رضا اسماعیلی، مدرس ادبیات دانشگاه تهران  با تأکید بر اینکه متاسفانه در جامعه ادبی کشورمان تلاش نشده است که منتقدان خوبی تربیت کند، افزود: در حوزه نقد و نظریه‌پردازی با مشکل روبرو هستیم و شاعران و نویسندگان خود را در این حوزه به خوبی تربیت نکرده‌ایم.

وی با بیان این مطلب افزود: در حوزه سرایش ادبیات دینی و آئینی، از آنجا که در طول شبانه‌روز با مقولات مختلف از این نوع سر و کار داریم، سبب شده است که نوعی تمرین فکری و ادبی داشته باشیم و از این منظر، قوی باشیم و جثه ادبی ما در حوزه سرایش شعر دینی توانمند باشد.

اسماعیلی با تأکید بر اینکه برخلاف حوزه شعر، در حوزه نقد و نظریه‌پردازی ضعف و فقر بسیار داریم، گفت: مشکل و نقیصه دیگری که در این باره با آن روبرو هستیم، ترجمه است. البته در طول چند سال اخیر، مسئولان متوجه و بیدار شده و اخیراً نیز گام‌هایی در این باره برداشته‌اند.

مبادا دچار رکود شویم
وی عنوان کرد: نباید این گونه تصور کنیم که چون اقداماتی در این باره صورت گرفته است، دیگر این حوزه نیاز به فعالیت و توجه نیست. اگر از این حوزه غفلت کنیم، باز هم دچار رکود و رخوت می‌شویم.
این مدرس دانشگاه به حوزه ترجمه اشاره کرد و ادامه داد: برای مثال سال‌ها در حوزه ترجمه فریاد زدیم که ادبیات انقلاب که واقعاً ادبیات فاخر و گرانسنگی است و شاعران بزرگی در این باره وجود دارند، باید به دیگر کشورها ارائه شود.
وی با بیان اینکه نباید خود را دست‌کم بگیریم، افزود: بیش از ۳۰ سال در حوزه شعر انقلاب تلاش کردیم و آثار و بزرگان متعددی در این باره داریم، ولی وقتی به دیگر کشورها از جمله ترکیه، لبنان، سوریه، افغانستان و حتی عراق سفر می‌کنیم، متوجه می‌شویم که آنان اصلاً شاعران و آثار ایرانی را نمی‌شناسند.

ناشناس ماندن شاعران و آثار شاخص ایران در جهان
اسماعیلی به موضوع طرح شده از سوی شاعران خارجی اشاره و اظهار کرد: آنان اظهار می‌کنند که چرا آثارتان را منتشر نمی‌کنید؟ این در حالی است که شمار فراوانی از آثار حوزه شعر انقلاب و آئینی منتشر شده است. آنان خواستار این هستند که آثار ترجمه شده و در اختیار آنها قرار داده شود؛ یعنی اعتراض می‌کنند که ما تشنه ادبیات انقلاب هستیم، ولی هیچ آثاری در دست ما نیست.
وی گفت: این موضوع ناشی از آن است که در حوزه ترجمه آثار دچار ضعف هستیم. در این باره به برخی از حوزه‌ها توجه نکردیم و فکر کرده‌ایم که نیازی به تبلیغ و اشاعه محصولات و معرفی افراد شاخص آن حوزه نیست.
این شاعر به کنگره شعر مقاومت و دعوت از شاعران خارجی در آن یاد کرد و افزود: در تعامل با شاعران این حوزه متوجه می‌شویم که آنها به اشعار فاخر ادبیات انقلاب و آئینی کشورمان عطش دارند؛ وقتی شاعران جهان و ایران به هم می‌رسند، این مسئله را عنوان می‌کنند که این کنگره را در کشور ما برگزار کنید، ما بستر آن را فراهم می‌کنیم.

جزیره‌ای کار نکنیم
وی با اشاره به اینکه در گذشته به ندرت سفری صورت می‌گرفت، یادآور شد: اغلب سفرهایی نیز که انجام می‌شد به صورت جوششی بودند و نهادی متولی انجام آنها نبود و انجام آن را از وظایف خود نمی‌دانست.
اسماعیلی تصریح کرد: شاعران، نویسندگان و ادیبان ایرانی نباید جزیره‌ای کار کنند و فقط برای ایران شعر بگویند و در داخل کشور نیز آنها را بخوانند؛ با این رویکرد، رشد و بالندگی ایجاد نمی‌شود. باید زمینه سفر شاعران خود را به دیگر کشورها فراهم کنیم تا تجربیات آنها به دیگر شاعران منتقل شود.
وی انجام این تعاملات را سبب ایجاد نوزایش و ستاخیز ادبی دانست و اظهار کرد: متاسفانه ما مهد بزرگترین شاعران قرآنی جهان هستیم، ولی جز حافظ و برخی دیگر، شاعران بزرگ این حوزه در جهان ناشناس باقی مانده‌اند.
اسماعیلی درباره ترجمه آثار شاعرانی چون صفارزاده و امین‌پور به دیگر زبان‎ها در انجمن شاعران ایران گفت: برخی مجموعه‌ها همچون این انجمن چنین آثاری را منتشر می‌کنند، ولی این رویکرد باید به یک نهضت تبدیل شود.
وی تأکید کرد: اگر برنامه مدون، تعریف‌شده و هوشمند در این باره تدوین نشود، افراد بر حسب سلیقه به این موضوع می‌پردازند و با تغییر فرد مورد نظر ممکن است این اقدام با روی کار آمدن نفر بعد، زمین گذاشته شود.

جنبه بهره‌گیری اعتبار نهادها تعریف شود
اسماعیلی گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری و حتی NGO ها باید در این باره برنامه تعریف کنند و این رویکرد را جزء رسالات ذاتی آن نهاد ببینند و مشخص شود که در پایان سال، برای مثال ۵۰ جلد اثر ترجمه داشته یا دو سفر به خارج کشور داشته‌اند که اهدافش محقق شده است.
وی افزود: متاسفانه این مطالبه، حق فرهنگی و رسالت ذاتی تعریف نشده است. در این باره امثال افرادی چون علیرضا قزوه بر اساس دغدغه‌ای که داشته‌اند، چند سفر برای شاعران تدارک دیده یا آثاری را به دیگر زبان‌ها ترجمه کرده‌اند.
اسماعیلی به انجمن قلم و انجمن شاعران ایران به عنوان دیگر نهادهای خودجوش در این باره اشاره کرد و یادآور شد: این رویکرد به عنوان هدف تعریف نشده است. سیاستگذاران فرهنگی که نقشه فرهنگی را تعریف می‌کنند باید اعتباری را که به نهادها اختصاص می‌دهند تعریف کنند که بابت چه موضوعاتی به نهادهای خاص اعتبار داده شده است و از آن موضوع مطالبه کنند.

آرمان هیأت