سرزمین هند موزه‌ای زنده از تاریخ و تمدن ایران است. رابطه عمیق و خاصی که دو تمدن ایران و هند در طی تاریخ داشته‌اند، به ندرت میان منطقه مشابه دیگر پیدا می‌شود. ارتباط ایران و هند فراتر از یک همجواری جغرافیایی است و ‌مجموعه‌ای ارتباطات فرهنگی و تمدنی بوده که بسیاری از ویژگی‌ها و تحولات طرفین را تحت تاثیر قرار داده است و این ارتباطات و تاثیرات تا به آن جا پیش رفته است که با آنکه در مطالعات شیعه شناسی در ایران هنوز نگاه‌ها در ورای ایران به سرزمین عراق و لبنان است اما تشیع در هند بیش از همه متاثر از فضای تشیع ایرانی است و ایرانیان اعم از علما،‌ فقها، صوفیان و درباریان و تجار و گروه‌های مهاجر شیعی عامل بسیار مهمی در تشیع هندی بوده‌اند.

کتاب «مناسک و آئین‌های شیعی در هند» نیز بر این مبنا و بر پایه پژوهش جبار رحمانی در ایام تحصیل در هندوستان تالیف شده است. پژوهشی که موضوع آن بررسی سنت شیعی در شمال هندوستان بوده و با تمرکز بر مناسک عزاداری نوشته شده است و یافتن وجوه اشتراک میان آنها بوده است.

نویسنده در بخش اول از کتاب خود نگاهی اجمالی به تاریخ شیعه در هند و سنت‌های عزاداری در آن انداخته است و در ادامه آئین‌هایی چون نیمه شعبان، شهادت حضرت علی (ع) و شب‌های احیاء در ماه مبارک رمضان را در شهر لاکهنو مورد بررسی قرار داده است. همچنین این کتاب در ادامه به بررسی میزان تعامل هندوها با پیروان آئین تشیع و نیز تشریح زیارتگاه‌های شیعی در این منطقه پرداخته است.باز نشر برخی مصاحبه‌ها و یادداشت‌های نویسنده درباره منبع تاریخی مطالعات شیعی در هند و نیز معرفی نمادهای آیینی در تشیع هندی نیز از دیگر بخش‌های مطرح شده در این کتاب هستند.

جبار رحمانی در بخشی از مقدمه خود بر این کتاب می‌نویسد: «انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی ایران برای فراتر رفتن از محدودیت‌ها و تنگناهایی که به آن دچار شده‌اند، نیازمند گفت‌وگو و مبادله با سنت‌های غیرغربی هستند و در این میان نزدیکترین و مهمترین سنت به تفکر اجتماعی در ایران سنت هندی و تفکر اجتماعی و فرهنگی برخاسته از مطالعات هند است. این کتاب گام کوچک و محدودی در این مسیر و بررسی آئین‌ها مناسک شیعی در سرزمین هند است که بررسی محدودیت آنها به خوبی بیانگر تعامل سنت‌های اسلامی ایران با سنت‌های مذهبی و فرهنگی هندی در شکل دادن به تشیع هندی است.»

رحمانی کتاب خود را با نگاهی به سنت‌های عزاداری محرم در هند آغاز کرده و در ادامه به موضوع بررسی مراسم نیمه شعبان در شهر لاکهنو می‌‌پردازد. بررسی آیین‌های ۱۹ و ۲۱ رمضان در میان شیعیان هند و نیز بررسی امامباره و درگاه و عاشوراخانه به منظور همزیستی میان هندوها شیعیان نیز در دیگر بخش‌های کتاب مورد بحث قرار گرفته است. مردم شناسی مناسک سوگواری حسینی در شبه قاره هند، بررسی نماد ببر در فرهنگ شیعیان جنوب هند و معرفی کتاب‌های تاریخی در مورد زندگی شیعیان در هند به همراه بیان مشاهدات نویسنده از مسلمانان هند نیز از دیگر عناوین مطرح شده در این کتاب به شمار می‌روند.

**داستان بارگاه حضرت عباس در هند

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

درگاه حضرت عباس در شهر لاکهنو یکی از چندین امامباره یا حسینیه‌های این شهر است. این درگاه توسط یکی از هندوهایی که در زمان حکام اوده شیعه می‌شود، ساخته شده است. داستان ساخته شدن این درگاه هم از این قرار است که این هندوی شیعه شده در سفری به مکه، خواب حضرت عباس را می‌بیند و حضرت به او می‌گوید به کربلا برود و در مکانی خاص یک علم او را از زیر خاک دربیاورد. این نیز این کار را می‌کند و بعد از یافتن علم، آن را به لاکهنو می آورد و در نهایت برایش درگاهی می‌سازد و بعد از آنکه دو نفر از بزرگان سلسله اوده به واسطه نذر در این درگاه از بیماری شفا پیدا می‌کنند این درگاه توسعه بسیار پیدا می‌کند.

کتاب «مناسک و آیین‌های شیعی در هند» از سوی انتشارات خیمه در شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۶ هزار تومان منتشر شده است.

آرمان هیأت