حجت‌الاسلام والمسلمین علی آتش‌زر، کارشناس رسانه و پژوهشگر صدا و سیما با بیان این‌که جایگاه عاشورا در تولیدات نمایشی سینما و تلویزیون پرنوسان است، اظهار کرد: درباره عملکرد سینما و تلویزیون در حوزه عاشورا نظری به قطعیت نمی‌توان داد، چون در مواقعی خیلی خوب توانسته‌ایم عمل کنیم و در زمانی دیگر این عملکرد به شدت ضعیف بوده است. برای نمونه در سینما فیلم‌هایی نظیر «سفیر»، «روز واقعه» و «رستاخیز» تولید شده‌اند که درباره کیفیت هر کدام می‌شود جداگانه بحث کرد. در تلویزیون نیز کارهای متعددی در این حوزه تولید شده که شاخص‌ترین آن «مختارنامه» است.

وی افزود: درباره کارهای فوق یک نظر مشترک وجود دارد. آن نیز این است که این آثار توانسته‌اند در جذب مخاطب موفق باشند (به جز «رستاخیز» که هنوز اکران نشده است). امتیازی که نشان می‌دهد که برعکس تصور رایج که معتقد است سینما و تلویزیون تنها ابزاری برای سرگرمی است این تولیدات قادر بودند با برخورداری از کیفیت خوب و اهرم‌های جذابیت در جذب تماشاگر موفق باشند، حتی در زمان پخش سریال «مختارنامه» ما به وضوح می‌دیدیم که ترافیک شهری کاهش پیدا می‌کرد.

در حوزه کارهای مستند عاشورایی موفق عمل نکرده‌ایم

این مدرس دانشگاه و حوزه با بیان این‌که کار عاشورایی در تلویزیون تنها برنامه‌های نمایشی نیست، گفت: در حوزه عاشورا کارهای ترکیبی و مستند نیز وجود دارد که ما در این حوزه‌ها به ویژه کارهای مستند موفق عمل نکرده‌ایم. این وضعیت در شرایطی است که تولیدات مستند قادرند در تبیین فلسفه عاشورا و تاریخ آن؛ آگاه‌سازی خوبی داشته باشند، ولی متاسفانه این نقصان سبب شده که قشر فرهیخته ما در این زمینه منبع لازم را برای بالا بردن سطح آگاهی خود نداشته باشند.

وی متذکر شد: درباره برنامه‌های ترکیبی نیز ضعف‌های اعیانی به چشم می‌خورد، چون با توجه به گذشت سال‌ها از پیروزی انقلاب و انباشت سواد بصری و انباشت تجربه‌های تولیدی آن رشد لازم مشاهده نمی‌شود. برای همین لازم است در این حوزه‌ها خلاقیت‌هایی به وجود آید. به ویژه در بحث سخنرانی‌ها که ما همان رویکردهای ابتدایی را مد نظر قرار داده‌ایم، حتی این سحطی‌نگری را هم می‌توانیم در برنامه‌های گزارش محوری که از مراسم‌های عزاداری پخش می‌‌شود به خوبی مشاهده کرد.

حجت‌الاسلام آتش‌زر مثال زد: برای درک بهتر توضیح فوق مثالی می‌زنم. در تصاویری که ما از عزاداری‌های می‌بینیم عموما کلوزاپ‌هایی از چهره‌های گریان عزداران پخش می‌شود که به واسطه تکرارهای متعد به رویکرد ابتدایی تبدیل شده است، در صورتی که به یاد دارم چند کار مستند از مجید مجیدی در این حوزه پخش شد که نگاهی عمیق و دقیق به موضوع عاشورا داشت، ولی متاسفانه این تجربه‌ها خوب مورد استفاده برنامه‌سازان قرار نگرفت.

وی با بیان این‌که برنامه‌سازان عاشورا در تلویزیون باید نگاهی تماتیک و موضوع محور به قیام عاشورا داشته باشند، گفت: تم شجاعت زمانی که می‌خواهد در کارهای عاشورایی تصویر شود معمولا به شکل اکشن گونه مورد توجه برنامه‌سازان قرار می‌گیرد، در صورتی که این رویکرد نگاهی ابتدایی به موضوع شجاعت دارد. درباره موضوعاتی چون امر به معروف و نهی از منکر هم می‌توان چنین نظر داد. دلیل این رویکرد نادرست هم این است که نگاهی موضوع محور به اصل مفهوم نمی‌شود.

تولید آثار فاخر عاشورایی نیازمند زمان‌بندی مشخص است

این پژوهشگر صدا و سیما در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: برای ساخت آثار فاخر در تلویزیون هم باید زمان بندی مشخصی لحاظ شود، یعنی منتظر این نباشیم که فیلمسازی کاری تولید کند و آن کار پخش شود، سپس منتظر بمانیم که وی طرح دیگری ارائه دهد تا زمینه برای ساخت اثر بعدی فراهم شود. پس باید زمان‌بندی لحاظ کرد که تولیدات عاشورایی همچون کارهای مناسبتی ماه رمضان هر ساله از تلویزیون پخش شود، البته نه اینکه هر سال پروژه‌هایی در اندازه‌های مختار داشته باشیم، اما می‌توان با کارهایی نظیر «شب دهم» هر سال تماشاگران را با کارهای خوبی در این حوزه آشنا کرد.

حجت‌الاسلام آتش‌زر در پاسخ به این سوال که مخاطبان تولیدات عاشورایی چه طیفی از جامعه را تشکیل می‌دهند؟ گفت: به واسطه گسترش وسایل ارتباط جمعی و شبکه‌های برون مرزی این ظرفیت ایجاد شده تا معارفی که ائمه و امام حسین (ع) پرچمدار آن بودند، طرح جهانی پیدا کنند. اتفاقی که درباره «مختارنامه» روی داد و ما به وضوح دیدیم که پژواک این آثار در عراق بیشتر از ایران بود. سریال «یوسف (ع)» نیز توانست در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای غیر مسلمان هم به چنین موفقیتی دست پیدا کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: مهمتر از تولید در حوزه کارهای عاشورایی و دینی بحث توزیع رسانه‌ای است. یعنی بتوانیم داشته‌های نمایشی خودمان را فرآوری کنیم و متناسب با سلایق جهانی آنها را باز ارائه کنیم، چون این عرصه (مخاطب جهانی) به آن اندازه اهمیت دارد که ما قادریم هر چند سال یک بار با تعریف و سلیقه مخاطب جهانی تولیدات فاخر عرضه کنیم. این مسئله نیز تنها یک تبلیغ دینی نیست، بلکه یک الزامی است که در جهان رسانه امروز که سرشار از رقابت است باید مورد توجه قرار دهیم. برای رسیدن به این خواسته نیز عملکرد فرهنگی وزارت امور خارجه نیز قادر است یاری رسان آثار مورد نظر باشد.

آرمان هیأت