آرمان هیأت - مختارنامه تقابل دین با دین است

داوود میرباقری در گفت‌و‌گوی ویژه خبری شبکه دو سیما از ساخت سریال مختارنامه و پژوهش بر روی شخصیت مختار گفت.

فرهنگ: کارگردان مجموعه تلویزیونی مختارنامه گفت: پلان نماز ظهر عاشورای امام حسین(ع) یکی از سخت‌ترین کارها بود و این که من بتوانم بیننده را به یک باوری برسانم تا آن شرایط را حس کند و کار را قبول کند، بسیار سخت و دشوار بود.

در طول پژوهش به شخصیت مختار گره خوردیم
داوود میرباقری در گفت‌و‌گوی ویژه خبری شبکه دو سیما درباره انتخاب شخصیت مختار برای ساخت سریال گفت: انتخاب مختارنامه با من نبود و من خود را برای تولید سریال سلمان فارسی آماده می کردم که از سوی تلویزیون ساخت این سریال به من پیشنهاد شد.

به همین منظور مدتی برای پژوهش روی شخصیت مختار وقت خواستم و در طول پژوهش به شخصیت مختار گره خوردیم و مختار مثل یک طوفان ما را با خود برد و هشت سال درگیر کرد.

وی ادامه داد: مختار شخصیتی بود که به دلیل ظرافت‌ها و رمز و رازهایی که داشت در دوره تاریخی پر تلاطمی توانست بر شیعیان که به نگاه‌های خاصی درگیر بودند، رهبری کرده و حکومتی بنا کند. بعد از شهادت حضرت علی(ع) دوره کوتاهی که مربوط به دوره امام حسن (ع) بود تا قیام مختار و تشکیل دولت و حکومت به دست وی، دولت مختار اولین دولت شیعی است که زمام امور را به‌دست می‌گیرد.

میرباقری اظهارداشت: بررسی پرونده و تشکیل حکومت این نهضت و آسیب‌هایی که بعد از این تشکیل منجر به شکست می‌شود، مواردی بود که گمان کردم می‌تواند برای این دوره تاریخی مفید و موثر باشد، به همین دلیل نیتم این بود چیزی که به درد تاریخ امروز ما نیز می‌خورد، به تصویر بکشم.

مختارنامه به واقعه کربلا متبرک شد
البته من هیچ وقت در زندگی باور نمی کردم که روزی بخواهم به قیام مختار بپردازم اما الان به وجود حسن نیتی در آن رسیده‌ام و امیدوارم در طول هشت سالی که این مجموعه ما را درگیر خود کرد به آن اهداف معین شده رسیده باشم.

وی در توضیح بیشتر پیرامون شخصیت مختار عنوان داشت: مختار شخصی است که شخصیت چهار امام (ع) را درک کرد و وقایع بزرگی از جمله وقایع کربلا در آن دوران اتفاق افتاد. هرچند پرداختن به عاشورا به عنوان موضوعی مستقل کار بسیار سختی است، اما شاید به عنوان حاشیه در کاری که قبل و بعد آن را در بر می‌گیرد، مفید باشد.

ما در این مجموعه در پی آن بودیم که شخصیتی محوری و همچنین وقایع تاریخی را که در زمان این شخصیت به وقوع می‌پیوندد برای مخاطب بازگو کنیم. البته هنر نمایش اقتضاء می‌کرد که این قصه را حول یک شخصیت بنا کنیم اما از عمده حوادث تاریخی زمان مختار غافل نبودیم.

کارگردان مجموعه تلویزیونی امام علی(ع) ادامه داد: در سریال مختار، ما توانستیم ۵۰ دقیقه به موضوع حادثه عاشورا بپردازیم، آن هم در سه مقطع مختلف از جمله داستان حضرت عباس(ع)، وهب و زهیر بن قین و با توجه به ارتباط شخصیت مختار با حادثه کربلا تلاش کردیم که سری نیز به داستان قاتلین امام حسین(ع) بزنیم و خوشحالیم از اینکه مختارنامه به واقعه کربلا متبرک شد.

نگاه و کار کردن درباره حادثه عاشورا بسیار دشوار است و واقعاً جرأت و جسارت می‌خواهد که درباره این موضوع مستقیم، بشود اقدامی صورت داد.

