کد مطلب : ۲۲۴۴۶
کتاب «طرحی نو در دانشنامه شعر عاشورایی» رونمایی شد
مرضیه محمدزاده نویسنده كتاب «طرحی نو در دانشنامه شعر عاشورایی» در مراسم رونمایی از این کتاب گفت: انسان در حقیقت شعر را برای آن گفت تا خود را در سخن خود پنهان كند و به همه جا برود. انسان شعر را برای آن گفت تا احساس و فكر و اندیشه‌اش را منتقل كند نه این‌كه درباره آن‌ها چیزی بگوید و چنانچه گفته‌اند «شعر پنهان‌ترین رابطه را با ضمیر انسان دارد» پس چگونه می‌توان از این عامل ارتباط، به ویژه درنشرایمان و اندیشه غفلت كرد؟
این پژهشگر با بیان این مطلب كه دین اسلام درسرزمین شعرپرور و شاعرخیز ظهور كرد، گفت: قوم عرب درسخن و سخنوری چیره دست بود. درسخن‌شناسی توانا بود و قدرشعر و شاعر را می‌دانست. شاعرانی كه مقارن ظهور اسلام در جزیرة العرب می‌زیستند از اهمیتی بهره‌مند بودند و در نزد قوم خود نیز گرانمایه و عزیز بودند و روزگار می‌گذراندند.
او افزود: شاعران اسلامی هر مقوله‌ای را كه سروده‌اند آن را غنی و سیراب سروده‌اند. این موضوع با آگاهی ازنمونه‌های معتبر چندی از آثار مسلمانان آشكار می‌شود. مدایح مذهبی از مقوله شعر متعهد است نه هنر مجرد، چون در این‌گونه آثار شاعران حقانیت رهبران الهی و راه آن‌ها را نشان می‌دهند. آن‌ها تلاش می‌كنند تا با زبان والای شعر، حقایق را به فرهنگ جامعه و شعور اجتماعی منتقل كنند و موضع مردان حق و رهبران سعادت و عدالت را در برابر دیگران به ویژه جباران و ستم‌گستران تحكیم بخشند و استوار‌تر كنند.
این نویسنده یادآورشد: كسی كه فكر كند اشعار مدح مذهبی تنها ثناگویی است آن هم از نوع دیگر مدایح، جاهل است. پیشوایان اسلام همواره مدح و مدح‌گویی را نكوهیده‌اند. روایات در ذم مدح بسیار است، به ویژه در جایی كه صفات و خوبی‌ها و ارزش‌ها را به كسانی نسبت دهند كه آنان دارا نباشند و ازهمه بدتر مدح‌گویی گناهكاران و ستمگران و جباران است.
محمدزاده گفت: شاعران سلف اسلام كه در دامان این تعالیم تربیت یافته بودند هرگز به سوی مدح‌گویی به معنای متعارف نمی‌گراییدند و آن را مذموم می‌دانستند. درشعر مذهبی نظر كلی بر نشر مبادی دین و احیای حقایق ایمان و زنده كردن دل‌ها و جان‌ها و جاری كردن خون حماسه و تعهد در رگ و پی‌ها بود از این رو شاعران بزرگ شیعه همیشه برای حكومت‌های فاسد خطری بزرگ محسوب می‌شدند چون آن‌ها در خلال مدح آل محمد (ص) حقایق دین و صفات لازم حاكم دینی را یاد می‌كردند و با ذكر صفات اسلامی امامان و مقایسه و تحقیر زمامداران،دل‌ها را به حق و حكومت حق توجه می‌دادند.
این پژوهشگر در ادامه سخنانش درباره انتشار دانشنامه شعر عاشورایی گفت: استقبالی كه خوانندگان علاقه‌مند ادب عاشورایی از چاپ كتاب "دانشنامه شعر عاشورایی كردند موجب شد كه در فاصله كوتاهی پس از چاپ دوم، این اثر نایاب شود و تقاضای مكرر شاعران و سایرمشتاقان برای دسترسی به این كتاب بدون پاسخ بماند. اكنون پس از یك دوره فترت ۱۰ ساله این كتاب با تغییراتی به چاپ رسیده است. یكی از تغییرات اساسی، تغییر در شیوه طبقه‌بندی تاریخی شاعران عاشورایی بود. بدین ترتیب كه در چاپ اول شاعران پارسی‌گوی از لحاظ تاریخی به سه دوره متقدم، متأخر و معاصر تقسیم شده بودند و اكنون به پنج دوره قرن چهارم تا آغاز عصر صفویه، عصر صفویه، عصر بازگشت ادبی، عصر مشروطه و دوران معاصر تقسیم شده‌اند.
