آرمان هیأت - آیین های عزاداری محرم درکشورهای اسلامی

شيعيان در تمام نقاط دنيا ياد و خاطره سالار شهيدان را زنده نگه‌می‌دارند و در ماه محرم به ‌سوگ می‌نشينند.

به گزارش خیمه، برپايی آيين‌های عزاداری ماه محرم‌ در اغلب كشورهای اسلامی برگزار‌می‌شود كه در زير به برخی از آن‌ها اشاره‌‌می‌كنيم:

محرم در خاورمیانه
مسلمانان لبنان ازگذشته‌های دور با‌ وجود حاكميت مسيحيان و كنترل عزاداری از طرف حاكمان وقت، با‌ تأثيرپذيری از ايران و عراق هم‌چنان به عزاداری می‌پردازند؛ تداوم اين عزاداری‌ها باعث‌شد تا دولت مسيحی لبنان در سال 1393 هجری قمری برابر با 1973 ميلادی روز عاشورا را برای اولين‌بار در تمامی نقاط لبنان و نهادهای دولتی، مؤسسه‌های ملی و بازار، تعطيل رسمی اعلام‌كند.

عزاداری‌ مسلمانان لبنانی در سال‌های اخير آن‌چنان به شيعيان قدرت‌داده كه توانستند در مقابل ارتش اسرائيل به خوبی مقاومت‌كرده و در حمله تابستان 1385
اين كشور به لبنان، اشغالگران قدس را مفتضحانه شكست‌دهند؛ اين عزاداری‌ها همچنين باعث احياء حق شيعه در مجلس و دولت لبنان شده ‌است.

در اردن نيز شيعيان روز دهم ماه محرم طبق سنت ديرينه به ياد امام حسين(ع) و يارانش، فقرا و مستمندان را اِطعام‌می‌كنند؛ در اين روز اغلب مسلمانان اعم از شيعه و سنی فعاليت‌های روزانه را تعطيل‌می‌كنند و با اقتدا به ام‌سلمه كه با شنيدن خبر شهادت امام حسين(ع) ازكار شست‌وشو دست كشيده‌بود آنان نيز از انجام امور اين‌چنين اجتناب‌می‌كنند؛ مسلمانان اين كشور در شهر «موته» دركنار مزار شهيد جعفر‌طيار به‌صورت رسمی به عزاداری‌می‌پردازند.

عربستان از ديگر كشورهای اسلامی است كه علی‌رغم سخت‌گيری‌های وهابيون در مناطقی چون الأحساء، قطيف، حضرموت، حجاز و مدينه ياد امام حسين(ع) احياء می‌شود و مردم به عزاداری می‌پردازند؛ در سال‌های اخير محدوديت‌ها از طرف دولت عربستان كمترشده و گويا آزادی بيشتری جهت عزاداری اعطا‌شده‌است.

سوگواری در منطقه «تركستان» نيز به قرن سوم هجری بازمی‌گردد، عده‌ای از خراسان به اين منطقه مهاجرت‌كردند و در اوايل قرن سوم در بخارا و خيوه ساكن‌شدند؛ در دوران قدرت كمونيست‌ها مجالس عزاداری در منازل به‌صورت پنهانی برگزار‌می‌شد ولی بعد از فروپاشی شوروی سابق عزاداری‌ها آزادانه صورت‌می‌گيرد.

همچنين در تركمنستان، قزاقستان، آذربايجان و قفقاز مراسم سوگواری حسينی با شكوه تمام برگزارمی‌شود؛ در اين مراسم اهل سنت نيز حضور گسترده‌ای‌دارند.

محرم در شبه‌قاره هند
مسلمانان شبه قاره هند نيز در اين ماه به سوگ امام حسين(ع) و يارانش می‌نشينند: مردم پاكستان از دوازده قرن پيش مراسم سوگواری سردار شهيدان را برپا می‌كنند؛ با وجود اين‌كه در سال 1288 هجری شمسی مراسم عاشورا و اربعين از سوی استعمارگران انگليس ممنوع اعلام‌شد و در سال1361 پليس پاكستان استفاده از بلندگو را در حسينيه‌ها و تكايای شيعيان را غيرمجاز اعلام‌كرد ولی هرگز موفق‌نشد روند اين عزاداری‌ها را متوقف‌كند؛ در اين راستا وهابيون اين كشور نيز هرساله با به خاك و خون كشيدن عزاداران سعی‌دارند جلو اين مراسم را به‌گيرند ولی با گذشت‌ زمان اين عزاداری‌ها باعث غنای فرهنگ تشيع شده و خطبا، نويسندگان و شاعران فراوانی به ‌بركت اين عزاداری‌ها پا به عرصه گذاشته‌اند.

