آرمان هیأت - روایت فردوسی از عاشورا فرازمانی است

رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه فردوسی تاریخ ایران را آگاهانه اسلامیزه کرده و آنرا روایت می‌کند، گفت: نگاه فردوسی به واقعه عاشورا فرازمانی است به گونه‌ای که او معتقد است حسینیان و یزیدیان در تمامی زمان‌ها وجود داشتند و تنها واقعه کربلا قله اوج این ماجراست.

نشست «قرآن و پارسی‌نگاری» دوشنبه 30 تیرماه با حضور محمد رجبی رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی، یاسر موحدفرد رئیس بنیاد فردوسی، مهدی محبتی دانشیار دانشگاه زنجان و سیدضیاءالدین هاجری رئیس انجمن پایداری و پالایش زبان فارسی در کتابخانه ملی ایران برگزار شد. رجبی در ابتدای این نشست سخنان خود را با موضوع «قرآن و شاهنامه» فردوسی ارائه کرد و گفت: برای روشن‌تر شدن این موضوع باید نسبت اسلام و فردوسی و فردوسی و تشیع را بررسی کنیم چرا که برخی از آیات قرآن کریم توسط فردوسی به نظم درآمده است. وی ادامه داد: دیدگاهی که فردوسی نسبت به تاریخ کهن ایران دارد و جهان‌بینی خاص او در سراسر شاهنامه موج می‌زند. این جهان‌بینی متاثر از اعتقادات فردوسی به عنوان یک شیعه مسلمان است. مباحث هرمنوتیک می‌گوید انسان چه بخواهد و نخواهد تحت تاثیر جهان معرفتی زمان خودش است و فردوسی هم از این موضوع مستثنی نبوده است. وی با اشاره به ترجمه کتاب‌های پهلوی توسط همسر فردوسی گفت: همسر فردوسی زبان پهلوی را می‌دانسته و این متون را برای فردوسی بازگو کرده است. با این وجود روایتی که فردوسی از متون ایران باستان داشته با واقعیات موجود آن متفاوت است و در واقع او تاریخ را به گونه‌ای روایت می‌کند که با افق زمانه خودش و آینده از نگاه او سازگار است. رجبی با بیان اینکه فردوسی تاریخ ایران را آگاهانه اسلامیزه کرده و آن را روایت می‌کند گفت: به طور مثال در ایران باستان ازدواج با محارم وجود داشته اما فردوسی این ازدواج‌ها را تبدیل به ازدواج با بیگانه کرده است. رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی فردوسی را پدر ایران دانست و گفت: هیچ کس به اندازه فردوسی حق پدری بر ایران ندارد چرا که وی شخصیتی برای ایران ترسیم کرد که ماندگار شد و نگاه اسلامی ـ دینی او در این زمینه بسیار تاثیرگذار بود. وی اضافه کرد: نگاهی که مردم به شاهنامه داشتند متأثر از نگاه دینی فردوسی به ایران باستان است به طور مثال آنچه که مردم از تعزیه‌ها در ذهن داشتند این بود که تمامی اساطیر شاهنامه مانند رستم، اسفندیار، سیاووش و ... به یاری امام حسین در صحرای عاشورا می‌آیند و در نهایت شهید می‌شوند. نگاه فردوسی به واقعه عاشورا فرازمانی است به گونه‌ای که او معتقد است حسینیان و یزیدیان در تمامی زمان‌ها وجود داشتند و تنها واقعه کربلا قله اوج این ماجراست. رجبی تاکید کرد: با این نگاه متوجه می‌شویم که فردوسی چه خدمتی به ادراک ایرانیان از دین کرده و روایت او از تاریخ پیوند عمیقی با نگاه شیعی دارد. رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی در بخش دیگری از سخنانش به ارتباط برخی از آیات قرآن کریم در اشعار فردوسی اشاره کرد و گفت: فردوسی برای آیین زرتشت احترام قائل است بسیاری از روایت‌ها معتقد هستند که زرتشت همان حضرت ابراهیم است. فردوسی نیز این روایت را پذیرفته و در شاهنامه دین زرتشتی در حلقه‌های آیین ابراهیمی قرار می‌گیرد. وی با اشاره به نگاه فردوسی نسبت به یکتا بودن خداوند اظهار کرد: پیش از فردوسی نگاهی وجود داشت که دو خدای اهورا مزدا و اهریمن را برای بندگان متصور بود اما فردوسی در اشعارش ثنویت را تعدیل داده و خداوند را یکی می‌داند. وی در پایان سخنانش گفت: همچنین آیه‌ای از قرآن کریم وجود دارد که بدین معنی است که اگر کسی از یاد خدا غافل شد یک زندگی پر از بیم و هراس خواهد داشت. فردوسی در ابیاتی از شاهنامه دقیقاً به این موضوع اشاره می‌کند. بنابراین در سراسر شاهنامه می‌توان چنین مصادیقی را مشاهده کرد.