غلامعلی طاهری، هنرمند نقاش، گفت: نزدیک به صد سال از پیدایش شیوه‌های نوین نقاشی در کشور ما می‌گذرد اما با این میزان تجربه، این حوزه کمتر به موضوعات تاریخی و به ویژه وقایع صدر اسلام که از اهمیت ویژه‌ای نیز برخوردارند، ورود کرده است و البته اقدامات ناچیز صورت‌گرفته نیز نتوانسته در خور شأن هنر اسلامی باشد.

وی ادامه داد: بروز چنین مسئله‌ای چند دلیل دارد؛ نخست اینکه در طول این دوره تاریخی تعداد محدودی هنرمند داشتیم که قادر بودند فیگوراتیو کار کرده و شخصیت‌های تاریخی را به تصویر بکشند؛ مواردی هم که گزارش شده در حد شمایل‌نگاری بوده است، کارهایی که حتماً همگی سراغ دارند در مورد امام‌علی(ع) و امام‌حسین(ع) به انجام رسیده و انصافاً کارهای شایسته‌ای هستند اما با تعریفی که ما از طراحی شخصیت و یا کاراکتر داریم، فاصله زیادی دارند.

عرصه نقاشی متأثر از تحول عظیم هنری جهان به سمت نوگرایی سوق پیدا کرده است
طاهری تصریح کرد: دلیل دوم برای عدم اقبال نقاشان در پرداختن به موضوعات تاریخی به ویژه وقایع اسلامی، بروز تحول بزرگ هنری در جهان است که ایران نیز از این امر مستثنی نبوده و عناصر نقاشی مدرن به فضای هنری کشور ما نیز ورود پیدا کرده است؛ نتیجه آنکه خیل عظیمی از هنرمندان نقاش که می‌توانستند جذب پرداخت‌های تاریخی شوند، به سمت نقاشی نوگرا متمایل شده و از موضوعاتی که دغدغه جامعه دینی است، دور شدند؛ نقاشی نوگرا و انتزاعی هم بستر و زمینه‌ای را برای پرداختن به موضوعاتی همچون وقایع تاریخی به وجود نمی‌آورند، هر چند که شکل سنتی نقاشی ایرانی موسوم به نقاشی قهوه‌خانه‌ای در کنار این موج مدرنیته ایجاد شده، تا حدودی به این موضوع توجه داشته و دارد اما کافی نیست.

این هنرمند نقاش در ادامه گفت: سومین عامل در نپرداختن مؤثر نقاشی به موضوعات و وقایع تاریخی و اسلامی، بروز حوادث بسیاری در محدوده سه تا چهار دهه اخیر بوده است؛ دفاع مقدس نمونه بارز این حوادث است که حتی تا اندازه زیادی نقاشی سنتی و قهوه‌خانه‌ای ما را به طرح موضوعات و مقولات خود مشغول داشته است.

این مدرس دانشگاه تأکید کرد: اما دلیل اصلی در عدم توفیق این جریان آن است که هنوز هنرمندان نقاش ما به بلوغ فردی و حرفه‌ای در زمینه وارد شدن به موضوعات حساسی همچون ثبت تصویری وقایع تاریخ دینی نرسیده‌اند؛ در مقایسه با آنچه در هنر مسیحیت برگرفته از روایات انجیل شاهد آن هستیم و پس از رنسانس و به‌ویژه در دوران نئوکلاسیک این هنر در نقاشی از قدیسین با جزئیات چهره آنها به اوج می‌رسد؛ باید گفت که هنرمند نقاش و مسلمان ایرانی هنوز جرئت و جسارت ورود به این مقولات را پیدا نکرده است که البته بخشی از آن به اختلاف نظری مربوط می‌شود که میان علما در ممنوعیت و یا بلامانع بودن چهره‌نگاری معصوم(ع) وجود دارد.

