آیا حرم مطهر حضرت معصومه(س) به سرنوشت میدان نقش جهان دچار می شود؟
ایکنا , 4 اسفند 1392 ساعت 11:49
شهر قم ام‌القرای جهان تشیع است که توجه به معماری و بناهای این شهر بعد از سفر مقام معظم رهبری به این شهر بسیار مورد توجه مسئولان قرار گرفت. اما متأسفانه همچنان ساختمان‌های بلند در اطراف حرم مطهر حضرت معصومه(س) سرنوشت این حرم را به سرنوشت میدان نقش جهان تبدیل کرده است.
پس از حضور مقام معظم رهبری در سال ۸۸ به قم و تأکید ایشان بر توجه بر معماری و شهرسازی استان قم، همایش‌ها و سمینارهای فراوانی در سطح استان و توسط ارگان‌های مختلف برگزار شد.
رهبر معظم انقلاب در بیاناتی فرمودند «آنچه را که من تأکید می‌کنم، معماری و شهرسازی قم است» و در جای دیگر در جمع مردم قم اظهار کردند «اینجا حرم حضرت معصومه (س)، این بارگاه باشکوه قرار دارد؛ مسجد جمکران در اینجا بنا شده است؛ حرم امامزادههای گوناگون در این شهر واقع شده است؛ که هر یک از این امامزادههایی که در خیابان‌های قم مدفون هستند، اگر در هر شهری بودند، مرکز و محور آن شهر قرار می‌گرفتند. اینها همه ظرفیت‌های ملی و بینالمللی و کارکردهای این شهر مقدس است».
به دلیل اینکه قم از دوران طاغوت مغضوب دستگاه حکومت بود، متأسفانه عقب افتادگیهای متراکمی دارد. این عقبافتادگیها را مسئولان باید با جدیت و به سرعت برطرف کنند. البته در طول سال‌های بعد از انقلاب کارهای زیادی شده است.
از سال ۷۹ به بعد که شهر تبدیل به استان هم شده بود، اعتبارات بیشتری داده شده است. سال ۸۴ به بعد اوج صرف اعتبارات در این شهر بوده. بنابراین کارهای بسیار خوبی انجام گرفته است؛ اما بایستی همه این کارها تکمیل و تتمیم شود و این شهر، هم از لحاظ نیازهای مردم، هم از لحاظ چهره شهری، آنچنان که شایسته مردم قم است، پیشرفت کند. برای برطرف کردن این عقبافتادگیهای لازم است سخت کار شود.
ایشان در بخش دیگری از سخنان خود بیان کردند «آنچه را که من تأکید می‌کنم، معماری و شهرسازی قم است. امروز کارهای بزرگی در قم دارد انجام می‌گیرد، ساخت و سازهایی انجام می‌گیرد؛ حتما در این معماریها باید ملاحظه کنند که معماریِ اسلامی باشد؛ نمادهای انقلاب در این شهر، در معماریها مشاهده شود؛ چون اینجا شهر اسلام و شهر انقلاب است».
آیت‌الله‌‌العظمی جوادی آملی نیز در سخنانی گفتند: شناخت بقاع متبرک و قبور پربرکت، تفسیر عملی سوره کوثر است. آنان مصداق روشن کوثر و حافظان شجره طیبه و ناشران اهل ولایت و مبلّغان آثار هستند و قبور آنها هم منشأ برکات است.
اما صحبت‌های بعضی از مسئولان در همایش‌ها و کنفرانس‌های مختلف درباره معماری و شهرسازی قم با تأسی به سخنان رهبری را مرور می‌کنیم.
محمد دلبری، شهردار قم: شهر قم را می‌توان به عنوان الگو برای سایر استان‌ها و حتی کشورهای جهان اسلام معرفی کرده است.
وی با تأکید بر اینکه قم در مدیریت شهری باید الگوی جهان اسلام و شهری امن و اسلامی برای همه جهانیان باشد، تصریح کرد: به شهر قم نباید تنها به‌عنوان بزرگترین مرکز حوزه علمیه و مهد پرورش روحانی توجه کرد، چراکه هرموضوعی که در دنیا و آخرت مقدمه رسیدن به کمال و مطلوبیت دینی است، در شهر مقدس قم وجود دارد.
