محمدحسین ناصربخت، کارشناس نمایش‌های آئینی و سنتی، گفت: دو گونه نمایشی تعزیه و نقالی به عنوان میراث معنوی و فرهنگی ایران شناخته شده است و در چند سال اخیر این دو مقوله در یونسکو ثبت جهانی نیز شده‌اند.

وی گفت: با وجود اهمیتی که این دو مقوله به عنوان میراث نمایشی ایرانی داشته و دارد اما باید گفت که در واقعیت بی‌مهری‌های صورت گرفته است و اقداماتی نیز که در طی این سالها به انجام رسیده است ناکافی است چرا که به شکل خودجوش و از سوی افرادی که دغدغه این نوع نمایش دارند بوده که نوعی پراکنده‌کاری را موجب شده و شاهد اقدامی منسجم و هدفمند در راستای تعالی این هنر نمایشی در طی این سالها نبوده‌ایم.

تجارب نخبگان و پیشکسوتان هنر تعزیه و نقالی جایی ثبت و ضبط نمی‌شود
ناصربخت ادامه داد: حقیقت این است که ما در حال از دست دادن پیشکسوتان این دو هنر نمایشی هستیم که تجارب آنها هیچ جایی آن طور که باید و شاید ثبت و ضبط نمی‌شوند و با فقدان آنها از بین می‌روند در حالی که می‌توان حداقل با ضبط تصویری اجراهای آنها حداقل از سبک و شیوه اجرایی منحصر به فردشان حفظ و حراست کنیم.

این کارشناس و مدرس تئاتر تصریح کرد: همچنان از وجود برخی از اساتید و پیشکسوتان هنر تعزیه و نقالی بهره‌مند هستیم و باید شرایطی برای تربیت نیروهای خلاق و علاقه‌مند برای فعالیت در این عرصه هنری در آینده فراهم آید که این مستلزم ایجاد دوره‌های آموزشی با حضور این اساتید و انتقال تجارب آنها به نسل جدید است که تحقق این امر نیز نیازمند تخصیص بودجه مشخص و مکفی است.

ناصربخت در ادامه گفت: شرایطی نیز برای اجرای مستمر مجالس تعزیه و نقالی در طول سال باید فراهم شود تا پیشکسوتان و هنرمندان فعال این عرصه به شکل زنده به این هنر بپردازند که متأسفانه نه تنها به این نکته توجهی نمی‌شود بلکه اقدامی هم به شکل موزه‌‌ای برای ثبت و ضبط این میراث فرهنگی و هنری و نگهداری از نسخ و مدارک و اسناد موجود برای بهره‌وری بیشتر صورت نمی‌گیرد که من در این زمینه بیشتر از همه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را مقصر می‌دانم.

تلاش نهادهای متولی تعزیه و نقالی در حوزه پژوهشی و اجرایی کافی نیست
وی با اشاره به اینکه ثبت جهانی تعزیه و نقالی سرآغاز توجهی بنیادین به هنر مهجور تعزیه و نقالی است گفت: ما همواره در زمینه‌های مختلف فرهنگی و هنری مشکل پژوهشی داشته و داریم و با وجود اقدامات مؤثر و مثبتی که در نهادهای متولی همچون دفتر تعزیه ارشاد و یا انجمن تعزیه ایرانیان به انجام رسیده است باید اذعان کرد که این سلسله اقدامات کافی نیست و منحصر به رویدادهای مناسبتی سال می‌شود در حالیکه بسیاری از مجالس تعزیه، شکل اجتماعی و فاقد ماهیت مناسبتی دارند.

ناصربخت تأکید کرد: به علت ناشناخته ماندن بسیاری از نسخ تعزیه حاصل ضعف پژوهشی، حتی فعالان این عرصه به خیال آنکه تنها مجالس موجود در زمینه تعزیه نهایت به ۵۰ مجلس می‌رسند، در مورد بسیاری از مجالس بی‌خبرند در حالی که ما بیش از ۵۰۰ مجلس مشهور تعزیه داریم که ناشناخته مانده‌اند که بخشی از آنها مذهبی و برخی غیرمذهبی هستند، تازه در پرداختن به همین تعداد مجلس تعزیه منقول از شیوه‌های نادرست اجرایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که یا از رسانه ملی آنها را تقلید کرده‌اند و یا شیوه‌ای ابداعی و غیرکارشناسانه است و با نهایت تأسف باید گفت با وجود اهمیت بسزایی که موسیقی تعزیه دارد، اخیراً موسیقی ترکیه‌ای نیز وارد برخی اجراها شده است.

وی گفت: در همه جای دنیا نسبت به میراث فرهنگی و هنری مربوط به ملیت کشورهای مختلف حساسیت‌های ویژه‌ای وجود دارد و به طور مثال کره جنوبی در این زمینه و ثبت و نگهداری از میراث آئینی و نمایشی خود بسیار کوشاست و حتی در جزء به جزء موارد آن به ایجاد رشته‌های دانشگاهی و آکادمیک مبادرت ورزیده است.

نیاز به نگرشی علمی و آکادمیک در مورد تعزیه و نقالی داریم
عضو انجمن تعزیه ایرانیان افزود: در ایران نیز نیاز به نگرشی علمی و آکادمیک به تعزیه و هنر نقالی داریم که البته از چندین سال قبل خبرهایی مربوط به تأسیس رشته دانشگاهی تعزیه در دانشگاه علمی و کاربردی هنر به گوش می رسید اما اخیراً دانشگاه سوره در این زمینه وارد عمل شده است و حتی شرح درس‌های این رشته دانشگاهی نیز تدوین شده که امیدواریم در آینده نزدیک شاهد ایجاد این رشته دانشگاهی باشیم.

دبیر علمی نخستین همایش شبیه‌پژوهی در پایان گفت: باز هم تأکید می‌کنم که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری باید در تشکیل بنیاد تعزیه و نمایش‌های آئینی کوشا باشد همچنان که در روند ثبت جهانی تعزیه و حتی نقالی در یونسکو در بند توافقی این سند تأکید و شرط شده است که این اتفاق یعنی ایجاد بنیادی با ماهیت پژوهشی باید در دستور کار مسئولان فرهنگی کشور قرار گیرد.

آرمان هیأت