میرباقری درباره شیوه تعلیق این سریال برای نگه‌داشتن مخاطب نیز گفت: مشکلات سریال «مختارنامه»، نسبت به مجموعه امام علی(ع) کمتر بود و ما در مجموعه امام علی(ع) مشکلات بیانی فراوانی داشتیم اما این محدودیت‌ها در «مختارنامه» وجود نداشت و در آن منعی برای شخصیت محوری کار نداشتم به همین دلیل تعلیق‌ها خیلی قوی‌تر از مجموعه امام علی(ع) است. من خیلی نگران تعلیق‌ها نیستم و نگرانی من بیشتر به لایه‌هایی از کارم برمی‌گردد که بتواند خوب به بیننده منتقل شود.

این سریال تقابل دین با دین است
وی ادامه داد: «مختارنامه» دوره‌ای را به تصویر می‌کشد که همه روی هم شمشیر می‌کشند. چرا این اتفاق می افتد و خواص کجا هستند؟ این‌ها نکاتی است که به نظر من به سریال مختار وزن می‌دهد. این سریال تقابل دین با دین است.

هرکس در آن دوره تأویل و تعریفی از دین دارد و ما تنها یک قرائت صحیح داریم که قرائت اهل بیت است. اینها لایه‌هایی است که باید رویش مکث شود و امیدوارم فضایی به‌وجود بیاید که این لایه‌ها هدر نروند. یک بخش هنر ماست که باید کار را جذاب ساخته باشیم و بخش دیگر فضایی است که این بحث را مطرح می‌کند و اهمیت پرداختن به این مقوله را فراهم می‌کند.

میرباقری تصریح کرد: سریال «مختارنامه» حرف و روایت مختار نیست. بررسی این دیدگاه‌ها، بافت فرهنگی، اجتماعی و عقیدتی است. عراق در آن سال‌ها وضعیت فرهنگی عجیبی داشته است و ما سعی کرده ایم این مسائل را نشان بدهیم و نهادهای فرهنگی را بررسی کنیم.

میرباقری در پاسخ به این سئوال که نمادسازی و غلو جزء فیلم و درام است، شما چقدر به این مسئله در پرداخت شخصیت مختار توجه کرده‌اید و آیا او در این سریال قدیس تصویر شده یا یک آدم معمولی؟ اظهار داشت:

مختار کار بزرگی کرده است و نمی‌توان به سادگی از او گذشت. ما همزمان با قیام مختار، نهضت توابین را هم داریم که رهبر آن، سلیمان بن صرد خزایی است و اولین دعوت نامه را برای امام حسین(ع) می‌فرستد ولی این نهضت در مصاف با یزید شکست خورده و همه کشته می‌شوند.

ماجرای مختار مرا گرفتار و اسیر خود کرد
هنر مختار این است که در چنین جامعه متکثری، قیامی را جهت‌دهی کرد و آن را به نقطه‌ای رساند که هدفش است. ما ناگزیر بودیم که از او شخصیتی بسازیم که نقاط قوت و ضعف دارد و در پروسه‌ای که درگیر آن است، دیدگاه‌های خود را اصلاح می‌کند. در حال حاضر اصراری ندارم که درباره شخصیت مختار حرف بزنم، چون سریال هنوز پخش نشده و اثر دیده نشده است.

وی ادامه داد: مختار دو همسر داشته که پیامبر به خاطر یکی از آنها همواره مختار را مذمت می‌کرد، اما همسر دیگر او نقطه مقابل بود و زمانی که او را پس از کشته شدن مختار دستگیر کردند، گفتند که مختار را تکفیر کن تا از مرگ نجات یابی. این زن در پاسخ گفت من چطور می توانم مردی را انکار کنم که نماز شب او ترک نمی شد؟

همین جای ماجرای مختار مرا گرفتار و اسیر خود کرد. آن شرایط را تخیل و مجسم کنید. پای شرافت، حیات، مرگ و زندگی در میان است. من بنابر همین شواهد، مختار در ذهنم شکل گرفت و او طبعا یک قهرمان است و آنچه که من ساخته‌ام، این نشانه در او هست.

