کد مطلب : ۱۵۰۳۸
كتاب «شفاعت در قرآن و حديث و بحثی درباره زيارت» اثر آيت‌الله استادی منتشر شد
فرهنگ: چاپ نخست كتاب «شفاعت در قرآن و حديث و بحثی درباره زيارت» به كوشش آيت‌الله «شيخ‌رضا استادی» از سوی انتشارات مسجد مقدس جمكران منتشر و روانه بازار نشر شد.
به گزارش پايگاه اطلاع‌رسانی حج، اين اثر در چهار بخش، شفاعت را از منظر قرآن و احاديث اسلامی مورد مطالعه و بررسی قرار داده است.
شفاعت در قرآن مجيد
ماده «ش ف ع» و مشتقات آن در قرآن مجيد در ۲۶ آيه آمده كه ۲۴ آيه آن مربوط به شفاعت مورد بحث كتاب حاضر می‌شود و واضح است كه كثرت آيات قرآن مجيد در يك موضوع، حاكی از اهميت آن باشد.
نتيجه‌گيری صحيح از آيات شفاعت به اين بستگی دارد كه تمام آيات مربوط به آن به دقت مورد بررسی قرار گيرند و از مجموع، نتيجه واحدی كه هدف همه آنها است گرفته شود.
بسيار خطاست كه از ميان همه آيات مربوط به شفاعت، يك آيه را كه در نظر ابتدايی بر نفی شفاعت دلالت می‌كند، ياد كنيم و آن را دليل نفی شفاعت بدانيم و از آيات ديگر چشم بپوشيم. لغزش‌هايی كه در مسئله شفاعت و امثال آن وجود دارد، بيشتر معلول يك چنين تبعيض‌های نارواست كه آيه‌ای را بگيريم و از آيات ديگری كه می‌توانند مفسر و قرينه بر مراد از آن آيه باشند غفلت ورزيم.
پيامبر گرامی(ص) می‌فرمايد «ان القرآن يصدق بعضه بعضا؛ برخی آيات قرآن، برخی ديگر را تصديق می‌كند...» اميرمؤمنان علی(ع) نيز می‌فرمايد «و ينطق بعضه ببعض يشهد بعضه علی بعض؛ كتاب خدا بعضی(به كمك بعضی) سخن می‌گويد و برخی از آن بر برخی ديگر گواهی می‌دهد». بنابراين هرگز نبايد در اخذ نتيجه و تشريح هدف آيات مربوط به شفاعت فقط به يك آيه چشم بپوشيم؛ زيرا ابهام و اجمال برخی از آيات به‌وسيله برخی ديگر برطرف می‌شود.
شفاعت در احاديث اسلامی
پيامبر گرامی(ص) و جانشينان راستين وی نيز به پيروی از قرآن مجيد، موضوع شفاعت را در سخنان خود ياد كرده و آن را به‌صورت يك اصل مسلم اسلامی كه دارای حدود و شرايطی است، بيان كرده‌اند.
روايات مربوط به شفاعت بسيار است و نويسنده اين اثر، در بخش دوم كتاب حاضر، فقط ۱۰۰ حديث از احاديث اين باب را انتخاب و نقل كرده است و چون اين روايات از نظر اثبات اصل شفاعت، متواتر و قطعی است؛ ديگر نيازی ندارد كه در اسناد آن بحث و گفت‌وگو شود، آری اگر روايتی دارای نكته‌ای باشد كه در ديگر احاديث موجود نباشد، اثبات آن نكته به اثبات صحت سند آن روايت بستگی خواهد داشت.
از اين ۱۰۰ روايت، ۴۵ روايت را از كتاب‌های اهل تسنن كه همه آنها از پيامبر گرامی(ص) هستند نقل شده و ۵۵ روايت ديگر را از كتاب‌های شيعه كه از پيامبر گرامی(ص) و اميرمؤمنان و فرزندان معصوم او(ع) روايت شده است، نقل كرده‌اند.
بر اساس مطالب كتاب، در نقل روايات سعی شده است از آوردن روايات طولانی و نيز از آوردن رواياتی كه مربوط به شفاعت در آخرت نبوده و نيز رواياتی كه متن آنها احتياج به شرح و توضيح داشته و يا احيانا متن آنها از جهتی مورد اشكال بوده، خودداری شود و ضمنا روايات نقل شده هم گاهی تلخيص شده و همان قسمتی را كه مربوط به مسئله مورد بحث بوده، ذكر شده؛ اما در عين حال كوشش شده كه مضامين همه روايات اين باب، در اين ۱۰۰ حديث گنجانيده شود تا در نتيجه‌گيری از روايات نقصی در كار نباشد. در ترجمه روايات نيز هدف اين بوده كه معنای حديث به‌طور مفهوم، نوشته شود؛ گرچه از ترجمه تحت‌اللفظی خارج باشد.