در فرم و انتخاب زاویه دید در نقاشی مذهبی دچار مشکل هستیم
این هنرمند و مدرس نقاشی گفت: صرفنظر از ممنوعیت و یا عدم ممنوعیت چهره‌نگاری معصوم(ع) باید گفت که ما در فرم و انتخاب زاویه دید در نقاشی مذهبی نیز همچنان دچار مشکل هستیم؛ نقاشی‌های بی‌شماری از وقایع مربوط به مسیح(ع) مثلاً در صحن کلیساها وجود دارد که از زوایای دید متفاوت به موضوع نگاه کرده‌اند؛ تنوع زاویه این آثار آنقدر جذاب است که پرداختن به جزئیات چهره از حضرت عیسی(ع) و احیاناً حضرت مریم(س) را در اولویت دوم قرار می‌دهد.

طاهری در ادامه گفت: این مسئله را مقایسه کنید با آثار نقاشان ایرانی به طور مثال در مورد واقعه غدیرخم، معمولاً نگاهی تک‌بعدی و کلیشه‌ای به این موضوع به دفعات تکرار می‌شود، فیگور دو فرد با روبنده که یکی مسلماً حضرت محمد(ص) است و دیگری حضرت علی(ع) است؛ ایستاده بر فرازی که پیامبر(ص) دست امیرالمؤمنین(ع) را به علامت انتخاب برای جانشینی بالا گرفته‌اند.

وی افزود: اینکه چرا به زوایای تصویری دیگری از این واقعه پرداخته نشده جای پرسش دارد؛ واقعه غدیر در ساعاتی از روز به انجام رسیده است که قطعاً در زاویه تابش نور بر روی افراد حاضر و کنتراستی که ایجاد می‌کند مؤثر بوده است. اصلاً در واقعه غدیرخم با موجی از کاراکتر و شخصیت‌های گوناگونی مواجه هستیم که می‌توانند قاب را پر کنند و نتیجه آنکه با اثری فاخر در حوزه نقاشی اسلامی روبرو شویم.

هنرهای تجسمی شاخص‌های فرهنگی و هنری هر جامعه‌ است
طاهری با تأکید بر اینکه هنرهای تجسمی به عنوان یک شاخصه فرهنگی و هنری در همه جای جهان شناخته می‌شود، گفت: باید از ظرفیت و توان تخصصی موجود در هنر نقاشی در جهت خلق آثار فاخر برای قضاوت منصفانه آیندگان استفاده مناسبی کرد؛ مگر در حال حاضر چند استاد دست به قلم و خبره در زمینه نقاشی داریم و آیا فکر نکرده‌ایم که این دوستان در آینده نزدیک از کار افتاده می‌شوند و باید تا زمان باقی است از تجارب آنها در خلق آثار هنری نهایت استفاده را برد؟

وی گفت: من در این زمینه بیش از همه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مسئول می‌دانم و اگر قصوری در این مورد پیش آید که حسرت آینده را در پی داشته باشد، قطعاً وزارت ارشاد مقصر اصلی است و در ادامه سایر نهادهای فرهنگی و هنری را مقصر می‌دانم که باید مجال و فرصت مناسبی را در سایه حمایت مادی و معنوی خود برای خلق آثاری ماندگار و فاخر در زمینه هنر اسلامی پدید آورند.

طاهری در پایان گفت: وزارت ارشاد همچون گذشته‌های دور که سفارش برای خلق آثار هنری اسلامی و شیعی به هنرمندان شاخص داده می‌شد که نمونه‌های بارز آن در دوره قاجار تحقق یافت، باید گروهی از زبده‌ترین نقاشان را با زمانی که خودشان تعیین می‌کنند، به کار بگمارد تا در محدوده زمانی چندساله و در پی تجربه و ممارست، مجموعه‌ای از تابلوهای فاخر و بزرگ نقاشی را با موضوعات تاریخی و اسلامی به عنوان اسناد هنری قابل ارجاع خلق نمایند.

آرمان هیأت