رضا اسماعیلی، شاعر و مدرس ادبیات دانشگاه تهران با اظهار تاسف از اینکه در گذشته نیز گفته شده است که ادبیات آئینی ما دچار آسیب‌هایی است، افزود: گاه این موضوع به دلیل غفلت از منابع موثق و عدم بهره‌گیری از مستندات دینی رخ می‌دهد.

وی با بیان این مطلب ادامه داد: معمولاً در حوزه اشعار دینی اوضاع به این شکل است که به شنیده‌های خود اکتفا می‌کنیم و اشعاری که سروده شده‌اند بر اساس مستندات متقن دینی نیستند و در این راستا به مقاتل معتبر مراجعه نمی‌کنیم.

اسماعیلی در ادامه سخنانش اظهار کرد: در این حوزه تذکره شهدای کربلا نیز بر اساس شنیده‌ها سروده می‌شود و این موضوع باعث می‌شود که شعر در سطح باقی بماند و مباحثی که در شعر ارائه می‌شود با حقایق و واقعیات فاصله داشته باشد.

این شاعر با تأکید بر اینکه این موضوع باعث ایجاد تحریف تاریخ اسلام و مباحث دینی می‌شود، گفت: چنین رویکردی سبب می‌شود که شعر دینی ما از اصالت خود دور شود. بر این اساس باید به عنوان یک شاعر دینی و آئینی تلاش کنیم که با تاریخ و فرهنگ اسلامی آشنایی بیشتری پیدا کنیم.

اسماعیلی ادامه داد: شاعران در سرودن اشعار عاشورایی نیز باید با حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و اصحاب وی آشنایی بیشتری پیدا کنند و تنها به شنیده‌ها اکتفا نکنند و در این حوزه به مقاتل معتبری چون نفس‌المهموم و لهوف مراجعه کنند.

وی با اشاره به این مقاتل که مورد تایید بزرگان دینی کشورمان است، اظهار کرد: باید مقاتلی که مستند هستند را مبنای کار خود در شعرسرایی قرار دهیم؛ مقاتلی که علما و بزرگان دین ما آنها را قابل استناد دانسته و تایید می‌کنند.

اصالت منابع در شعرسرایی اهمیت بسزایی دارد
این مدرس ادبیات دانشگاه با تأکید بر اینکه نباید به هر کتابی که در حوزه دین چاپ می‌شود مراجعه کرد، یادآور شد: اطلاعاتی که در بسیاری از کتاب‌ها عرضه می‌شود، اطلاعات موثقی نیستند و سبب انحراف ذهن جامعه می‌شوند. بر این اساس اینکه به چه منابعی برای شعرسرایی مراجعه کنیم اهمیت بسیار دارد که از اصالت بهره‌مند بوده و قابل استناد باشد.

وی با تأکید بر اینکه به سفارشی کار کردن در حوزه ادبیات عاشورایی اعتقاد ندارد، گفت: شاعرانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند بر دو دسته تقسیم می‌شوند؛ گروهی شاعرانی هستند که دغدغه دینی ندارند و به صورت آزاد شعر می‌سرایند که این گروه فضای کارشان جداست.

اسماعیلی با بیان اینکه شاعرانی هستند که شعرشان ریشه در هویت دینی و آئینی دارد، افزود: این شاعر به دلیل دغدغه مقدس دینی و اعتقاد و باورمندی دینی خود دست به قلم می‌برند و برای بزرگان دین و ائمه معصومین(ع) شعر می‌سرایند.

خالق «حنجره سرخ» ادامه داد: این شاعران بدون اینکه کاری به آنها سفارش داده شود و بخواهند شعرشان را در جشنواره‌ها عرضه کنند، به فعالیت در این حوزه مشغول هستند و بر اساس باور دینی خود کار می‌کنند؛ البته ممکن است اشعارشان در جشنواره‌ها و کنگره‌های دینی نیز شرکت داده شود، ولی وجه تمایز آنها در این است که برای باور و دغدغه خود دست به قلم می‌شوند.

بر اساس اخلاص، عمل و باورمندی قلبی دست به خلق اثر بزنیم
اسماعیلی با تأکید بر اینکه نباید ائمه معصومین(ع) را خرج کنگره‌ها و جشنواره‌های ادبی کنیم، اظهار کرد: نباید بزرگان دین خود را برای شهرت و نام خود خرج کنیم. در این حوزه که مقدس و حساس است باید بر اساس مؤلفه‌های دینی که در آئین و آموزه‌های اسلامی ما روی آنها تأکید شده است، بر اساس اخلاص، عمل و باورمندی قلبی دست به خلق اثر بزنیم.

این شاعر با اشاره به شعر «علی ای همای رحمت» عنوان کرد: این شعر بر اساس اعتقاد و اخلاص سروده شده است و در ذهن و زبان جامعه نیز نفوذ کرد و تاثیرگذار واقع شد، ولی شعری که به نیت استفاده در کنگره و جشنواره سروده شود، به زودی به دست فراموشی سپرده می‌شود و محو خواهد شد.

اسماعیلی گفت: بر این اساس شاعران آئینی باید بحث اخلاص عمل، تقوا، خدامحوری و دین‌باوری را در مؤلفه‌ها و شاخصه‌های سرایش شعر مورد توجه قرار دهند و سپس دست به قلم ببرند تا شعرشان مهر تایید روح‌القدس بخورد.