او افزود: تغییر دیگری كه صورت گرفت به جنبه دایره‌المعارفی بودن كتاب مربوط می‌شود كه ایجاب می‌كرد در چاپ جدید مطالب آن به روز شود زیرا بیش ازنیمی از شاعران معاصر كماكان در قید حیات بودند و بیان شرح حال و اشعار آنان بدون ذكر تحولات و تغییراتی كه در زندگی و شعر آنان پدید آمده بود كتاب را از حالت تازگی و همگامی با زمان دور می‌كرد.
این پژوهشگر ادامه داد: از سوی دیگر در طول مدت ده سال اخیر شاعران جدیدی در این عرصه طبع‌آزمایی كرده و منشاء پدید آمدن آثار فاخری در ادب عاشورایی شدند كه بدون ذكر زندگی و اشعار آن‌ها كار ارایه شده ناقص به نظر می‌رسید. از اینجا بود كه تحقیق گسترده‌ای آغاز شد.
او گفت: شیوه‌ای كه برای گزینش شاعران برگزیدم و به آن عمل كردم به تأسی از شیوه امامان معصوم(ع) بود كه شعر شاعر را بدون در نظر گرفتن افكار و تمایلات شاعران می‌پذیرفتند و شاعر را مورد مرحمت خود قرار می‌دادند. من هم این نگاه را در انتخاب شاعران دنبال كردم و آن‌ها را بدون گرایش سیاسی و فكری و صرفاً با نگاه به نوع شعر آن‌ها انتخاب كردم.
به گفته این پژوهشگر كه بیش از ۲۰ عنوان كتاب در حوزه ادبیات و دین تالیف كرده است در كتاب طرحی نو در دانشنامه نویسی بیش از ۵۰۰ شاعر معرفی شده اند.
جواد محقق گفت: در طول سال كتاب های متعددی منتشر می شوند اما در این میان سهم آثارعاشورا پژوهی اندك است و ضرورت انتشار كتاب در این حوزه به خوبی احساس می شد. كتاب «طرحی نو دردانشنامه شعر عاشورایی» یكی از بهترین آثار پژوهشی در این حوزه است كه به دلیل تلاش و دقت نظر مولف آن باید به مرضیه محمدزاده تبریك گفت.
او با اشاره به شیوه تقسیم بندی مولف در كتاب طرحی نو در دانشنامه نویسی گفت: شیوه تقسیم بندی كتاب بسیار دقیق و حرفه ای انجام شده و مقدمه و تحلیل و تفسیر اشعار به بار پژوهشی این اثر افزوده است.
این شاعر حوزه كودك و نوجوان با انتقاد از مورد اقبال قرار نگرفتن تذكره نویسی در دوره حاضر گفت: متاسفانه در دوره معاصر با عدم تذكره نویسی درباره شاعران روبرو هستیم و این موضوع موجب می شود كه در این حوزه خلاء هایی احساس شود. بخشی از اهمیت این دانشنامه در بخش زندگینامه شاعران است.
او افزود: در ویراست نخست این دانشنامه ۲۰۰ شاعر معرفی شده اند و در ویراست دوم آن قریب به ۵۰۰ شاعر كه این نشان از پویایی این پژوهش دارد. اما ذكر این نكته خالی از لطف نیست كه دراین كتاب متاسفانه نثر نیز راه پیدا كرده است و آنقدر این نثرها قوی بوده اند كه این پژوهشگر نتوانسته آن ها كنار بگذارد مثل نوشته های شریعتی. اما چون این دانشنامه شعر است انتشار نثر در كنار شعر به آن آسیب زده است.
محقق ادامه داد: البته در كتاب، برخی اغلاط هم دیده می شود كه امیدوارم در ویراست های بعدی این مثل برطرف شود.همچنین در این كتاب تاریخ ها به دو صورت شمسی و قمری منتشر شده است كه ضرورت آن وجود دارد كه تاریخ ها یكسان سازی شوند.
در ادامه رضا اسماعیلی، شاعر گفت: پس از انقلاب ضرورت عاشوراپژوهی در حوزه شعر احساس می‌شد اما در مباحث نظری این اتفاق كمتر افتاد. كسانی كه در ادبیات عاشورایی كار می‌كردند، اغلب قریب به اتفاق شان در این كتاب آمده‌اند اما این كار كمتر عرضه و ارایه شده. البته این كتاب صرفاً گزینه شعر عاشورایی نیست كه به نوعی می‌توان آن را نقد و تحلیل شعر عاشورایی نیزدانست.
