نشست «گفت‌وگو درباره دو کتاب عاشورایی» با حضور محمدرضا سنگری نویسنده، سیدعلی موسوی گرمارودی، علیرضا کمری، قاسم صرافان، کورش علیانی و محسن مظاهری، قدیانی و میرکریمی عصر دیروز ۲۵ آذر، در فرهنگسرای سرو برگزار شد.

در ابتدای این مراسم موسوی گرمارودی به سخنرانی پرداخت و گفت: اگر در نگارش کتاب نتوانیم تعابیر درستی از اهل بیت(ع) داشته باشیم، وجه حماسی کتاب را رعایت نکرده‌ایم که البته در دو کتاب «آیینه‌داران آفتاب» و «آینه در کربلاست» وجه حماسی و تعابیر درست اهل بیت در همه جا رعایت شده است. برای مثال تعبیراتی که از حضرت زینب(س) به عنوان ستم‌کش کربلا برده می‌شود، تعبیرات نادرستی است. این نوع تعبیرات در حالی بیان می‌شود که بانوی کربلا کسی بودند که در مقابل عبیدالله سخنرانی قراء ایراد و حقیقت کربلا را روشن کردند.

حماسی نوشتن در خون سنگری است

وی ادامه داد: تعهد و التزام صفت شاعر است نه صفت شعر، به این معنی که ابتدا شاعر باید متعهد باشد تا شعرش متعهد شود. در نوشتن کتاب نیز چنین است. ابتدا باید روحیه حماسی در نویسنده ایجاد شود تا او حماسی بنویسد. صرف آوردن لغاتی مانند شمشیر، زره و ... نمی‌تواند به نوشتن داستان حماسی کمک کند؛ به عنوان نمونه سعدی شاعر بزرگی است اما نتوانسته همانند شاهنامه اثری حماسی بسراید. درباره این دو اثر سنگری باید گفت که وجه حماسی در تمام وجوه آن مشخص است؛ به طوری که این‌طور به نظر می‎رسد که حماسی نوشتن در خون نویسنده کتاب است.

موسوی گرمارودی در ادامه سخنان خود به پژوهش «آیینه‌داران آفتاب» و «آینه در کربلاست» اشاره کرد و گفت: از دیگر وجوهی که در پژوهش نویسنده دیده می‌شود، دقت بالای اوست؛ به گونه‌ای که دقت کتاب در پژوهش‌ها توجه مرا به خود جلب کرد. در میان شاعران و نویسندگان کسانی را داریم که در دقت پژوهش ضرب‌المثل شهره‌اند؛ باید گفت که سنگری دقت بسیاری در پژوهش خود رعایت کرده است.

در ادامه جلسه علیرضا کمری در باب رویه پژوهش «آیینه‌داران آفتاب» و «آینه در کربلاست» صحبت کرد و گفت: در باب واقعه عاشورا هزاران کتاب و مقاله به نگارش درآمده است که نزدیک به ۴۰ تا۴۵ کتاب با موضوع واقعه‌شناسی عاشورا است. می‌بینیم که هرچه از زمان وقوع این واقعه گذشته، دامنه تحقیقات درباره آن به صورت گسترده و متنوع‌تر شده است. در مجموع باید گفت این چند هزار کتاب و مقاله با دو ویژگی مواجه‌اند: نخست آنکه بسیاری از این مطالب برخاسته از عواطف نویسنده است که این موضوع را به زبان ادبی بیان کرده است؛ به طوری که روابط عاشورا عمدتاً یک روایت عاطفی و هنری و نزدیک به دنیای شعر است که از زمان و تاریخ دور می‌شود. دیگر اینکه عمده گزاره‌هایی که در باب واقعه کربلا نوشته شده است، گزاره‌های ادبی هستند که به دلیل ظرافت‌های بسیار در واقعه عاشور با ظرافت خاصی همراه می‌شوند که از این نمونه می‌توان به کتاب «شهید جاوید» اشاره کرد.