وی از موجی که در حوزه ادبیات طی سال‌های اخیر ایجاد شده است و بر اساس آن، شاعران به نوعی بر اساس نظریه‌های ادبی دست به خلق اثر زدند اشاره و اظهار تاسف کرد و افزود: این شاعران بر اساس فرمول و نظریه‌های ادبی غربی دست به کار می‌شدند و فکر می‌کردند چنین اقدامی افتخار است که بر اساس نظریه ادبی غرب شعر بگویند و آن را مدرن و به روز بودن می‌دانستند.

نبود حکمت در اشعار در نتیجه پشت کردن به هویت ملی و دینی
این کارشناس ادبی تاکید کرد: این رویه سبب شد که از پیشینه ادبی خود فاصله بگیریم و ناخودآگاه فکر می‌کردیم که شاعر برای مدرن و به روز بودن باید از حافظ و سعدی و ... دور بماند و دور آنها خط بکشد و تصورمان این بود که چنین رویکردهایی سنت‌های تاریخ مصرف گذشته هستند.

اسماعیلی اظهار کرد: همچنین تصور این بود که تاریخ مصرف ‌شاهنامه‌خوانی و حافظ‌خوانی گذشته است و اگر شاعری شاهنامه خواند، متهجر است و به همین دلیل، گاه جوانان از ادبیات کلاسیک و ریشه‌دار فارسی فاصله می‌گرفتند و آسیب‌های زیادی را دچار ادبیات این حوزه می‌کردند.

وی با بیان اینکه حکمت و اخلاق‌مداری در شعر وجود ندارد و هویت دینی در این حوزه کمرنگ است به این دلیل است که ما به هویت دینی و ملی خود پشت کرده‌ایم، گفت: این موضوع سبب شده است که در یک بی‌هویتی و فضای مبهم دست و پا بزنیم و آنان که دچار این رویکرد هستند به همین دلیل شناسنامه بومی ندارند.

اسماعیلی درباره میراث شاعران گذشته و بهره‌گیری از این میراث ادامه داد: شاعرانی که به هویت ملی و دینی خود پشت نکردند، توانستند در حوزه فرهنگ و تمدن گام‌های بلندی برداشتند. این موضوع به آن دلیل بود که به گذشته خود احترام گذاشتند و به بازخوانی و بهره‌گیری از تجربیات و آثار گذشته دست زدند.

باید بیش از گذشته به شاعران کهن روی آوریم
وی با اشاره به شاعران موفق، اظهار کرد: این گروه از شاعران به بهره‌برداری از سرمایه ادبی خود پرداختند و راه آینده را هموار کردند تا افق روشنی را برای خود ترسیم کنند. از این رو ما نیز برای اینکه در حوزه ادبیات قد برافرازیم و دوباره به شکوفایی برسیم، بیش از گذشته به فردوسی و مثنوی معنوی مراجعه کنیم.

این مدرس ادبیات از مثنوی معنوی یاد کرد که در کشورهای خارجی به عنوان کتاب سال معرفی می‌شود. حافظ و فردوسی به تازگی توسط کشورهای دیگر در حوزه ادبیات کشورمان کشف شده‌اند و به تازگی درصدد برآمده‌اند که سعدی و اشعارش را بشناسند.

اسماعیلی با تأکید بر اینکه نباید از این سرمایه‌های بزرگ غفلت کنیم، ادامه داد: باید به بازخوانی آثارشان بپردازیم و به فرزندان خود تاکید کنیم که در این راه به گذشتگان احترام بگذارند و یادمان باشد که شعری از ایرانیان بر سر در سازمان ملل نصب شده است که «بنی آدم ز یک پیکرند/ که در آفرینش ز یک گوهرند»

وی اظهار کرد: جهانیان ما را با سعدی، حافظ و مولانا می‌شناسند و این افراد هویت و شناسنامه ما هستند و اگر این اتصال بین نسل امروز و ادبیات کلاسیک و گذشته ما برقرار شود، آینده درخشانی در حوزه ادبیات پیش رو خواهیم داشت و همچون گذشته بیشتر به افتخار دست می‌یابیم.

آبشخور شعر دفاع مقدس، قیام اباعبدالله(ع) است
اسماعیلی یادآور شد: ادبیات عاشورایی همچنین پیوند عمیقی با دوران دفاع مقدس داشت، به این معنی که اکثر شاعران برای روایات حماسه‌های دوران دفاع مقدس به قهرمانان دینی متمسک می‌شدند. از این رو قیام انسان‌ساز حضرت اباعبدالله(ع) الگویی برای شاعران بود.

وی با اشاره به شاعرانی که با الگوگیری از قیام حسینی سعی می‌کردند پیام‌های متعالی انسان‌ساز حسینی را با لهجه شعر بیان کنند، افزود: قهرمانان نهضت کربلا همچون حضرت عباس(ع)، حضرت زینب(س) و حر، چهره‌هایی هسنتد که در ادبیات دفاع مقدس نمود دارند و از چهره‌های بارز هستند.

اسماعیلی اظهار کرد: برزگان دین ما الگویی برای رزمندگان اسلام بودند و وقتی می‌خواهیم حماسه رزمندگان را به تصویر بکشیم، به حماسه‌آفرینی قهرمانان کربلا آن را تشبیه می‌کنیم و قهرمانان کربلا را به عنوان الگو در شعر مطرح می‌کنیم و در واقع سرچشمه و آبشخور شعر دفاع مقدس ما، قیام اباعبدالله(ع) است.

آرمان هیأت