آرمان هیأت - ظرفیت‌های فراوان «مختارنامه» برای نمایش حماسه کربلا‌؛ عاشورا به روایت تصویر

ظرفیت‌های فراوان «مختارنامه» برای نمایش حماسه کربلا‌؛ عاشورا به روایت تصویر

کاش سازندگان این مجموعه بیش از این به قصه کربلا می‌پرداختند و تا جایی که امکان داشت، این حماسه بزرگ را به تصویر می کشیدند.

فرهنگ-هنر: یکی از قابلیت‌های سینما و تلویزیون این است که رویاهای آدمی یا ذهنیت و خیال او را درباره یک شیء یا رخداد تاریخی به تصویر کشیده و سویه بصری آن را زنده و برجسته می‌سازد.

اساسا تصویر، به تخیل آدمی عینیت می‌بخشد و خیال را در برابر چشمانش می‌گذارد تا هر آنچه را تا کنون تصور و تخیل می‌کرده، آشکارا در آیینه تصویر بنگرد.

این کارکرد تصویر بویژه درباره برخی مفاهیم، ارزش‌ها و رخدادهای مذهبی که واجد احساسات معنوی و عاطفی است، عمق بیشتری یافته و در عین جذابیت و هیجان بیشتری که با خود دارد ممکن است به کانون مناقشات فقهی یا حتی سینمایی نیز بدل شود. مثلا یکی از مشکلات و مسائل که در ساخت فیلم‌ها یا مجموعه‌های مذهبی که به زندگی پیامبر(ص) یا ائمه(ع) و بزرگان دینی می‌پردازند، این است که آیا باید چهره و سیمای آنان را به تصویر کشید و نشان داد یا باید از بازنمایی شمایل این بزرگان پرهیز کرد.

البته، گاهی از روشی بینابین برای رفع این مشکل استفاده می‌شود و آن هم استفاده از تمهیدات سینمایی و مهارت‌های ویژه است که در عین اینکه شمایل کلی این بزرگان را در قاب دوربین قرار می‌دهد، صورت آنها را پوشانده و به تصویر نمی‌کشد یا با هاله‌ای از نور، آن را پنهان می‌کند.

«مختارنامه» به واسطه ارتباط موضوعی و تاریخی خود با واقعه کربلا و قیام امام حسین‌(ع) این فرصت را برای مخاطب فراهم می‌کند تا گریزی به صحرای کربلا زده شود و تصاویری هرچند کوتاه از این رخداد مهم تاریخ شیعه در منظر چشم تماشاگر قرار بگیرد.

در قسمت نهم این مجموعه، تصاویری کوتاه از عصر عاشورا، اسب تیر خورده امام و اسارت اهل بیت(ع) و کشیدن گوشواره از گوش کودکان و آتش زدن خیمه‌ها را دیدیم که هرچند بسیار کوتاه و گذرا، اما به شدت تاثیرگذار بود و نفس مخاطب را در سینه حبس می‌کرد. کاش سازندگان این مجموعه بیش از این به قصه کربلا می‌پرداختند و تا جایی که امکان داشت، این حماسه بزرگ را به تصویر می کشیدند.

قطعا در این صورت اهمیت و ارزش قیام مختار هم بیشتر حس می‌شد و از قهرمان آن، تصویر صحیح‌تری ترسیم می‌گردید.

واقعیت این است که اگر مجموعه فاخری از جنس «مختارنامه» با کارگردانی توانا و هوشمند مثل داوود میرباقری این امکان را داشته باشد تا تصاویر و چهره برخی از بزرگان دینی - و نه همه- را به نمایش بگذارد، در عین جذابیت‌های دراماتیک، می‌تواند از حیث تربیتی و معنوی نیز تاثیر گذار باشد و این امکان را فراهم کند تا مخاطبانی که تاکنون صرفا از طریق خواندن یا شنیدن، واقعه کربلا را درک کرده‌اند، این بار با تصویر این اتفاق بزرگ روبرو شوند و ذهنیت خود را به یک عینیت و تجربه بصری، بدل کنند.

بسیاری از مردم ما همین مساله را در تعزیه و شبیه‌خوانی‌ها تجربه کرده اند و این مسأله موجب تقدس زدایی از بزرگان یا کاهش مقام و منزلت آنها در ذهن مردم نشده است.

اتفاقا گاهی قدرت و مهارت بازیگران بزرگ می‌تواند موجب تثبیت ذهنی یک شخصیت تاریخی یا مذهبی در ذهن مخاطب شود. اینجاست که خاصیت و قدرت تلویزیون در انتقال و تبیین مفاهیم و ارزش‌های دینی، بهتر به اثبات می‌رسد.

اگر یادتان باشد، آن سالی که مجموعه «امام علی(ع)» پخش می‌شد، شب شهادت آن حضرت با توجه به تصاویری که مخاطب از نحوه شهادت ایشان دیده بود، حس و حال دیگری داشت.

این تصاویر کمک می‌کند تا مخاطب در سوگواری‌های خود برای ائمه معصومین(ع) از ابزارها و امکانات بیشتری برای بازسازی و بازنمایی آن حوادث استفاده کند و از فضیلت آن بیشتر بهره مند شود.

اکنون در ماه محرم ، تصاویری از کربلا و عاشورا را در مجموعه «مختارنامه» می‌بینیم که می‌تواند کمک کند تا این رخداد مهم را به لحاظ حسی و معنوی بیشتر درک کنیم و لذت ببریم.