آرمان هیأت - گردهمایی بزرگ تعزیه خوانان سراسر کشور

گردهمایی بزرگ تعزیه خوانان سراسر کشور هر ساله در هفته آخر ماه صفر در روستای «قودجان» واقع در خوانسار برگزار می‌شود.

به گزارش خیمه، در این گردهمایی، مجالس تعزیه‌ گروه‌هايي از تهران، اراک، قم، تفرش، قزوین، اصفهان و...، در تکیه بزرگ «قودجان» اجرا می شود.

با همت هیات امنای تكيه قديمي روستا و جلب نذورات مردمی تکیه بزرگ و مجلل ديگري در این روستا ساخته شده که امکانات و مساحت وسیعی دارد و مجالس تعزيه در آن برگزار مي شود. این تکیه یکی از چند تکیه معدود و انگشت شماری است که در تمامی ایران تنها به اجرای مراسم تعزیه اختصاص دارد.

این تکیه در سه طبقه بنا شده و صحنه وسط آن بسیار وسیع است. به طوری که در میدان اطراف صحنه برای ورود و خروج سیاهی لشکر، اسب، درشکه و... مکان‌های مناسبی تعبیه شده است.

نزدیک به بیست هزار نفر تماشاگر می توانند در این تکیه به تماشای تعزیه بنشینند.

داوود فتحعلی بیگی نویسنده و کارگردان تئاتر كه درباره تعزیه تحقیقاتی انجام داده و تالیفاتی در این خصوص داشته و چندین نمایش را به سبک و سیاق تعزیه روی صحنه برده است درباره استقبال مردم از این گردهمایی می گوید: «در روز 28 ماه صفر تعداد تماشاگران تکیه قودجان به قدری زیاد می شود که تعزیه هایی که در داخل تکیه اجرا می شوند با دوربین‌های مدار بسته تصویربرداری شده و با تلویزیون مداربسته برای جمعیت خارج از تکیه نمایش داده می شود.»

شیفتگان تعزیه در خوانسار
«مردم اصفهان سابقه زیادی در اجرای تعزیه دارند و اجرای تعزیه را دوست دارند. حتی در بعضی از روستاهای اطراف اصفهان هر جمعه مجالس تعزیه برپا می شود.» با بیان این مطلب فتحعلی بیگی اضافه می کند که «بیشتر تماشاگرانی که در این دهه به خوانسار می آیند از اصفهان و شهرهای اطراف به این شهر سفر می کنند.»

خوانسار یکی از شهرهای تعزیه خیز است و اجرای تعزیه در این شهر قدمت زیادی دارد. قبلا این تعزیه‌ها در تکیه قدیمی روستای قودجان و روستاهای دیگر این شهر برگزار می‌شده است.

گروه‌های تعزیه خوان حرفه‌ای از سوی هیات امنای تکیه قودجان در دهه آخر ماه صفر به این محل دعوت شده و هر روز بعد از ظهر و شب دو مجلس تعزیه اجرا می کنند: «این گروه ها بعد از ظهرها تعزیه مربوط به ماه محرم مثل تعزیه «حر» و.... می خوانند و شب‌ها، تعزیه‌های غریب و متفرقه را اجرا می کنند.»

تعزیه نیز یکی از هزاران آیین ایرانی است که در سال های ورود ما به دنیای مدرن درحال از بین رفتن است. برای همین امکان دارد گروه‌هایی که به این تعزیه دعوت می‌شوند، دچار کمبودهایی باشند برای همین در بسیاری از مواقع گروه‌ها دچار کمبودهایی هستند. برای رفع این کمبودها هیات امنای تکیه قودجان تدابيري انديشيده است: «هر تعداد اسب و سیاه لشکر، شهادت خوان، مخالف خوان، تخت خوان، که این گروه‌ها بخواهند با توجه به امکانات وسیعی که این تکیه دارد، در اختیار آنان قرار می‌گیرد.»