او با بیان این مطلب كه مولف «طرحی نو در دانشنامه شعر عاشورایی» بدون هرگونه غرض ورزی و تنگ نظری اقدام به تالیف این كتاب كرده است، گفت: مؤلف در این كتاب بدون تنگ‌نظری آثار همه شاعرانی را كه تا به امروز در شعر عاشورایی قلم زده‌اند آورده و همه جریان‌های ادبی شعر عاشورایی نیز در این كتاب آمده است. شعرحدود ۵۰۰ شاعر در این مجموعه منتشر شده است.
این شاعر ادامه داد:مؤلف در این كتاب علاوه بر دانش ادبی از بینش ادبی نیز برخوردار است. هنگام جمع‌آوری این مجموعه بارها كه در مضمون شعرها شك داشتند با من تماس می‌گرفتند و برای پیدا كردن برخی از شاعران كه گوشه عزلت گزیده بودند تلاش های او ستودنی است.
پروین‌دخت صالح‌نیا دوست و همكار مرضیه محمدزاده نیز در ادامه، بخش هایی از زندگی نامه این بانوی پژوهشگر را برای حاضران خواند او گفت: مرضیه محمدزاده در سال ۱۳۳۷ در خانواده‌ای متولد شد كه پدر روشنفكر این خانواده از فعالان و مبارزان سیاسی دهه ۴۰ و ۵۰ بود و مكتب قرآنی در اهواز تأسیس كرد. این مكتب مركز نشر عقاید اسلامی و تجمع دانشجویان دانشگاه اهواز و كانون روشنگری و بیداری مردم شد.
او ادامه داد: این فضا زمینه‌ای مساعد برای رشد و بالندگی او فراهم كرد. ایشان تحصیلات خود را در رشته تاریخ و ملل اسلامی تا مقطع كارشناسی ارشد ادامه داد و پایان‌نامه خود را با عنوان «زندگی و نقش ام‌سلمه در تاریخ اسلام» ارایه داد و سپس در رشته مردم‌شناسی دكترا گرفت.
صالح‌نیا گفت: تنها حدود ۲۰ عنوان كتاب از مرضیه محمدزاده در یك دهه اخیر منتشر شده است.
در این مراسم قرار بود كه بهاءالدین خرمشاهی نیز سخن بگوید كه به دلیل كسالت در مراسم حاضر نشد. همچنین در این مراسم هادی عالم‌زاده نیز به ذكر سخنان كوتاهی از دوران دانشجویی مرضیه محمدزاده پرداخت و حسین اسرافیلی و جواد محدثی نیز شعر خوانی كردند.
این پژهشگر با بیان این مطلب كه دین اسلام درسرزمین شعرپرور و شاعرخیز ظهور كرد، گفت: قوم عرب درسخن و سخنوری چیره دست بود. درسخن‌شناسی توانا بود و قدرشعر و شاعر را می‌دانست. شاعرانی كه مقارن ظهور اسلام در جزیرة العرب می‌زیستند از اهمیتی بهره‌مند بودند و در نزد قوم خود نیز گرانمایه و عزیز بودند و روزگار می‌گذراندند.
او افزود: شاعران اسلامی هر مقوله‌ای را كه سروده‌اند آن را غنی و سیراب سروده‌اند. این موضوع با آگاهی ازنمونه‌های معتبر چندی از آثار مسلمانان آشكار می‌شود. مدایح مذهبی از مقوله شعر متعهد است نه هنر مجرد، چون در این‌گونه آثار شاعران حقانیت رهبران الهی و راه آن‌ها را نشان می‌دهند. آن‌ها تلاش می‌كنند تا با زبان والای شعر، حقایق را به فرهنگ جامعه و شعور اجتماعی منتقل كنند و موضع مردان حق و رهبران سعادت و عدالت را در برابر دیگران به ویژه جباران و ستم‌گستران تحكیم بخشند و استوار‌تر كنند.
این نویسنده یادآورشد: كسی كه فكر كند اشعار مدح مذهبی تنها ثناگویی است آن هم از نوع دیگر مدایح، جاهل است. پیشوایان اسلام همواره مدح و مدح‌گویی را نكوهیده‌اند. روایات در ذم مدح بسیار است، به ویژه در جایی كه صفات و خوبی‌ها و ارزش‌ها را به كسانی نسبت دهند كه آنان دارا نباشند و ازهمه بدتر مدح‌گویی گناهكاران و ستمگران و جباران است.
