آرمان هیأت - پاسداشت موسيقی عاشورا

سوگواری محرم و ذكر مصيبت واقعه كربلا با هنر و ادبيات گره خورده است. از همان واپسين‌ سال‌های قرن اول هجری، عزاداران حسينی با بهره‌گيری از اشعار سوگمندانه و نغمات حزن‌انگيز به ذكر مصيبت پرداختند و ياد سرور شهيدان را زنده نگاه داشتند.

فرهنگ: ایرانیان شیعه كه از پشتوانه غنی فرهنگی سرزمین باستانی خود برخوردار بودند، در هنرمندانه برگزار كردن مراسم عزاداری ماه‌های محرم و صفر از دیگر هم‌كیشان خود پیشی گرفتند. در این میان نغمات، الحان، آواها و نواهای موسیقایی به خدمت این آیین سوگوارانه درآمدند و هیچ گوشه آن را بی‌نصیب نگذاشتند.

نوحه‌خوانی، چاووشی خوانی، ذكر مصیبت، اشتلم خوانی، پرده‌خوانی، سینه و زنجیرزنی و در نهایت تعزیه، همگی از جمله مراسم عزاداری شهادت امام حسین(ع) و ۷۲ یار و همراهش در واقعه جانسور كربلا هستند كه برگزاری هیچ یك از آنها بی‌مدد موسیقی امكان‌پذیر نیست.اگر سنت موسیقایی ایران به آیین‌های سوگواری شیعیان خدمت كرد، از این همكاری، خود نیز بهره بسیار برد.

آنچه امروز به عنوان موسیقی ردیف دستگاهی به دست ما رسیده و از گزند زمان و توفان مخالفت‌ها جان سالم بدر برده، مدیون نوحه‌سراها، نواسازان و خوانندگانی است كه آن را در مراسم مذهبی و دینی به كار گرفتند.اگر موسیقی ردیف دستگاهی و همچنین نواحی مختلف ایران برای ۱۴۰۰ سال با آیین‌های سوگواری محرم همراه شدند و به شور آن افزودند، امروز بین آنها جدایی افتاده است.

۸۰ سال پیش كه برای مدتی برگزاری بسیاری از مراسم عزاداری واقعه كربلا با محدودیت روبه‌رو و نظام و ساختار آن دستخوش دگرگونی شد، نخستین ضربه‌ها بر موسیقی عاشورایی نیز وارد آمد.

از دهه‌های ۳۰ و ۴۰ خورشیدی به بعد نیز با ورود موسیقی و الحان وارداتی به كشور، آواها و نواهای سوگ سالار شهیدان خلوص و اصالت خود را به تدریج از دست داد تا امروز كه دیگر از آن سنت سترگ كمتر نشانی مانده است. روزهایی كه گذشت و به عنوان دهه اول ماه محرم شاهد اوج عزاداری مردمی بود، از هر كوی و برزن اگرچه آوا ی حزن‌انگیز سوگواری شنیده می‌شد، اما تنها بخش كوچكی از آن ریشه‌دار و اصیل بود. ملودی‌های غیرایرانی، نغمه‌های وارداتی و الحان غیربومی، آفتی است كه اگر برایشان فكر و چاره‌ای اندیشیده نشود، به مرور به درخت پربار موسیقی عاشورا صدمات جبران‌ناپذیری می‌زند.

اینك وقت آن رسیده همان‌طور كه متولیان امر و نهادهای مذهبی و فرهنگی در چند سال گذشته جلوی بسیاری از انحرافات مراسم عزاداری محرم را گرفته و آن را پالوده و پیراسته ساخته‌اند، فكری هم برای پاسداشت موسیقی عاشورا بنمایند. بی‌شك مداحان و نوحه‌خوانانی كه كمر همت به خدمت مراسم عزاداری سالار شهیدان بسته‌اند، خود نخستین داوطلبانی خواهند بود كه از تعیین و برقراری نظم و چارچوب در این حوزه استقبال می‌كنند.