کتاب «بررسی و تحقیق پیرامون نهضت حسینی»، اثر آیت‌‌الله سیدعلی فرحی است که با موضوع اهل بیت(ع) برای مخاطبان تخصصی و عمومی نوشته و توسط بوستان کتاب منتشر شده است و طلاب و دانشجویان می‌توانند بهره‌‌های فراوانی از آن ببرند.

یکی از اهداف اساسی قیام امام حسین(ع) مبارزه با ظلم برای زمینه‌‌سازیِ عدالت است؛ از این رو در بخش‌‌های مختلف این کتاب، بحث‌‌های جالب و بکری در توجیه عدالت و ضرورت تحقق آن در جامعه اسلامی به میان آمده است.

این کتاب از یک دیباچه، پنج بخش و هر بخش نیز از چند گفتار و زیرمجموعه تشکیل شده است. در بخش نخست این اثر به «بنی‌‌امیه و مسئله خلافت اسلامی» پرداخته شده است و بنی‌‌امیه و هم‌‌فکران آنان را ریاست‌‌طلب‌‌های فاسدی معرفی کرده که با بنی‌‌هاشم و دعوت اسلامی، اختلافات اصولی داشته‌اند. بر همین اساس با همه توان با آن مبارزه کردند و جنگ‌‌های بزرگی مانند بدر، احد و احزاب را به وجود آوردند. این بخش موضوعاتی نظیر «آیا بنی‌‌امیه به راستی مسلمان شدند؟»، «چرا پیامبر با ابوسفیان مهربانی کرد؟»، «حساس‌‌ترین دوراهی اسلام»، «استفاده‌‌های سیاسی خطرناک»، «سردرگمی مسئله خلافت؛ باعث کشمکش‌‌ها»، «عوامل گوناگون کمک‌‌کننده به بنی‌‌امیه» و ... را واکاوی کرده است.

بخش دوم این کتاب با عنوان «دو سازمان متضاد در محیط اسلام» به شناسایی مسیر بنی‌‌امیه و تابعان آنها و نیز مسیر بنی‌‌هاشم و پیروان‌شان پرداخته و هدف‌‌هایی را که این دو سازمان در درون جامعه اسلامی داشته‌اند، مورد بررسی قرار داده است. مباحثی همچون «پیراهن عثمان و ولی‌‌عهدی یزید»، «سیاست تزویر و شمشیر»، «شناسنامه و کارنامه یزید»، «جبر مذهبی وسیله جبر سیاسی»، «اختلاط حق و باطل»، «سرمشق‌‌های اسلامی»، «زنان باایمان و فداکار در راه حق» از مباحث این بخش هستند.

طولانی‌ترین بخش کتاب به بخش سوم اختصاص دارد که علل قیام امام حسین(ع) در آن تشریح شده است و نحوه برخورد یزید با امام‌‌حسین(ع) و اهل بیت آن حضرت را متفاوت با نحوه عملکرد معاویه بیان کرده است. همچنین درباره فلسفه کلی روایت مشیت، همه‌‌جانبه بودن قیام حسینی و ذلت‌‌ناپذیری امام حسین(ع) و یارانش، مباحث مبسوطی مطرح شده و قیام و شهادت آن حضرت را به تیشه‌‌ای تشبیه کرده که به ریشه حکومت بنی‌‌امیه زده شد. در ادامه نیز امتیاز اصلی حکام و و هویت زمامداران اسلامی تبیین شده است.

عنوان بخش چهارم «چگونه امام حسین(ع) پیروز شد» است. در این بخش که به جنبه‌‌های عملی نهضت امام حسین پرداخته، حق به عنوان پشتوانه پیروزی برشمرده شده و به بیان تاثیر شخصیت امام حسین در تاریخ بشریت پرداخته است. پس از آن درباره مهمترین عوامل نابودی حکومت‌‌ها صحبت کرده و نهضت‌‌های ایرانی ضداموی را بررسی کرده و قیام حسینی و شهادت آن حضرت را در عین پیروزی و جاودانگی، مصیبتی بزرگ شمرده است.

جوهره کل مباحث کتاب در فصل پنجم بیان شده است که به بررسی جنبه‌‌های علمی مکتب آزادیبخش امام حسین(ع) پرداخته و نهضت حسینی را از جنبه حیات و عدالت بررسی کرده و ظلم را نتیجه سوءاستفاده از عدالت می‌‌داند. سپس به بحث احساس مسئولیت و مسئولیت مربیان جامعه پرداخته و عنوان کرده است که کربلای حسین، فقط برای گریه و شفاعت نیست، بلکه سراسر درس چگونه زیستن و چگونه رفتن و چگونه مردن است. در پایان نیز نشانه‌‌های پیروان حسین را برشمرده است.

در بخش نشانه پیروان حسین(ع) آمده است: «نشانه اجتماعی پیروان حسین نیز این است که با فداکاری‌‌های خالصانه خود، به انسان‌‌ها تربیت انقلابی می‌‌دهند و آنها را در مسیر دفاع از حق و عدالت و مبارزه با ظلم به حرکت می‌‌آورند ... .»

چاپ نخست ویرایش دوم این اثر پژوهشی اخیراً در ۶۷۸ صفحه، قطع وزیری و با مبلغ ۳۳ هزار تومان، با شمارگان هزار جلد توسط مؤسسه بوستان کتاب منتشر شده است.

آرمان هیأت