محمدزاده گفت: شاعران سلف اسلام كه در دامان این تعالیم تربیت یافته بودند هرگز به سوی مدح‌گویی به معنای متعارف نمی‌گراییدند و آن را مذموم می‌دانستند. درشعر مذهبی نظر كلی بر نشر مبادی دین و احیای حقایق ایمان و زنده كردن دل‌ها و جان‌ها و جاری كردن خون حماسه و تعهد در رگ و پی‌ها بود از این رو شاعران بزرگ شیعه همیشه برای حكومت‌های فاسد خطری بزرگ محسوب می‌شدند چون آن‌ها در خلال مدح آل محمد (ص) حقایق دین و صفات لازم حاكم دینی را یاد می‌كردند و با ذكر صفات اسلامی امامان و مقایسه و تحقیر زمامداران،دل‌ها را به حق و حكومت حق توجه می‌دادند.
این پژوهشگر در ادامه سخنانش درباره انتشار دانشنامه شعر عاشورایی گفت: استقبالی كه خوانندگان علاقه‌مند ادب عاشورایی از چاپ كتاب "دانشنامه شعر عاشورایی كردند موجب شد كه در فاصله كوتاهی پس از چاپ دوم، این اثر نایاب شود و تقاضای مكرر شاعران و سایرمشتاقان برای دسترسی به این كتاب بدون پاسخ بماند. اكنون پس از یك دوره فترت ۱۰ ساله این كتاب با تغییراتی به چاپ رسیده است. یكی از تغییرات اساسی، تغییر در شیوه طبقه‌بندی تاریخی شاعران عاشورایی بود. بدین ترتیب كه در چاپ اول شاعران پارسی‌گوی از لحاظ تاریخی به سه دوره متقدم، متأخر و معاصر تقسیم شده بودند و اكنون به پنج دوره قرن چهارم تا آغاز عصر صفویه، عصر صفویه، عصر بازگشت ادبی، عصر مشروطه و دوران معاصر تقسیم شده‌اند.
او افزود: تغییر دیگری كه صورت گرفت به جنبه دایره‌المعارفی بودن كتاب مربوط می‌شود كه ایجاب می‌كرد در چاپ جدید مطالب آن به روز شود زیرا بیش ازنیمی از شاعران معاصر كماكان در قید حیات بودند و بیان شرح حال و اشعار آنان بدون ذكر تحولات و تغییراتی كه در زندگی و شعر آنان پدید آمده بود كتاب را از حالت تازگی و همگامی با زمان دور می‌كرد.
این پژوهشگر ادامه داد: از سوی دیگر در طول مدت ده سال اخیر شاعران جدیدی در این عرصه طبع‌آزمایی كرده و منشاء پدید آمدن آثار فاخری در ادب عاشورایی شدند كه بدون ذكر زندگی و اشعار آن‌ها كار ارایه شده ناقص به نظر می‌رسید. از اینجا بود كه تحقیق گسترده‌ای آغاز شد.
او گفت: شیوه‌ای كه برای گزینش شاعران برگزیدم و به آن عمل كردم به تأسی از شیوه امامان معصوم(ع) بود كه شعر شاعر را بدون در نظر گرفتن افكار و تمایلات شاعران می‌پذیرفتند و شاعر را مورد مرحمت خود قرار می‌دادند. من هم این نگاه را در انتخاب شاعران دنبال كردم و آن‌ها را بدون گرایش سیاسی و فكری و صرفاً با نگاه به نوع شعر آن‌ها انتخاب كردم.
به گفته این پژوهشگر كه بیش از ۲۰ عنوان كتاب در حوزه ادبیات و دین تالیف كرده است در كتاب طرحی نو در دانشنامه نویسی بیش از ۵۰۰ شاعر معرفی شده اند.
جواد محقق گفت: در طول سال كتاب های متعددی منتشر می شوند اما در این میان سهم آثارعاشورا پژوهی اندك است و ضرورت انتشار كتاب در این حوزه به خوبی احساس می شد. كتاب «طرحی نو دردانشنامه شعر عاشورایی» یكی از بهترین آثار پژوهشی در این حوزه است كه به دلیل تلاش و دقت نظر مولف آن باید به مرضیه محمدزاده تبریك گفت.
او با اشاره به شیوه تقسیم بندی مولف در كتاب طرحی نو در دانشنامه نویسی گفت: شیوه تقسیم بندی كتاب بسیار دقیق و حرفه ای انجام شده و مقدمه و تحلیل و تفسیر اشعار به بار پژوهشی این اثر افزوده است.
