معین کریم‌الدینی، کارگردان مستند عاشورایی «وقتی ابرها پایین می‌آیند»، درباره چگونگی ساخت این کار مستند گفت: قرار نبود این فیلم را بسازم، بلکه طرح این مستند از قبل تصویب و پیشنهاد آن از سوی تلویزیون به من ارائه شد. طرح این فیلم مستند در ابتدا این نبود، بلکه درباره جامعه‌شناسی، تاریخ و تمدن شیعیان هندوستان بود و من با توجه به علاقه‌ای که به جست‌وجو در هندوستان و تمدن این کشور داشتم، پذیرفتم.

وی افزود: خانواده «راجا» از طریق دوستی در هندوستان به من معرفی شد؛ طی صحبت‌هایی که با علی (پسر راجا و روای فیلم) دانشجوی دکترای تاریخ تمدن دانشگاه کمبریج داشتم، وی با شور و حال خاصی از آئین‌های دهه محرم و اربعین تعریف می‌کرد؛ ریشه این آئین‌ها، هندوئیسم است؛ یعنی آئین‌های اجداد خود را با تمدن اسلامی تلفیق کرده‌اند. به همین دلیل عزاداری در این کشور به‌ویژه در این ناحیه به آئین گرایش پیدا کرده و از مراسم عزاداری نیز فاصله گرفته است.

کریم‌الدینی بیان کرد: شخصیت امام حسین(ع) تنها متعلق به شیعیان بنیست و اباعبدالله(ع) در شهری که من دیدم یک قدیس محسوب می‌شود. هندوها، سنی‌ها و شیعیان ایشان را از آن خود می‌دانند؛ جمعیت قالب این شهر هندو، بعد سنی و شاید ۱۰ درصد جمعیت شهر شیعه هستند.

کارگردان مستند «وقتی ابرها پایین می‌آیند» درباره تفاوت میان مستند تلویزیونی و سینمایی گفت: سینمای مستند در کشور ما جایگاهی ندارد؛ سینمای مستند در ایران یا یک سینمای مستقل است که سفارش‌دهنده خارجی دارد و یا نهاد دولتی مثل تلویزیون و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی آن را پشتیبانی می‌کند. در مجموع با توجه به این که سینمای مستند گیشه ندارد، می‌توان گفت به نوعی شکست خورده است.

نورپرداری با شمع

وی درباره نور این فیلم سینمایی گفت: با توجه به این که بخش عمده‌ای از این مراسم در تاریکی هوا برگزار شد، سعی کردیم با طراحی نورهای کوچک مثل شمع و قراردادن از قبل در محیط، فضا را تصویرشده‌تر ثبت کنیم.

کریم‌الدینی درباره مخاطب مدنظر این فیلم مستند گفت: در مرحله پیش تولید از «علی» خواستم سه نفر از دوستان خود را از سه جغرافیای متفاوت دنیا انتخاب و با خود همراه کند و اصرار داشتم که مسلمان نباشند. داستان فیلم مذکور از این قرار است که علی آئین‌های منطقه خودشان را که نزدیک به ۴۰۰ سال که اتفاق می‌افتد برای دوستانش توضیح دهد و با توجه به این که دوستان وی به تمدن و تاریخ اسلام آشنا نیستند علی چیزهای بدیهی را نیز توضیح می‌دهد؛ با این وجود مخاطب ایران مخاطب دوم و سوم این فیلم است.

«ابرها پایین می‌آیند» ثبت واقعه می‌کند

وی تصریح کرد: مستند «وقتی ابرها پائین می‌آیند» جزء آن دسته فیلم‌های مستندی است که ثبت واقعه می‌کند، یعنی کارگردان بیش از آنکه فرصت فکر کردن به ظرایف هنری داشته باشد، ثبت درست واقعه را در اولویت دارد. این فیلم مستند با توجه به این که بسیاری از مدیحه‌سرایان و شهنای‌نوازان در آن فوت شدند، تبدیل به یک سند تاریخی و مردم‌شناسی برای مردم این منطقه شده است.

این مستند‌ساز در انتها درباره موسیقی این مستند هم اظهار کرد: سبک من به این گونه است که فیلم را با موسیقی انتخابی مونتاژ می‌کنم. تم و کارکردی که موسیقی دارد برای من مهم است، زبان موسیقایی مورد نظرم را از طریق موسیقی انتخابی می‌توانم انتقال دهم.

آرمان هیأت