در كشور هند نيز هندوها و غيرمسلمانان با ديدن سوگواری‌ها و نوحه‌سرايی و محافل حزن متأثر‌شده و با مسلمين همراهی‌می‌كنند و حتی در بعضی شهرها و مناطق، هندوها ساختمان‌هايی ساخته و وقف امام حسين(ع) كرده‌ و به تقليد از مسلمين نام آن‌ها را حسينيه گذاشته‌اند و در آنجا به سوگواری می‌پردازند؛ يكی از نقاط مشترك عزاداری پاكستان و هند شركت مسلمانان اهل سنت در عزاداری‌هاست.

نكته قابل‌توجه اين‌‌كه در پاكستان اهل سنت نيز به عزاداری می‌‌پردازند؛ همچنين در شهرهای كراچی، حيدرآباد، كوتری، تخته و ميرپورخاص از ايالت سند، روز عاشورا و اربعين حسينی غذاهای مختلفی چون حليم درست می‌كنند و بين عموم تقسيم می‌كنند؛ اين در حالی است كه در شهر كوتری با 95 درصد جمعيت اهل تسنن، در ايام عزاداری امام حسين مجالس باشكوهی برپا می‌شود و مردم در روز عاشورا به سوی امام بارگاه حركت می‌كنند.

در مجالس شيعيان هنگامی كه عزاداری شروع می‌شود تمام شيعيان از خوردن و نوشيدن و سخن گفتن تا پايان مراسم خودداری می‌كنند و كسی كه از اين قانون تخلف‌كند، توبيخ می‌شود.

در سه كشور لكنهو، بنگال و بنارس كه از كشورهای غيراسلامی هستند مسلمانان و دوستداران اهل‌بيت(ع) در ايام سوگواری محرم، خوردن و آشاميدن را به حداقل می‌رسانند و در مجالس سوگواری به هيچ وجه نمی‌خندند و شوخی‌نمی‌كنند.

همچنين در حيدرآباد دكن مسلمانان و هندوهای غير مسلمان در ايام محرم عزاداری می‌كنند و بزرگان و عزيزان قوم دست و پای خود را با زنجيرهای آهنی بسته و چند نفر از خدمت‌گزاران خود را می‌گمارند كه سر اين زنجيرها را بگيرند و آنان را مانند اسيران «به ياد اهل‌بيت امام حسين(ع)» به مجلس عزای امام حسين بكشانند.

محرم در جنوب شرق آسیا
در بخش‌هايی از جنوب شرقی آسيا نيز مسلمانان هر ساله به سوگواری می‌پردازند؛ يكی از اين كشورها اندونزی است كه مردم آن در ماه‌های محرم و صفر از جشن عروسی و ازدواج خودداری می‌كنند و معتقدند كه ازدواج در اين دو ماه نحس و موجب زيان است.

در جزيره سوماترای اندونزی به عزای حسينی «تابوت»، در جاوه ماه محرم «سورا=عاشورا»، در آچه «ماه حسن و حسين» و در غرب سوماترا مردم پادانگ آن را ماه«تابوئيك» می‌نامند؛ در «پاری‌مان» در روز هفتم محرم نمادی از دست امام حسين(ع) كه در گلدانی نهاده‌شده در معابر و خيابان‌ها گردانده‌می‌شود و مردم به ياد وقايع جانسوز كربلا اشك‌می‌ريزند و صبح روز نهم محرم عمامه‌ای سفيد‌رنگ كه «توربان»ناميده‌می‌شود به نشانه عمامه امام حسين(ع) تهيه‌شده و در مراسمی خاطراتی از فداكاری‌های سرور شهيدان بيان‌می‌شود.

در كشور برمه(ميانمار) هم اگرچه اكثريت مسلمانان اهل سنت هستند ولی حدود ده هزار شيعه در آن سكونت‌دارند كه در ماه‌های محرم و صفر به سخنرانی و عزاداری می‌پردازند، ازدواج‌نمی‌كنند، لباس نو نمی‌خرند، حتی تلويزيون هم نگاه‌ نمی‌كنند؛ مردان لباس سياه می‌پوشند و زنان از آرايش پرهيز‌می‌كنند.