این شاعر حوزه كودك و نوجوان با انتقاد از مورد اقبال قرار نگرفتن تذكره نویسی در دوره حاضر گفت: متاسفانه در دوره معاصر با عدم تذكره نویسی درباره شاعران روبرو هستیم و این موضوع موجب می شود كه در این حوزه خلاء هایی احساس شود. بخشی از اهمیت این دانشنامه در بخش زندگینامه شاعران است.
او افزود: در ویراست نخست این دانشنامه ۲۰۰ شاعر معرفی شده اند و در ویراست دوم آن قریب به ۵۰۰ شاعر كه این نشان از پویایی این پژوهش دارد. اما ذكر این نكته خالی از لطف نیست كه دراین كتاب متاسفانه نثر نیز راه پیدا كرده است و آنقدر این نثرها قوی بوده اند كه این پژوهشگر نتوانسته آن ها كنار بگذارد مثل نوشته های شریعتی. اما چون این دانشنامه شعر است انتشار نثر در كنار شعر به آن آسیب زده است.
محقق ادامه داد: البته در كتاب، برخی اغلاط هم دیده می شود كه امیدوارم در ویراست های بعدی این مثل برطرف شود.همچنین در این كتاب تاریخ ها به دو صورت شمسی و قمری منتشر شده است كه ضرورت آن وجود دارد كه تاریخ ها یكسان سازی شوند.
در ادامه رضا اسماعیلی، شاعر گفت: پس از انقلاب ضرورت عاشوراپژوهی در حوزه شعر احساس می‌شد اما در مباحث نظری این اتفاق كمتر افتاد. كسانی كه در ادبیات عاشورایی كار می‌كردند، اغلب قریب به اتفاق شان در این كتاب آمده‌اند اما این كار كمتر عرضه و ارایه شده. البته این كتاب صرفاً گزینه شعر عاشورایی نیست كه به نوعی می‌توان آن را نقد و تحلیل شعر عاشورایی نیزدانست.
او با بیان این مطلب كه مولف «طرحی نو در دانشنامه شعر عاشورایی» بدون هرگونه غرض ورزی و تنگ نظری اقدام به تالیف این كتاب كرده است، گفت: مؤلف در این كتاب بدون تنگ‌نظری آثار همه شاعرانی را كه تا به امروز در شعر عاشورایی قلم زده‌اند آورده و همه جریان‌های ادبی شعر عاشورایی نیز در این كتاب آمده است. شعرحدود ۵۰۰ شاعر در این مجموعه منتشر شده است.
این شاعر ادامه داد:مؤلف در این كتاب علاوه بر دانش ادبی از بینش ادبی نیز برخوردار است. هنگام جمع‌آوری این مجموعه بارها كه در مضمون شعرها شك داشتند با من تماس می‌گرفتند و برای پیدا كردن برخی از شاعران كه گوشه عزلت گزیده بودند تلاش های او ستودنی است.
پروین‌دخت صالح‌نیا دوست و همكار مرضیه محمدزاده نیز در ادامه، بخش هایی از زندگی نامه این بانوی پژوهشگر را برای حاضران خواند او گفت: مرضیه محمدزاده در سال ۱۳۳۷ در خانواده‌ای متولد شد كه پدر روشنفكر این خانواده از فعالان و مبارزان سیاسی دهه ۴۰ و ۵۰ بود و مكتب قرآنی در اهواز تأسیس كرد. این مكتب مركز نشر عقاید اسلامی و تجمع دانشجویان دانشگاه اهواز و كانون روشنگری و بیداری مردم شد.
او ادامه داد: این فضا زمینه‌ای مساعد برای رشد و بالندگی او فراهم كرد. ایشان تحصیلات خود را در رشته تاریخ و ملل اسلامی تا مقطع كارشناسی ارشد ادامه داد و پایان‌نامه خود را با عنوان «زندگی و نقش ام‌سلمه در تاریخ اسلام» ارایه داد و سپس در رشته مردم‌شناسی دكترا گرفت.
صالح‌نیا گفت: تنها حدود ۲۰ عنوان كتاب از مرضیه محمدزاده در یك دهه اخیر منتشر شده است.
در این مراسم قرار بود كه بهاءالدین خرمشاهی نیز سخن بگوید كه به دلیل كسالت در مراسم حاضر نشد. همچنین در این مراسم هادی عالم‌زاده نیز به ذكر سخنان كوتاهی از دوران دانشجویی مرضیه محمدزاده پرداخت و حسین اسرافیلی و جواد محدثی نیز شعر خوانی كردند.
مرجع : مهر