سنگری حلقه گمشده علما و شعرا ست

کمری ادامه داد: یکی از محاسن نویسنده این دو کتاب، تلفیق عقل، عاطفه و شعورمندی است. توجه به اتقان در حدّ امکان و استفاده از زبان روایی اثرگذار نوشته را بسیار جذاب کرده است. هیچ‌گونه رد و نشانی از تکلف و تصنع در نوشته سنگری به چشم نمی‌خورد. وقتی نوشته‌ای روان باشد، تلفیقی از یک زندگی شناخت واقعه کربلا برای مخاطب می‌شود. باید گفت که کلمات و ترکیبات تازه‌ای در این متون وجود دارد که براساس باور نویسنده است و به هیج وجه از جنس تصنع نیست.

وی یادآور شد: نکته مهم در نگارش دو کتاب حاضر سطرهای نخستین آن است که مؤلف تکلیف خود و مخاطب را روشن می‌کند. برای مثال او می‌گوید «یاران بزرگ کربلا که بودند و چگونه به حسین پیوستند... »؛ در حقیقت تمام سطرهای اول کتاب پرسش است که طرح مسئله‌ای برای کتاب به شمار می‌رود که موضوعی بسیار مهم است.

در ادامه این جلسه قاسم صرافان شاعر اهل بیت به قرائت شعری در باب واقعه کربلا پرداخت. او قبل از این قرائت درباره سنگری، گفت: این نویسنده محققی است که کار خود را هدفمند انجام می‌دهد و به عنوان حلقه گم شده علما و شعرا است.

سپس محسن حسام مظاهری درباره این دو کتاب به سخنرانی پرداخت و گفت: باید گفت دو حوزه‌ای که سنگری در آن بیشتر کار کرده حوزه دفاع مقدس و عاشورا است. در این دو کتاب نویسنده بسیار حضور دارد و بیش از آنکه شاهد قلم نویسنده باشیم، شاهد حضور خود او هستیم.

«آیینه‌داران آفتاب» مخاطب را بی‌پاسخ رها نمی‌کند

وی به دو ویژگی سنگری اشاره کرد و گفت: ویژگی اول وی رعایت خط‌مشی متعادل است. میانه‌روی و مشی اعتدال نویسنده نشان‌دهنده شخصیت آرام اوست. این میانه‌روی به معنای بی‌موضعی نیست. آثار سنگری نظریه دارند و موضعی را دنبال می‌کنند. همچنین در اندیشه و قلم سنگری پرسش بی‌پاسخ وجود ندارد و مخاطب آثار ایشان سردرگم و درگیر ابهامات نمی‌شود. برای مثال در همین کتاب "آیینه‌داران آفتاب" شاهد یک حل‌المسئله عاشورا هستیم که ابهامات را از بین می‌برد. در سال‌های اخیر شاهد هستیم که ماحصل بسیاری از پژوهش‌ها درهم‌ریختگی است که سؤالاتی را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند، اما پاسخ و راه حلی را ارائه نمی‌دهد. در این میان آثار سنگری از این ویژگی مبرا است.

حسام مظاهری به ویژگی دوم سنگری اشاره کرد و گفت: ویژگی دوم این نویسنده رویکرد میان رشته‌ای اوست. وی تلفیق دو موضوع و رشته ادبیات و تاریخ را به خوبی انجام می‌دهد و در حوزه عاشورا صاحب‌نظر است؛ در نتیجه برای نوشتن متون به سراغ دیگران نمی‌رود. دو کتاب مورد بحث نیز تلفیقی از پژوهش و ادبیات نویسنده است.

این نویسنده با بیان این‌که وجود سنگری برای مطالعات عاشورا و حوزه دفاع مقدس غنیمت است، یادآور شد: باید این نکته را ذکر کرد که حرکت در میان دو رشته ادبیات و تاریخ در کتاب‌های وی دیده می‌شود که البته نمی‌توان گفت این دو حوزه با هم تناقضی دارند. گاه می‌بینیم که در پاره‌ای از مباحث کتاب، موضوع اصلی تاریخ و پژوهش است و همه چیز به صورت مختصر و دقیق آمده است و در بخش دیگر که موضوع ادبیات است، همه چیز در قالب ادبیات بیان می‌شود. نهایتاً احساس می‌شود که در بعضی موارد این موازنه به نفع ادبیات رقم خورده است.