تعزیه‌هایی که در این محل اجرا می‌شوند فیلمبرداری شده و در بازار عرضه می‌شود. فتحعلی بیگی می گوید: «بیشتر فیلم‌های تعزیه که در حال حاضر در بازار وجود دارد از تعزیه‌هایی است که در قودجان خوانسار اجرا شده است.»

تعزیه چیست
فتحعلی بیگی تاریخ شکل گیری تعزیه را مربوط به ده قرن پیش مي‌داند: «ردپای نمونه‌های امروزی تعزیه از دوران زندیه در تاریخ وجود دارد. سیاحان اروپایی مجالس تعزیه امروزی را در آن دوران در شمال و جنوب ایران مشاهده کرد و در کتاب هایشان از این مراسم یاد کرده اند.»

شکل گیری تعزیه در ابتدا از دسته‌هاي عزادار بوده و رفته رفته در آن شبیه سازی شده و ادامه پیدا کرده تا به تعزیه سیار و نهایتا به تعزیه ثابت رسیده که شکل نمایشی مستقلی دارد.

در دوران آل‌بویه، تعزیه سیار رواج داشته است. مثلا یک گروه صد نفره در کنار دسته‌هاي عزادار تعزیه اجرا می کردند و در حین حرکت، گوشه‌ای از مجالس تعزیه را به اجرا در می‌آوردند اما تعزیه در آن زمان به شکل کامل و مستقل اجرا نمی‌شده است.

تعزیه به مرور زمان برای خود به مکان نمایشی ثابتی به نام تکیه دست یافته است. بیشتر تکایا شکل واحد و مشخصی دارند.

سکویی در وسط میدان تعزیه قرار دارد که اطراف آن میدان‌گاهی برای رفت و آمد، جنگ و گریز، تاختن اسب و... وجود دارد. در اطراف سکو و میدان غرفه‌هایی برای نشستن تماشاگران تعبیه شده که در اغلب تکیه‌ها طبقه پایین به آقایان و طبقه‌های بالا به خانم‌ها اختصاص داده می شود.

تعزیه در دروه قاجاریه به اوج تکامل در معماری تکایا، تعدد نسخ تعزیه، بافت دراماتیک، تنوع ادبی و موسیقی می رسد. پس از این دوران به علت از بین رفتن تکایا، تعزیه رفته رفته به دست فراموشی سپرده می شود.

نسخ تعزیه توسط شاعران مرثیه سرا که به نوعی نمایشنامه نویسان زمان خود بوده اند نوشته می‌شده است. بعضی از سرپرست‌های گروه‌های تعزیه، مانند «معین البکا» (سرپرست تعزیه خوان‌های تکیه دولت)، «میرعزا» و «میرانجمن» در تنظیم و تصحیح نسخ تعزیه دخالت داشتند.

این افراد با احادیث، قرآن و علمای زمان خود آشنایی داشتند و نسخ تعزیه را با اطلاعاتی که خود داشته و با مشورت علمای زمان‌شان می نوشتند.

شیوه اجرایی تعزیه قراردادهای مخصوص به خود را دارد که این قراردادها کماکان در تمامی نقاطی که تعزیه به اجرا در می آید، رعایت می شود. این قراردادها در لباس پوشیدن، رنگ لباس‌ها، موسیقی، دیالوگ‌ها، طرز اجراي دیالوگ‌ها، اشعار، قصه‌ها، شخصیت‌های نمایشی و... وجود دارد. ردپایی از آیین‌ها و مراسم کهن ایرانی مانند آیین «چمر» و «سوگ سیاوش» در تعزیه وجود دارد. حتی عده‌ای از مورخین معتقدند احتمالا شکلی از اجرای تعزیه پیش از این وجود داشته که تحول پیدا کرده و به این صورت در آمده است.

تفاوت موجود در نسخه‌های تعزیه به تفاوت اشعار آن مربوط است. نسخی که توسط «میرعزا» یا «میرانجمن» نوشته‌اند هر دو دارای یک زمینه است، اما اشعار آن با هم متفاوت بوده است. شناخت این نسخ و نویسنده آن نیز با شناسایی این تفاوت ها امکان پذیر است.