ديگر كشور جنوب شرق آسيا مالزی است؛ مسلمانان بومی اين سرزمين و مهاجران در كوآلالامپور جمع می‌شوند و مراسم عزاداری باشكوهی برگزارمی‌كنند.
تايلند نيز از جمله كشورهايی است كه مراسم عزاداری حسينی در آن به زمان‌های بسيار دور يعنی حدود چهارصد سال قبل بازمی‌گردد؛ شيعيان «بانكوك» حدود دو هزارنفر است كه در دهه محرم به عزاداری می‌پردازند؛ عزاداری در اين كشور از سال1908 توسط «سيد مازندرانی» به‌صورت رسمی در آمد.

محرم در دیگر مناطق جهان
هم‌زمان با رواج عزاداری در دوران حكومت آل‌بويه در قلمرو ايران و عراق، در مصر از زمان حاكميت خلفای فاطمی شيعيان در مقبره ام‌كلثوم، سيده نفيسه و رأس‌الحسين به عزاداری می‌پرداختند؛ مراسم عزاداری هنوز هم در رأس الحسين ادامه‌دارد.

در كشور مراكش با فرارسيدن ماه محرم مردم آرايش و تجمل را كنار‌گذاشته و در روز عاشورا از خوردن غذا خودداری‌می‌كنند و در يك سنت عمومی زكات اموالشان را می‌پردازند.

يكی از مهم‌ترين و بزرگ‌ترين كشورهای اسلامی آفريقا الجزاير است؛ روز دهم محرم در اين كشور تعطيل رسمی است؛ استقلال الجزاير از استعمار فرانسه در سال1346ق قيام شيخ عبدالقادر همراه پدرش محی‌الدين حسنی نمونه‌هايی از تأثيرات فرهنگ عاشورا در اين سرزمين است.

تونس از ديگر كشورهای آفريقايی است كه مراسم ماه محرم در اين كشور از ارزش خاصی برخوردار است؛ از زمان تسلط فاطميان بر اين كشور مذهب تشيع و سنت‌های آن از جمله مراسم سوگواری ايام عاشورا جزء آيين‌های ‌اجتماعی مردم قرارگرفت؛ عاشورا تا چندی قبل جزء تعطيلات رسمی اين كشور بود ولی اكنون اين‌گونه نيست؛ مردم تونس در عزاداری‌ها از خوردن غذاهای رنگين اجتناب‌می‌كنند و صبح عاشورا به مزار اموات سرمی‌زنند.

چين از كشورهايی است كه شيعيان بومی، ايرانی و پاكستانی حضور فعالی دربرپايی عزاداری و سوگواری دارند و بيشتر اين عزاداری‌ها نيز درپكن برگزارمی‌شود.

يكی از كشورهای اروپايی كه مسلمانان در آنجا حضور فعال دارند انگلستان است؛ مسلمانان مقيم لندن و برخی شهرهای ديگر در روز عاشورا دسته های عزاداری راه انداخته و با نوحه‌سرايی و سينه‌زنی ياد و خاطره شهيدان كربلا را زنده ‌می‌كنند؛در سال های اخير با توجه به توسعه اسلام در انگلستان و حضور شيعيان مهاجر پاكستانی و ايرانی، هندی و افغانی در اين كشور مراسم بسيار باشكوهی در دهه محرم برپا می‌شود.

در تركيه نيز مسلمانان در ماه محرم به نوحه‌خوانی و زنجيرزنی می‌پردازند و غذايی به نام«افشون» درست‌كرده بين عموم تقسيم‌می‌كنند؛ درعزاداری شهر استانبول گروه‌هايی از اهل سنت به‌ويژه رجال ‌دولتی برای هم‌دردی با شيعيان شركت‌می‌كنند.

در سايه حضور دوستداران اهل‌بيت(عليهم‌السلام) در قاره آمريكا عزاداری ماه محرم به‌صورت باشكوهی برگزار می‌شود؛ حدود صد سال است كه در شهرهای مختلف آمريكا عزاداران به سينه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌پردازند، مسلمانان شهر«بورت» و«اسبانی» در آمريكای جنوبی هودج بزرگی از طلا و نقره با زيباترين نقش و نگار جهت عزاداری سيدالشهداء تهيه‌می‌كنند و آن را در روز عاشورا به حركت در‌می‌آورند و در اين مسير بسياری ازمسيحيان و هندوها به مسلمانان ملحق‌می‌شوند و همه پشت سر آن هودج قرارمی‌گيرند.

در فرانسه، استراليا و ديگر كشورهای جهان مراسم عزاداری توسط شيعيان مهاجر و مسلمانان بومی برگزار می‌شود و سال به سال بر شكوه آن افزوده‌می‌شود.