شهاب پازوکی، پژوهشگر هنرهای آئینی گفت: محرم و صفر، اوج پرداختن به مجموعه هنرهای آئینی است که در قالب‌های گوناگون بروز می‌کند و از جمله مهمترین آنها شاید بتوان به دو هنر نمایش و موسیقی اشاره کرد؛ اجرای مجالس تعزیه و شبیه‌خوانی با موضوع عاشورا و اجرای نوحه‌خوانی در محافل حسینی و یا انتشار آلبوم‌های موسیقی عاشورایی که وجه مشترک همه آنها به‌ویژه در این سالهای اخیر آن است که بنا به دلایلی همگی از مسیر روشن و یا اصولی خود تا حدودی و یا به شکل کامل منحرف شده‌اند و دیگر کمتر در آنها می‌توان اصالتی یافت.

وی ادامه داد: به طور مثال روزگاری پیش از این که نوحه‌خوانی و اجرای موسیقی عاشورا که البته یکی از ارکان اجرای مجالس تعزیه و شبیه‌خوانی نیز محسوب می‌شود، برمبنای دستگاه‌های موسیقی سنتی ایرانی عرضه می‌شدند، در شرایط فعلی تحت تأثیر موسیقی پاپ و غربی مورد تهدید جدی قرار گرفته و دیگر کمتر در آنها ماهیت هنر ناب ایرانی را در عرض ارادت به ساحت سیدالشهداء(ع) می‌توان جست‌و‌جو کرد.

فرهنگ عامه باید هنر عاشورایی را از ابتلا به هنر غیرایرانی نجات دهد
عضو پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر با اشاره به این مسئله که تحریفات در حوزه هنرهای عاشورایی در چند سال اخیر به اوج خود رسیده است، تصریح کرد: واقعیت این است تا فرهنگ عامه و توده مردم عزم و اراده این مسئله را نداشته باشند تا هنرهای آئینی که بیشترین توجه آن معطوف به هنر عاشورایی را از این ابتلا و بیماری به وجوهی از هنر نامتعارف غیرایرانی نجات دهند، هیچ جریان علمی و پژوهش‌های آکادمیک قادر نخواهد بود در این سیر نقش مصلح را ایفا نماید.

پازوکی در ادامه گفت: سابقه تاریخی و فرهنگی اجرای هنرهای آئینی و از همه آنها مهمتر نمایش تعزیه و شبیه خوانی ویژه ایام محرم و صفر این مسئله را به روشنی اثبات می‌کند که اساساً بقای این هنر بستگی تام به اراده توده مردم داشته است و همانطور که مردم خود حافظ بقای این هنر و سایر هنرهای آئینی بوده‌اند خود نیز باید فکری برای جلوگیری از انحراف آن بکنند و این میان نقش پژوهش‌های علمی و دانشگاهی تنها اعلام خطری است که شاید بتواند برگزارکنندگان این نوع برنامه‌ها را نسبت به اصلاح و جلوگیری از تحریف آنها گوشزد کند.

عاشورا در میان اقوام ایرانی یکی از کلیدی‌ترین مظاهر فرهنگی است
دبیر علمی همایش ملی هنرهای آئینی در ایران ادامه داد: دو سال پیش به همت پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر، این همایش به منظور آسیب‌شناسی مسیر اجرایی مجموعه هنرهای آئینی که تنها به هنرهای نمایشی و موسیقی خلاصه نمی‌شود و گستره‌ای شامل هنرهای تجسمی و سایر هنرهای مرسوم در فرهنگ امه را نیز تحت پوشش خود قرار می‌دهد برگزار شد؛ از میان مجموعه مقالاتی که به دبیرخانه این همایش رسید بالغ بر ۷۰ درصد آنها ارتباط مستقیم به محرم و شیوه‌های مرسوم عزاداری میان اقوام مختلف ایرانی داشت؛ این نکته به وضوح این مسئله را به اثبات می‌رساند که موضوع عاشورا در هنر و فرهنگ عامه میان اقوام ایرانی به عنوان یکی از کلیدی‌ترین مظاهر فرهنگی مورد توجه است و باید برای حفظ و حراست از اصالت برگزاری آنها متولیان امر از هیچ کوششی فروگذار نکنند.

پازوکی تأکید کرد: معمولاً دو رکن اجرایی فرهنگی و هنری یعنی ارشاد و حوزه هنری هر ساله متناسب با این ایام به برگزاری مجموعه برنامه‌های هنری و فرهنگی مشغولند اما اینکه این برنامه‌ها تا چه اندازه به اصالت‌های فرهنگی و هنری جامعه ایرانی نزدیک هستند نیاز به پژوهش علمی و انجام مطالعات گوناگون است؛ خروجی این پروسه‌های پژوهشی باید به عنوان یک آئین‌نامه و دستورالعمل در اختیار دستگاه‌های مجری حوزه‌های فرهنگ و هنر آئینی قرار گیرد تا به عنوان محک و معیاری برای بازگشت ماهیت این برنامه‌ها به مسیر اصلی و به صلاح آنها محسوب شوند.

وی در پایان گفت: با این وجود همانطور که پیش از این نیز تأکید کردم از آنجا که خاستگاه اغلب هنرهای آئینی و دینی ما به ویژه در حوزه فرهگ عاشورا مردمی است لذا نمی‌توان توده مردم را مجبور به تبعیت از دستور‌العملی قانونی و فرمایشی کرد بلکه باید با مقابل کردن شیوه درست اجرای این گونه هنری، مجالی فراهم آورد تا به تدریج مردم با قیاس میان آن دو، شیوه اصولی و درست برگزاری محافل هنری و فرهنگی آئینی و عاشورایی را خود اختیار کنند.

آرمان هیأت