شفاعت‌كنندگان و شفاعت‌شوندگان از نظر قرآن و حديث
هدف از گشودن اين بخش اين است كه با شناخت شفيعان و آشنايی با خصوصيات افرادی كه مورد شفاعت قرار می‌گيرند، بدانيم شفاعت در قرآن و احاديث اسلامی بسيار حساب شده است و هرگز اعتقاد به آن، مايه جرأت بر گناه نمی‌شود؛ بلكه سبب می‌شود كه تا حدودی خود را از آلودگی حفظ كرده، تا زمينه شفاعت را از بين نبريم.
بايد توجه داشت كه شفيعانی كه در بخش سوم كتاب حاضر خواهيم شناخت، نحوه شفاعت برخی از آنان با برخی ديگر كاملا تفاوت دارد؛ مثلا نخستين شفيع انسان در درگاه الهی، اطاعت و فرمانبرداری اوست و به طور مسلم، نحوه شفاعت اطاعت، با شفاعت كردن پيامبران و اوليا خدا تفاوت دارد. اما از آنجا كه نتيجه همگی، آمرزش گناهان افراد و تأمل و تعالی آنان است در روايات از همه آنان به شفيعه و شفاعت‌كننده تعبير شده است.
زيارت
«زيارت» عنوان مقاله‌ای است كه در انتهای اين اثر، به‌عنوان بخش چهارم در نظر گرفته شده است. زيارت در اصل به معنای ملاقات و ديدار و بازديد است. هنگامی كه گفته می‌شود: «زرت صديقی»؛ مقصود اين است كه به ديدار دوستم رفتم و با او ملاقات داشتم و آنجا كه مثلا گفته می‌شود: «زرت المتحف» يعنی از موزه بازديد داشتم.
اما در محاوره و گفت‌وگوهای ميان متدينان و مسلمانان، واژه «زيارت قبور» معمولا بار معنوی دارد و توأم با احترام و اكرام است و نيز حكايت از باور به ماوراء‌الطبيعه دارد. مثلا كسی كه به زيارت قبر پدر خود يا مادر خود می‌رود، حتما به اين خاطر است كه برای آنان احترام خاصی قائل است و می‌خواهد به اين وسيله آنان را تكريم كند و معلوم باشد كه ايشان را فراموش نكرده است، علاوه بر اين چون معتقدان به مبدأ و معاد، مرگ را نيستی نمی‌دانند و برای شخص متوفی، زنده بودن و توجه به بازماندگان و نيز توجه و علاقه به قبر خود را باور دارند، به زيارت قبر او می‌روند كه با سلام به او و احيانا سخن گفتن با او، هم او را احترام، و هم گاهی از وی تقاضای دعای خير كنند، يا برای او از خدای متعال درخواست مغفرت و يا علو درجات كنند. البته زيارت قبور و رفتن به گورستان‌ها، موجب پند و موعظه و عبرت گرفتن هم هست كه اين خود نيز بسيار برای زائر سازنده است.
از اين‌رو، رفتن به زيارت قبور مؤمنان، كاری است پسنديده و همواره مسلمانان اين كار صحيح را انجام می‌داده‌اند و رواياتی كه به زيارت قبور مؤمنان سفارش می‌كند می‌تواند مؤيد و امضای آن كار عقلايی و نيز بيان استحباب شرعی آن باشد.
مرحوم علامه امينی در كتاب «الغدير» از كتاب‌های اهل تسنن با سند‌های مختلف و از چند نفر از اصحاب پيامبر(ص) و آنان از رسول خدا(ص) نقل كرده‌اند كه فرموده است: «كنت نهيتكم عن زيارة القبور الا فزوروها؛ قبلا شما را (شايد به‌خاطر اين كه مدفونان در قبرستان‌ها كافر بودند و احترام به آنان كار پسنديده‌ای نيست بلكه از نظر شرع مورد نكوهش است) از زيارت قبور نهی كرده بودم؛ اما اكنون (كه اهل ايمان به خاك سپرده شده‌اند) امر می‌كنم شما را كه قبور (مؤمنان) را زيارت كنيد». در روايت ديگر فرموده است «قبور را زيارت كنيد؛ زيرا زيارت قبور موجب زهد در دنيا و ياد آخرت است» و در روايت ديگر فرمود«به زيارت قبور برويد، اين كار شما را به ياد مرگ می‌اندازد» و در روايتی هم فرمود «هركس می‌خواهد به زيارت قبری برود؛ برود! زيرا قلب را نرم و چشم را گريان و آخرت را به ياد می‌آورد...». پيامبر(ص) در روايت ديگری فرمودند «به زيارت قبور برويد؛ زيرا در زيارت قبرها، عبرت است».
