آرمان هیأت - «۵۰ سفرنامه حج قاجاری» در يك كتاب

این مجموعه كه پیش‌بینی می‌شود در قالب هشت مجلد و در حدود ۷۰۰۰ صفحه به چاپ برسد، علاوه بر این كه مخاطبانی در حوزه‌های تاریخی و سیاسی دارد، برای مجموعه‌داران و افرادی كه به مطالعه و گردآوری سفرنامه‌ها می‌پردازند نیز جذابیت زیادی خواهد داشت.

فرهنگ: «۵۰ سفرنامه حج قاجاری» عنوان اثری است كه مدرس و كارشناس تاریخ اسلام تصحیح آن را به اتمام رسانده و برای انتشار این مجموعه را به نشر علم سپرده است.

دكتر رسول جعفریان دوره قاجار به ویژه نیمه دوم آن را عصر سفرنامه‌نویسی خواند و اظهار داشت: در این دوره سفرنامه‌های فراوانی از سوی مورخان و اقشار گوناگون ایرانی و خارجی به رشته تحریر درآمد كه هر یك از زوایه‌ای از اوضاع و احوال آن دوره را حكایت می‌كنند و از جهاتی ارزشمندند.

وی درباره مجموعه سفرنامه‌های حج دوره قاجاری كه در این كتاب حدود ۵۰ عنوان از آنها جای دارند، گفت: تعدادی از این سفرنامه‌ها در شمار آثاری‌اند كه پیش‌تر آنها را تصحیح و به شكل پراكنده به چاپ رسانده بودم. برخی از آنها را نیز دیگران به چاپ رسانده بودند كه با مرور و تصحیحی مجدد همراه مقدمه‌ای در این مجموعه هشت جلدی آوردم.

رییس و موسس كتابخانه تاریخ اسلام این آثار را حاوی اطلاعاتی در حوزه‌های تاریخ، جغرافیا و ادبیات توصیف كرد كه می‌توانند به عنوان مرجعی برای پژوهش‌های آتی مورد استفاده قرار گیرند و ادامه داد: تعداد سفرنامه‌های حجی كه در این دوره تاریخی نوشته شدند، بیش از آثاری‌اند كه در این مجموعه آورده شده‌اند؛ به‌گونه‌ای كه پس از سپردن این اثر به ناشر، دو سفرنامه دیگر نیز در این حوزه یافتم كه اكنون مشغول تصحیح آن هستم.

جعفریان سفرنامه‌های ملا ابراهیم كازرونی، سفرنامه حج فرهاد میرزا، سفرنامه امین‌الدوله، چند سفرنامه هندی و بخارایی، سفرنامه‌هایی از زایران سنی و شیعه و از اقشار گوناگون جامعه نظیر سیاستمداران، روحانیون،‌ نظامین و روضه‌خوان‌ها را از جمله سفرنامه‌های این مجموعه برشمرد و ویژگی اصلی همه آنها را انتساب به دوره قاجار و زبان فارسی‌شان دانست.

مدرس و پژوهشگر تاریخ اسلام قدیمی‌ترین سفرنامه این كتاب را متعلق به سال ۱۲۳۱ قمری و جدیدترین آنها را متعلق به سال ۱۳۴۵ قمری خواند و تصریح كرد: البته در ابتدای این كتاب، سفرنامه‌ای قدیمی‌تر نیز جای دارد كه به دوره نادرشاه باز می‌گردد. اغلب این سفرنامه‌ها در سال‌های ۱۲۹۰ تا ۱۳۲۰ به رشته تحریر در آمده‌اند. همچنین سفرنامه زن ناصرالدین شاه نیز در این مجموعه به چشم می‌خورد.

مولف «اطلس شیعه» با اشاره به این كه از سال ۷۴ فعالیت خود را در حوزه تصحیح سفرنامه‌نویسی آغاز كرده است، گفت: این مجموعه كه پیش‌بینی می‌شود در قالب هشت مجلد و در حدود ۷۰۰۰ صفحه به چاپ برسد، علاوه بر این كه مخاطبانی در حوزه‌های تاریخی و سیاسی دارد، برای مجموعه‌داران و افرادی كه به مطالعه و گردآوری سفرنامه‌ها می‌پردازند نیز جذابیت زیادی خواهد داشت و در شمارگان محدودی به چاپ خواهد رسید.