانه باز کرد، من ۱۲ یا ۱۳ سال داشتم که از آن به بعد محضر اساتیدی مثل حاج سید محمد بکایی را درک کردم که ایشان از تعزیه‌خوان‌های به نام تکیه دولت بودند و به عبارتی نعش‌ساز تکیه دولت.»

او توضیح می‌دهد که در قدیم به طراح صحنه تعزیه، نعش‌ساز می‌گفتند و اضافه می‌کند که تکنیک‌های تعزیه را نزد بزرگانی مثل مرحوم استاد سید حسن خوش‌ضمیر، فرزند حاج‌سید محمد بکایی و مرحوم استاد هاشم فیاض و مرحوم استاد حسین نورانی آموزش دیده و سبک و سیاق خواندن آن‌ها را می‌آموخته است.

خانواده صفاریان همه تعزیه‌خوان بودند. پدر، برادر و برادرزاده‌هایش همه تعزیه می‌خواندند. او در این باره می‌گوید:«من از کودکی در خانواده‌ای بزرگ شدم که همه عاشق امام حسین(ع) و شبیه‌خوانی بودند. یادم هست برادرم برای تشویق من زره و شمشیری کوچک تهیه کرده بود تا من به عشق این زره و شمشیر تعزیه بخوانم. بچه که بودم چاقوی آشپزخانه را برمی‌داشتم و به تقلید از مخالف‌خوان‌ها به هوا می‌انداختم و تعزیه می‌خواندم. الان نوه‌های من هم این کار را می‌کنند. در منزل لباس می‌پوشند،‌ در قابلمه و چاقوی آشپزخانه را دستشان می‌گیرند و برای خودشان تعزیه می‌خوانند.»

وی درباره تعزیه‌خوانی خود در دوره ممنوعیت تعزیه می‌گوید:«در دوره جوانی ما، ‌تعزیه‌خوان‌ها را کتک می‌زدند و بازداشت می‌کردند. به همین دلیل از سال ۱۳۳۷ کمی از تعزیه دور شدم ولی هرگز آن را کنار نگذاشتم و در روزهای تعطیل هم تعزیه می‌خواندم.»

صفاریان که در حسینیه قودجان نیز تعزیه‌خوانی کرده است، در ساختمان قدیمی حسینیه پنج بار به آنجا رفته؛ یک سال با مرحوم هاشم فیاض،‌ یک سال با حسین سلطانی، دوسال با مرتضی سلیمانی و یک سال هم با مرشد ترابی؛ و بعد هم که حسینیه جدید ساخته شد، هر سال تا به امروز در این حسینیه تعزیه خوانده‌ است.

وی درباره بقای تعزیه معتقد است:« اگر ارشاد به این هنر بها ندهد، شاید تا سه یا چهار سال دیگر اصلاً برنامه تعزیه‌ای وجود نداشته باشد. همسن و سال‌های من که در قید حیات‌اند، شاید سه یا چهار تعزیه‌خوان دیگر نباشند و معلوم نیست ما چند سال و چند روز دیگر باشیم.»