محسن بهشتی، معاون فنی و عمرانی شهردار قم با بیان تأکیدات رهبر معظم انقلاب طی سفر خود به شهر قم در سال ۸۹ گفت: با توجه به تأکید مقام معظم رهبری برای ایجاد شهری مناسب و فراخور شأن و موقعیت مذهبی قم اقدام به تشکیل شورای سیاستگذاری برای برپایی همایش و در راستای عملی شدن اهداف این همایش اقدام به تشکیل دبیرخانه دائمی برای شناسایی ظرفیت‌های شهری شد.
وی با بیان اینکه معماری‌های شهر قم باید نماد اسلامی باشد چراکه این شهر، شهر اسلام و انقلاب است، تصریح کرد: هدف از برگزاری این همایش بازیابی بافت معماری از دست رفته شهر قم است.
مجتبی بیگدلی، رئیس انجمن انبوه‌سازان و ساختمان قم اظهار کرد: جایگاه قم همچون بسیاری از شهرهای مذهبی و فرهنگی در جهان باید دارای مشخصه خاصی متناسب با معماری اسلامی باشد و سران کشورها، دانشمندان و صاحب‌نظران این جهان محور را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و کوچکترین مسائل این شهر دارای اهمیت فراوانی است. قم یکی از کلان‌شهر و جهان‌شهرهایی به شمار می‌رود که جایگاه ویژه‌ای در معماری اسلامی و ایرانی برخوردار است.
وی با تأکید بر ضرورت مؤلفه‌های تشویقی برای توسعه معماری اسلامی و ایرانی اذعان کرد: فرهنگ معماری اصیل اسلامی و ایرانی باید توسط مسئولان نهادینه شود و در این زمینه لازم است مؤلفه‌های تشویقی در راستای گرایش مردم به این نوع معماری به کار گرفته شود.
بیگدلی توجه به مطالبات و خواسته‌های رهبر را ضروری خواند و افزود: معظم له همواره در باره سبک زندگی اسلامی و رفع مشکلات موجود تأکید دارند که باید این وظیفه مهم جامه عمل پوشانده شود. یکی از خواسته‌های مهم رهبر در سفر به قم، توجه به مناطق محروم از نظر معماری بود و علنا از خیابان‌های امامزاده ابراهیم و نیروگاه نام برد که در این زمینه طرحی به صورت پایلوت برای معماری اسلامی در منطقه نیروگاه به شهرداری ارائه کردیم که خواهان توجه مسئولان به ویژه شهردار به این طرح مهم هستیم.
حسن بلخاری، دانشیار گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه تهران با بیان اینکه در حوزه‌های علمیه دروسی در باب معماری اسلامی وجود ندارد و البته نمی‌توان هم چنین انتظاری داشت، گفت: اما حوزه‌های علمیه سیاست‌گذار کلی اندیشه‌های اسلامی به ویژه در باب مسائل مستحدثه زمانند. قطعا تبیین عمیق آموزه‌های اسلامی در مسائلی چون تأثیر فیزیکی یک فضا بر نوع ایده، عقیده و رفتار یک مسلمان و نیز تأکید و تحقیقی که آموزه‌های دینی در این نوع فضاسازی‌ها دارند از وظایف حوزه‌های علمیه محسوب می‌شود.
دانشیار گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه تهران با اشاره به اینکه حوزه‌های علمیه در استخراج و تبیین اصول اصلی حاکم بر شهرسازی و معماری می‌توانند نقش داشته باشند، اظهار کرد: برنامه‌ریزان و معماران و شهرسازان در تطبیق این اصول بر بناها و شهرها می‌توانند برنامه‌ریزی کنند.