هیچ زمانی نشده که به فکر امام حسین(ع) و عاشورا نباشم

پس از حسام مظاهری، سنگری نویسنده دو کتاب"آیینه داران آفتاب" و "آینه در کربلاست" به صحبت پرداخت و گفت: نوشتن این دو کتاب حاصل ۱۰ سال کار مداوم و شبانه روزی است. هیچ زمانی نشده است که من به فکر امام حسین(ع) و عاشورا نباشم. کتاب را با پرسش آغاز کردم و آن را تلفیقی از تاریخ و ادبیات قرار دادم. این روش همان روش قرآن برای بیان عبرت در داستان‌ها است.

این نویسنده ادامه داد: سؤال اول که در ذهن من شکل گرفت این بود که چرا جریان عاشورا بر خلاف همه جریان‌های دیگر است و نمی‌شود آن را با بقیه جریان‌ها مقایسه کرد؛ به طوری که می‌بینیم در تمام حوادث هرچه از وقوع آن واقعه فاصله می‌گیریم، مسئله کم‌رنگ‌تر شده و کمتر کسی درباره آن صحبت می‌کند و می‌نویسد، اما حادثه کربلا حادثه‌ای است که هرچه از زمان آن می‌گذرد، شفاف‌تر می‌شود و افراد بیشتری به بیان وجوه مختلف آن می‌پردازند. پرسش دوم درباره جایگاه و شخصیت حضرت سیدالشهدا(ع) بود. ما در روایات می‌‌خوانیم که برخورد اهل بیت(ع) به ویژه پیامبراکرم(ص) با امام حسین(ع) به گونه‌ای دیگر است و از ایشان به عنوان الگو یاد می‌کنند.

جنس واقعه کربلا با دیگر حوادث متفاوت است

سنگری به پرسش سوم اشاره کرد و گفت: اگر کربلا همه چیز است و اگر قرار است آخرین اتفاق دنیا هم از همین جنس باشد، پس واقعه کربلا مربوط به فردا است و هیچ چیزی به زلالی کربلا وجود ندارد. در این صورت چرا ما به این اتفاق نپردازیم؟ همچنین اگر قرآن عالی‌ترین قانون است و اگر کربلا عالی‌ترین اجرا از آن قانون، چگونه باید از کربلا سخن بگوییم؟ همین موضوعات باعث شد که من به سراغ ادبیات بروم و البته نباید نگاه تاریخی به این موضوعات را هم فراموش می‌کردم. از قرآن آموختم که حوادث را باید از دید عبرت ببینیم. امیدوارم توانسته باشم جواب این سؤالات را داده باشم.

در انتهای جلسه نیز میرکریمی و قدیانی ناشران دو کتاب به سخنرانی پرداختند. میرکریمی در سخنانی کوتاه گفت: در حوزه نشر بین‌الملل کتاب‌های عاشورا را چاپ می‌کنیم. ما این نکته را حس کرده‌ایم که مخاطبان، کتاب‌هایی که به شور می‌پردازند را بیشتر دوست دارند به همین جهت کتاب "آیینه داران آفتاب" بهترین پیشنهاد به ما بود باید گفت در چاپ اول بنا به گفته عده‌ای طرح جلد کتاب مناسب نبود که در چاپ‌های بعد اصلاح شد برای ما توفیقی بود که ناشر این اثر باشیم.

قدیانی ناشر کتاب "آیینه در کربلاست" نیز در سخنان خود گفت: باعث خوشحالی است که مردم عام به دنبال کتاب آقای سنگری هستند و سالانه هزاران نسخه از این کتاب توسط مردم خریداری می‌شود. به ایشان تبریک می‌گویم امیدواریم بتوانیم در حوزه کودک و نوجوان به همراه سنگری آثار خوبی را چاپ کنیم.

آرمان هیأت