تعزیه باید متناسب با سلیقه مخاطب اجرا شود

فرهاد تجویدی، نویسنده و کارگردان تئاتر، گفت: تعزیه گونه‌ای از نمایش مذهبی است که با فرهنگ عاشورا و شرح سلحشوری‌های قهرمانان این واقعه بزرگ تاریخی عجین شده است؛ در این سال‌ها این‌گونه نمایشی بدون اینکه نیازی به تبلیغ داشته باشد، از آنجا که به موضوع خاصی می‌پردازد، بزرگترین تبلیغ برای برگزاری چنین مراسم آئینی است و موجب شده که تا به امروز به حیات خود ادامه دهد.

دلیل کاهش اقبال نسل جدید به تعزیه
وی گفت: شاید این پرسش مطرح شود که پس چرا با وجود اصالتی که تعزیه و شبیه‌خوانی داشته و دارد و همچنان به عنوان گونه نمایشی مذهبی و ایرانی در اوج شکوه هنری خود است، اندکی اقبال خود را در میان مردم و مخاطب عام از دست داده است؟ به عنوان نخستین پاسخ به علت بروز چنین اتفاقی، باید بگویم که مخاطبان در حال حاضر به ویژه نسل جوان به دلیل مواجهه با حجم قابل توجهی از وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌ای دارای ذهنیت و سلیقه متنوعی هستند که نمی‌شود آنها را صرفاً با اجرای سنتی مجالس تعزیه راضی کرد.
تجویدی تصریح کرد: اگر مخاطبان تعزیه نسل پیش‌تر از نسل کنونی یعنی پدران و مادران و افراد مسن باشند، اجرای تعزیه به همان سبک و سیاق سنتی موجب رضایت آنها می‌شود؛ دلیل این رضایت از سوی آنها بهانه‌ای برای توسل به ساحت معصوم(ع) است و نه توجه به عناصر نمایشی تعزیه؛ همانند آنچه در پای منابر و در حسینیه و تکایا اتفاق می‌افتد؛ ذکر مصیبتی که دلی را بشکند و اشکی را به طور مثال در مظلومیت اهل بیت(ع) جاری سازد؛ این فلسفه هنر تعزیه است، از قدیم هم این عبارت مشهور بوده است که «ابکی و ابکاء» یعنی گریستن و گریاندن و به همین دلیل است که سرپرست تعزیه را معین‌البکاء لقب می‌دهند یعنی کسی که کمک به گریه مردم می‌کند.
این کارگردان تئاتر در ادامه گفت: قطعاً پیاده شدن چنین نظامی میان هنرمندان و مخاطب در مواجهه با نسل جوان و امروزی با تعریفی که از مختصات و خاستگاه اجتماعی آن سراغ داریم مصداق پیدا نمی‌کند. ذهن کاوشگر مخاطب امروزی به دنبال یافتن چیزهای تازه‌تری است؛ پویایی و طراوتی که شاید در اجرای سنتی یک نمایش تعزیه براساس الگوهای هنری و رسانه‌ای که او با آنها روبروست، نتوان یافت.

جذابیت و غنای تعزیه برای هنرمندان و دانشمندان جهان
کارگردان نمایش «من» گفت: با این وجود نباید از این حقیقت غافل شد که تعزیه و هنر شبیه‌خوانی براساس همان اصالتی که پیشتر از آن یاد شد و البته سادگی و در عین حال غنایی که دارد، تحسین بسیاری از هنرمندان به ویژه نمایشگران خارجی را برانگیخته است؛ وقتی «پیتر بروک» هنرمند تئاتر انگلیسی و «پیتر چلکوفسکی»، اندیشمند امریکایی لهستانی‌تبار، مقهور و مسحور چنین هنری می‌شوند و برپایه آن به نظریه‌پردازی و بنیانگذاری گونه‌ای نمایشی به نام خود مبادرت می‌ورزند، این بدان معناست که با هنری پرمغز، اصیل و جاوید در میان گونه‌های نمایشی ایرانی روبرو هستیم و باید از آن به نحو شایسته‌ای بهره‌برداری کنیم.
تجویدی تأکید کرد: بهره‌برداری امروزین از هنر تعزیه و شبیه‌خوانی براساس خواست و نیاز بحق مخاطب کنونی نیاز به انجام پروژه‌های پژوهشی و تحقیقاتی گسترده‌ای دارد. متأسفانه در این زمینه طی سالها کمتر شاهد تلاش و کوشش پیگیر نمایشگران ایرانی در ویژه در حوزه نمایشی‌های آئینی و مذهبی بوده‌ایم،؛این در حالیست که ذهن پویا و تجددگرای نسل جوان مخاطب تئاتر همچنان در عطش ارائه گونه‌ای نوین از نمایش ایرانی مبتنی بر اصول متقن و بی‌بدیل نمایش‌هایی همچون تعزیه می‌سوزد.
وی در پایان گفت: برای این منظور نیاز به تشکیل نشست‌های پژوهشی و لابراتوارهای علمی و هنری با حضور کارشناسان نمایش‌های آئینی و ایرانی داریم تا در قالب برگزاری آنها به عناصر تشکیل‌دهنده گونه‌های مختلف نمایشی ایرانی پرداخته، وجوه اشتراک و افتراق آنها را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهیم و براساس آن به الگویی مشخص و اصیل در تولید نمایش‌هایی برسیم که هم اتکای آن به گونه‌های قدیمی نمایش ایرانی باشد و هم بتواند ذهن کاوشگر مخاطب جوان را راضی کند.