سازمان نظام مهندسی استان قم نیز با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری در سفر به قم در خصوص معماری و شهرسازی این پایتخت معنوی و معرفتی جهان تشیع توصیه و با اعلام بیانیه‌ای بر ضرورت همکاری مشترک بین مهندسان و متخصصان جامعه فنی و مهندسی و علما و فضلای حوزه علمیه به منظور تحلیل واقع‌بینانه و پژوهش و برنامه‌ریزی برای تبیین اصول و نمادهای اسلامی و انقلابی در معماری و شهرسازی تأکید کرد.
این بیانیه خاطرنشان کرده است: باور سازمان نظام مهندسی بر این است که معماری و شهرسازی، فقط کالبد و بنا نیست که روح و جان و ایمان را هم شامل می‌شود، لذا این حرکت جز با همکاری همه اجزای فرهنگی، اجرایی و فنی جامعه و اراده برخاسته از شعور مردمی برای تغییر در آنچه که از آن رنج می‌بریم، میسر نخواهد شد.
به عنوان نمونه می‌توان به وضعیت بعضی از امامزادگان و بقاع متبرکه قم اشاره می‌کنیم: در نزدیکی حرم حضرت فاطمه معصومه(س)، غربت و بی‌نام و نشانی یک مرقد شریف دیده می‌شود که با دیدن آن دل هر انسان دوستدار شریعت به درد می‌آید مرقدی که به برکت تعطیلی حداقل‌های برنامه‌های فرهنگی متأسفانه گاهی بعضی از شهروندان نمی‌توانند نام شریف صاحب آن مرقد مطهر را تلفظ کنند.
آری مرحوم محدث بزرگ شیعه «محمد بن قولویه قمی» که در مرکز شهر مقدس قم مدفون هستند قبل از تخریب دارای بقعه بود و اطلاعات مختصری درباره ایشان به مراجعه‌کنندگان ارائه می‌شد که گویا تمسک به معماری‌های امروزی از مدل آشپزخانه «open» برای ساخت فضای جدید این زیارتگاه نقش داشته است! که متأسفانه در حال حاضر بدون بقعه و به جز نوشته‌های روی مزار مبارک اطلاعات و محتوای فرهنگی به مراجعه‌کنندگان داده نمی‌شود!
شرایط محیطی این مکان شریف به‌علت نداشتن بقعه مناسب در این سرمای شدید زمستانی قم به نحوی است که اگر کسی بخواهد در جوار مرقد این عالم جلیل‌القدر عرض ادب کند قادر نخواهد بود گرچه در دیگر فصول هم مشکلاتی از قبیل آلودگی صوتی و نبود شرایط لازم برای نشستن و به جای آوردن آداب زیارت و نماز بر مشکلات جاری علاقه‌مندان افزوده است.
بارگاه امامزاده موسی مبرقع(ع) یکی از ظرفیت‌های مذهبی قم است که به آن توجه چندانی نشده است و بسیاری از زائرین وگردشگران مذهبی وحتی بسیاری از اهالی قم نیز از وجود چنین بارگاهی در قم بی‌اطلاع هستند.
موسی مبرقع(ع) از اولاد بلافصل امام جواد(ع) است موسی مبرقع جد سادات رضویه است و سلسه اولاد وی تاکنون باقی است و بسیاری از سادات، به وی منتهی می‌شوند. وی جمالی بسیار زیبا و نورانی داشته که مردم برای تماشای او هجوم می‌آوردند و راه بسته می‌شد. لذا برقعی (پوششی) بر صورت می‌گرفت تا خویش را از انظار حفظ کند و لذا به مبرقع شهرت یافت. وی نخستین فرد از سادات و اهل بیت(ع) که اینجا پس از رحلت و دفن حضرت فاطمة معصومه(س) به قم هجرت کرده و در آن ساکن شده است. بارگاه او در خیابان آذر و در محله‌ای به‌نام چهل اختران است.
