آرمان هیأت - عاشورا؛ سخنی در مفاهيم و روش‌های زنده‌ نگاه داشتن آن

عاشورا؛ سخنی در مفاهيم و روش‌های زنده‌ نگاه داشتن آن

نويسنده در اين قسمت به نكات مثبت و منفي هر نمونه اشاره مي‌كند تا از آن زنده نگاه داشتن ياد عاشورا از طريق مجالس عزاداری و سخنراني‌ها نتايج مهمی رابه دست‌ آورد.

فرهنگ: در چارچوب مجموعه مطالعات و پژوهش‌هايی كه مؤسسه انديشه اسلامي معاصر لبنان با همكاري انتشارات "دار الملاك" به منظور تصحيح و نگاه مجدد به بسياری از اعمال و شعائر اسلامی منتشر مي‌كند، به تازگي كتابی را از شيخ حسين الخشن، مسوول حوزه‌هاي ديني در مؤسسه علامه فقيد محمد حسين فضل الله، منتشر كرد.

به گزارش«مؤسسة الفكر الإسلامي المعاصر»، اين كتاب كه «عاشورا؛ سخنی در مفاهيم و روش‌های زنده‌ نگه داشتن آن» نام دارد، در واقع مكملی برای تلاشی است كه اين مؤسسه از طريق برگزاری يك سمينار علمی با عنوان «عاشورا؛ متون، وظيفه و امكانات و شرايط تعبير» براي بازخوانی و زنده نگاه داشتن قيام امام حسين (عليه السلام) پي‌گرفت.

نويسنده در مقدمه كتاب مي‌گويد: «عاشورا يك قيام بود و يك قيام باقی مي‌ماند. عاشورا قيامي است كه اثرات و دست‌آوردهاي آن جاودان است، مكتبی است كه آب گوارای آن همواره جاری است و يادمانی است كه در طول زمان‌های مختلف تجديد مي‌شود، با اين حال، سرنوشت انقلاب‌هاي دگرگون ساز هم با مرور زمان از نفوذ تغييرهاي نادرست مصون نبوده است كه رسالت اصلی آنها را مخدوش مي‌كند يا از آن در جهت تحقق اهداف خاصي به كار گرفته مي‌شود و به اين صورت از آرمان‌ها و اهدافشان‌ دور مي‌شوند. بنابراين همواره نياز به نظارت و نگاهي آگاهانه وجود داشته است تا در مقابل هر شكلي از تحريف و تزوير ايستادگي شود».

نويسنده يادآور مي‌شود آن قيامي كه پرچم اصلاح را بر افراشته است و با عنوان و نام آن به پا شده، اكنون نياز به اصلاح در برخی ابزارهايی دارد كه آن را همواره زنده نگاه داشته، به تفسير مفاهيم آن پرداخته و همخواني آن را با زمان معاصر تبيين كرده است.

نويسنده براي دستيابي به هدف‌هايش، اين كتاب را به دو بخش كلی تقسيم مي‌كند؛ در بخش نخست مجموعه مفاهيمی كه قيام حسينی سعی در تصحيح آن داشته است، بيان مي‌كند و بخش دوم سخن درباره اهداف و روش‌های زنده نگاه داشتن عاشورا را دربر مي‌گيرد.

در فصل نخست، نويسنده به مجموعه مفاهيمي كه قيام امام حسين (عليه السلام) سعی در تصحيح آن داشته پرداخته و آن را با بيان «امت تلف شده» و «امت شكست خورده» آغاز مي‌كند. وی بررسي اين مفهوم را با بحث درباره علت‌هايی كه باعث تلف شدن توان ملت‌ها می‌شوند و آنان را دچار شكست مي‌كنند، آغاز كرده و سپس به شرح چگونگي رويارويي با آن را مطرح مي‌كند.

وي به توضيح برخي مفاهيم از قبيل؛ كنار كشيدن، جبر، اطاعت از سلطان ستمگر، قيام، فتنه و تخريب دين پرداخته و در خلال بررسي عميق اين مفاهيم و شناسايي رابطه مسلمانان با آنها بر اين نكته تأكيد مي‌ورزد كه اين مفاهيم به چه شكل به آزار و رنجش امت اسلامی منجر شد و چيره امويان را بر آنها تحميل كرد كه به دور از پايه‌های اسلامي صحيح بود.

اما فصل دوم با عنوان «زنده‌ نگاه داشتن عاشورا؛ وظايف، اهداف و روش‌ها» به علت‌های زنده نگاه داشتن ياد عاشورا و اهداف آن و چرايي و چگونگی احياي تاريخ اسلامي پرداخته است و انجام اين عمل را در شرايط اسلامي امروز ارزيابي مي‌كند. نويسنده در اين قسمت مجموعه‌‌ای از ديدگاه‌هاي انتقادي را ذكر كرده و نگاه شرعي و فقهي آن را هم بيان مي‌كند. وی در اين قسمت سه نمونه اساسي مرتبط را توضيح مي‌دهد؛ اول، قمه‌زنی، دوم، خواندن زيارت امام حسين‌(ع) و اهداف آن و سوم، سخنان عاشورايي.

نويسنده در اين قسمت به نكات مثبت و منفي هر نمونه اشاره مي‌كند تا از آن زنده نگاه داشتن ياد عاشورا از طريق مجالس عزاداری و سخنراني‌ها نتايج مهمی رابه دست‌ آورد. وي در اين بخش اين نتيجه را مي‌گيرد كه مسائل مختلفی، فرايند پژوهش و تحقيق تاريخي را با مشكل مواجه مي‌كند و مهم‌ترين آنها را معضل بررسي مسائل از ديدگاه تاريخي و عقيدتي ذكر مي كند؛ جايي كه از روي عمد يا غير عمد برخی مسائل تاريخي با پوششي عقيدتي پنهان مي‌شود. علاوه بر اين مطالب، اين نشان از يك نقص روشي بزرگ براي اين نوع پژوهش‌هاست زيرا هر علمي ابزار و روش‌شناسي خاص خود را براي استنباط و استدلال به كار مي‌گيرد و بسيار مشكل‌آفرين خواهد بود اگر اصول بررسي مسائل عقيدتي را بر مسائل تاريخي منطبق كنيم.

اين كتاب تلاشي جدي براي بازخواني روش‌هاي زنده نگاه داشتن ياد عاشوراست، روش‌هايي كه نيازمند مطالعه و تحقيق‌ و حتی نقد‌ند تا برخي از جلوه‌هاي اساسي آن، در جهت واقعيت اسلامي تغيير و به سمت بهتر شدن حركت كنند.