چاپ نخست كتاب «شفاعت در قرآن و حديث و بحثی درباره زيارت» در شمارگان ۲۰۰۰ نسخه، ۱۷۵ صفحه و بهای ۱۶۰۰۰ ريال راهی بازار نشر شد.
به گزارش پايگاه اطلاع‌رسانی حج، اين اثر در چهار بخش، شفاعت را از منظر قرآن و احاديث اسلامی مورد مطالعه و بررسی قرار داده است.
شفاعت در قرآن مجيد
ماده «ش ف ع» و مشتقات آن در قرآن مجيد در ۲۶ آيه آمده كه ۲۴ آيه آن مربوط به شفاعت مورد بحث كتاب حاضر می‌شود و واضح است كه كثرت آيات قرآن مجيد در يك موضوع، حاكی از اهميت آن باشد.
نتيجه‌گيری صحيح از آيات شفاعت به اين بستگی دارد كه تمام آيات مربوط به آن به دقت مورد بررسی قرار گيرند و از مجموع، نتيجه واحدی كه هدف همه آنها است گرفته شود.
بسيار خطاست كه از ميان همه آيات مربوط به شفاعت، يك آيه را كه در نظر ابتدايی بر نفی شفاعت دلالت می‌كند، ياد كنيم و آن را دليل نفی شفاعت بدانيم و از آيات ديگر چشم بپوشيم. لغزش‌هايی كه در مسئله شفاعت و امثال آن وجود دارد، بيشتر معلول يك چنين تبعيض‌های نارواست كه آيه‌ای را بگيريم و از آيات ديگری كه می‌توانند مفسر و قرينه بر مراد از آن آيه باشند غفلت ورزيم.
پيامبر گرامی(ص) می‌فرمايد «ان القرآن يصدق بعضه بعضا؛ برخی آيات قرآن، برخی ديگر را تصديق می‌كند...» اميرمؤمنان علی(ع) نيز می‌فرمايد «و ينطق بعضه ببعض يشهد بعضه علی بعض؛ كتاب خدا بعضی(به كمك بعضی) سخن می‌گويد و برخی از آن بر برخی ديگر گواهی می‌دهد». بنابراين هرگز نبايد در اخذ نتيجه و تشريح هدف آيات مربوط به شفاعت فقط به يك آيه چشم بپوشيم؛ زيرا ابهام و اجمال برخی از آيات به‌وسيله برخی ديگر برطرف می‌شود.
شفاعت در احاديث اسلامی
پيامبر گرامی(ص) و جانشينان راستين وی نيز به پيروی از قرآن مجيد، موضوع شفاعت را در سخنان خود ياد كرده و آن را به‌صورت يك اصل مسلم اسلامی كه دارای حدود و شرايطی است، بيان كرده‌اند.
روايات مربوط به شفاعت بسيار است و نويسنده اين اثر، در بخش دوم كتاب حاضر، فقط ۱۰۰ حديث از احاديث اين باب را انتخاب و نقل كرده است و چون اين روايات از نظر اثبات اصل شفاعت، متواتر و قطعی است؛ ديگر نيازی ندارد كه در اسناد آن بحث و گفت‌وگو شود، آری اگر روايتی دارای نكته‌ای باشد كه در ديگر احاديث موجود نباشد، اثبات آن نكته به اثبات صحت سند آن روايت بستگی خواهد داشت.
از اين ۱۰۰ روايت، ۴۵ روايت را از كتاب‌های اهل تسنن كه همه آنها از پيامبر گرامی(ص) هستند نقل شده و ۵۵ روايت ديگر را از كتاب‌های شيعه كه از پيامبر گرامی(ص) و اميرمؤمنان و فرزندان معصوم او(ع) روايت شده است، نقل كرده‌اند.
بر اساس مطالب كتاب، در نقل روايات سعی شده است از آوردن روايات طولانی و نيز از آوردن رواياتی كه مربوط به شفاعت در آخرت نبوده و نيز رواياتی كه متن آنها احتياج به شرح و توضيح داشته و يا احيانا متن آنها از جهتی مورد اشكال بوده، خودداری شود و ضمنا روايات نقل شده هم گاهی تلخيص شده و همان قسمتی را كه مربوط به مسئله مورد بحث بوده، ذكر شده؛ اما در عين حال كوشش شده كه مضامين همه روايات اين باب، در اين ۱۰۰ حديث گنجانيده شود تا در نتيجه‌گيری از روايات نقصی در كار نباشد. در ترجمه روايات نيز هدف اين بوده كه معنای حديث به‌طور مفهوم، نوشته شود؛ گرچه از ترجمه تحت‌اللفظی خارج باشد.