از دیگر امکان مذهبی تاریخی قم محله که مورد بی‌مهری قرار گرفته، میدان میر است؛ «میدان میر» در واقع همان خانه موسى بنخزرج است که حضرت معصومه(س) بعد از کسالتى که در ساوه پیدا کردند به دعوت قمی‌ها به خصوص موسى بنخزرج به این مکان آمدند، آنگاه عبادت‌هاى خود را با محراب یکى از اتاق‌ها تقسیم می‌کردند که امروز آن محراب را «بیت‌النور» می‌خوانند.
محراب بیت‌النور در حال تخریب است، کاشی‌کاری‌هاى زیبایش و آئینهکاریهاى درخشانش در حال خراب شدن است. بر مسئولان شهر است تا با اهتمام به ترمیم اینگونه بناها میراث جاویدان مذهبى و ملى ما را براى آیندگان ماندگار کنند.
مواردی که اشاره شده تنها گوشه‌ای از ظرفیت‌های تاریخی مذهبی قم است که توجه به آنها هم به ارتقای جایگاه مذهبی تاریخی قم کمک خواهد کرد وهم به لحاظ اقتصادی و گردشگری تأثیر بسزایی در شکوفایی این شهر خواهد داشت.
سه دهه از انقلاب گذشته است، مدیران زیادی آمده‌اند و رفته‌اند، برخی حرف‌های قشنگ هم زده‌اند ولی جز برخی شعارها در کوچه پس‌کوچه‌های تنگ قدیمی قم و بر در و دیواری که دست عوامل شهرداری از آنها کوتاه است، چه نمادی از انقلاب در این شهر می‌توان یافت؟
اگر برخی اسامی که در سال‌های اول انقلاب بر روی خیابان‌ها و میادین این شهر گذاشته شده، نبود، معلوم نبود مسئولان چه اقدامی را می‌توانستند به‌عنوان نماد انقلاب در این شهر نام ببرند!
از سوی دیگر قم ام‌القرای جهان تشیع است. سیمای معماری شهر قم، خیابان‌کشی‌ها و مبلمان شهری چه تناسبی با این جایگاه دارد؟ اگر حرم مطهر حضرت معصومه(س) را لحاظ نکنیم، یک فرد تازه وارد از چه مناظری می‌تواند پی ببرد که به ام‌القرای جهان تشیع وارد شده است.
حرم مطهر حضرت معصومه(س) نیز این روزها به سرنوشت میدان نقش جهان اصفهان گرفتار می‌شود و در چمبره ساختمان‌های باشکوه سر به فلک کشیده و معماری‌های کپی‌برداری شده در درون شهر قم، گم می‌شود.
در زمانی نه‌چندان دور اجازه نمی‌دادند کسی ساختمانی با بیش از سه طبقه در قم بسازد، تا از همه بام‌های شهر، گنبد و بارگاه حضرت معصومه(س) هویدا باشد. امروز عده‌ای با یک طرح وارداتی، عزم را جزم کرده‌اند که منظره گنبد و بارگاه حضرت معصومه(س) را از تنها خیابانی که هویدا بود کور کنند.
از سوی دیگر شهرداری برای کسب درآمد بیشتر و باز کردن راه برای انبوه‌سازان جهت ساخت و سازهایی با معماری‌های وارداتی، امروز کالبد شهری بخش‌های زیادی از قم را رها کرده‌است، تا هرکسی هرگونه که خواسته آن را بسازد.
آیا امروز آنچه که در منطقه پردیسان و به‌ویژه آنچه که در ساخت و سازهای مسکن مهر می‌گذرد بویی از معماری اسلامی برده است. یک شهر پردیسان با یک مسجد کنار شهر، دورافتاده کنار یک فضای سبز بیرون از کالبد جمعیتی، چه سنخیتی با معماری اسلامی دارد؟
حال در پایان سؤالی که وجود دارد این است که تا چه زمان باید این همایش‌ها و کنفرانس‌ها برگزار شود تا به وضعیت معماری و شهرسازی استان قم رسیدگی شود.
کد مطلب: 17704
آدرس مطلب: https://www.armaneheyat.ir/news/17704/آیا-حرم-مطهر-حضرت-معصومه-س-سرنوشت-میدان-نقش-جهان-دچار-می-شود