میرباقری اظهارداشت: اصلا بحث های تاریخی را کنار بگذاریم. مقطع تاریخی را با وجود مدارک موجود ببینیم. شاید نتوانید خود را کاملا منطبق با تاریخ کنید مگر جاهایی که بسیار واضح و برگرفته از قرآن است. بر همین اصل ما یک شخصیت دراماتیک ساخته‌ایم تا مخاطب او را دوست داشته باشد و با او همراه شود و تمام ویژگی های دراماتیک یک قهرمان را دارد.

وی تصریح کرد: مخاطب سریال مختارنامه آخر سریال احساس خوبی نسبت به این شخصیت خواهد داشت. البته همه مختار این وجهه اش نیست. جریان های فکری دوره مختار لایه‌های بسیاری دارد.

مثل همین چیزهایی که امروز هم خود ما گرفتار آن هستیم. این مسائل تا جاهای خطرناکی هم پیش می رود و مضامین روانشناختی آن دوره می تواند به دوره فعلی ما کمک کند تا انتخاب بهتری داشته باشیم و همه این مسائل در طراحی کار مد نظر من بوده است.

مجموعه مختارنامه معادل ۲۰ فیلم سینمایی تاریخی است
کارگردان مجموعه تلویزیونی «مختارنامه» درباره روند تولید این سریال نیز گفت: تولید سریال به طور مستمر ۷ سال طول کشید و ۲ سال هم خودم درگیر آن بودم. در کل حدود ۹ سال طول کشید. ظرفیت عظیمی از بازیگران سینما و تلویزیون هم در آن حضور دارند و ۶۰ بازیگر اصلی و ۲۰۰ الی ۳۰۰ هنرپیشه فرعی نیز در آن ایفای نقش کرده اند. کار در نهایت بالای ۲ هزار دقیقه شده و در ۴۰ قسمت بالای ۵۰ دقیقه بسته شده است.

وی ادامه داد: ما برای ساخت این سریال لوکیشن های متنوعی داشته ایم و از اقلیم های گوناگونی از جنوب، ‌کویر، ‌کوهستان تا دکورهای وسیع و همچنین ساخت کعبه در احمدآباد مستوفی داشته ایم و با توجه به ابعاد سنگین و گسترده مختارنامه این پروژه خیلی برای تلویزیون گران در نیامده است و این را می توان از تصاویر تشخیص داد. فکر می کنم این سریال در قالب تصویر می تواند از خودش دفاع کند.

میرباقری تصریح کرد: این سریال با توجه به ابعاد گسترده اش، خیلی زود جمع شد. مجموعه مختارنامه معادل ۲۰ فیلم سینمایی تاریخی است که در دل این سریال ساخته شده است.

سخت ترین پلان واقعه کربلا بود
وی درباره سخت ترین پلانی که در این مجموعه داشته است نیز تصریح کرد: سخت ترین پلان مختارنامه واقعه کربلا بود. هر وقت به پلان کربلا فکر می کردم، دوست نداشتم آن را بگیرم و فکر می کردم که هنوز آماده نیستم. خدا، خدا می کردم که این بخش دیر شود و همین اتفاق افتاد تا اینکه خودش به سراغم آمد و احساس کردم دیگر وقتش است که به سراغ کربلا بروم.

مهمترین پلان نیز واقعه کربلا و زمانی است که حضرت ابوالفضل (ع) لب رودخانه علقمه می آید. سخت ترین بخش کار بود و من روی این تصویر حدود ۴ ساعت کار کردم و آن را طول می دادم تا شرایط روحی ام مساعد شود. پلان نماز ظهر عاشورای امام حسین (ع) نیز یکی از سخت ترین کارها بود و اینکه من بتوانم بیننده را به یک باوری برسانم تا آن شرایط را حس کند و کار را قبول کند، بسیار سخت و دشوار بود.

وی در پایان سخنان خود درباره شخصیت های منفی این سریال نیز گفت: شخصیتهای منفی سریال پخمه و احمق نیستند و آنها شخصیت‌هایی زیرک، مدیر و مدبر هستند و تحلیل و فکر و برنامه دارند.