شفاعت‌كنندگان و شفاعت‌شوندگان از نظر قرآن و حديث
هدف از گشودن اين بخش اين است كه با شناخت شفيعان و آشنايی با خصوصيات افرادی كه مورد شفاعت قرار می‌گيرند، بدانيم شفاعت در قرآن و احاديث اسلامی بسيار حساب شده است و هرگز اعتقاد به آن، مايه جرأت بر گناه نمی‌شود؛ بلكه سبب می‌شود كه تا حدودی خود را از آلودگی حفظ كرده، تا زمينه شفاعت را از بين نبريم.
بايد توجه داشت كه شفيعانی كه در بخش سوم كتاب حاضر خواهيم شناخت، نحوه شفاعت برخی از آنان با برخی ديگر كاملا تفاوت دارد؛ مثلا نخستين شفيع انسان در درگاه الهی، اطاعت و فرمانبرداری اوست و به طور مسلم، نحوه شفاعت اطاعت، با شفاعت كردن پيامبران و اوليا خدا تفاوت دارد. اما از آنجا كه نتيجه همگی، آمرزش گناهان افراد و تأمل و تعالی آنان است در روايات از همه آنان به شفيعه و شفاعت‌كننده تعبير شده است.
زيارت
«زيارت» عنوان مقاله‌ای است كه در انتهای اين اثر، به‌عنوان بخش چهارم در نظر گرفته شده است. زيارت در اصل به معنای ملاقات و ديدار و بازديد است. هنگامی كه گفته می‌شود: «زرت صديقی»؛ مقصود اين است كه به ديدار دوستم رفتم و با او ملاقات داشتم و آنجا كه مثلا گفته می‌شود: «زرت المتحف» يعنی از موزه بازديد داشتم.
اما در محاوره و گفت‌وگوهای ميان متدينان و مسلمانان، واژه «زيارت قبور» معمولا بار معنوی دارد و توأم با احترام و اكرام است و نيز حكايت از باور به ماوراء‌الطبيعه دارد. مثلا كسی كه به زيارت قبر پدر خود يا مادر خود می‌رود، حتما به اين خاطر است كه برای آنان احترام خاصی قائل است و می‌خواهد به اين وسيله آنان را تكريم كند و معلوم باشد كه ايشان را فراموش نكرده است، علاوه بر اين چون معتقدان به مبدأ و معاد، مرگ را نيستی نمی‌دانند و برای شخص متوفی، زنده بودن و توجه به بازماندگان و نيز توجه و علاقه به قبر خود را باور دارند، به زيارت قبر او می‌روند كه با سلام به او و احيانا سخن گفتن با او، هم او را احترام، و هم گاهی از وی تقاضای دعای خير كنند، يا برای او از خدای متعال درخواست مغفرت و يا علو درجات كنند. البته زيارت قبور و رفتن به گورستان‌ها، موجب پند و موعظه و عبرت گرفتن هم هست كه اين خود نيز بسيار برای زائر سازنده است.
از اين‌رو، رفتن به زيارت قبور مؤمنان، كاری است پسنديده و همواره مسلمانان اين كار صحيح را انجام می‌داده‌اند و رواياتی كه به زيارت قبور مؤمنان سفارش می‌كند می‌تواند مؤيد و امضای آن كار عقلايی و نيز بيان استحباب شرعی آن باشد.
مرحوم علامه امينی در كتاب «الغدير» از كتاب‌های اهل تسنن با سند‌های مختلف و از چند نفر از اصحاب پيامبر(ص) و آنان از رسول خدا(ص) نقل كرده‌اند كه فرموده است: «كنت نهيتكم عن زيارة القبور الا فزوروها؛ قبلا شما را (شايد به‌خاطر اين كه مدفونان در قبرستان‌ها كافر بودند و احترام به آنان كار پسنديده‌ای نيست بلكه از نظر شرع مورد نكوهش است) از زيارت قبور نهی كرده بودم؛ اما اكنون (كه اهل ايمان به خاك سپرده شده‌اند) امر می‌كنم شما را كه قبور (مؤمنان) را زيارت كنيد». در روايت ديگر فرموده است «قبور را زيارت كنيد؛ زيرا زيارت قبور موجب زهد در دنيا و ياد آخرت است» و در روايت ديگر فرمود«به زيارت قبور برويد، اين كار شما را به ياد مرگ می‌اندازد» و در روايتی هم فرمود «هركس می‌خواهد به زيارت قبری برود؛ برود! زيرا قلب را نرم و چشم را گريان و آخرت را به ياد می‌آورد...». پيامبر(ص) در روايت ديگری فرمودند «به زيارت قبور برويد؛ زيرا در زيارت قبرها، عبرت است».
چاپ نخست كتاب «شفاعت در قرآن و حديث و بحثی درباره زيارت» در شمارگان ۲۰۰۰ نسخه، ۱۷۵ صفحه و بهای ۱۶۰۰۰ ريال راهی بازار نشر شد.
مرجع : ایکنا
