نشست نقد و بررسی کتاب مقتل الحسین(ع) امروز ۹ دیماه، با حضور محمد رضا سنگری، از پژوهشگران این حوزه و حجت الله جودکی، نویسنده اثر برگزار شد.

فیلم نقد کتاب مقتل الحسین نوشته حجت الله جودکی را اینجا ببینید
سنگری با بیان اینکه مقتل ابو مخنف ناقص است افزود: در تاریخ طبری ۱۲۶ روایت درباره امام حسین(ع) وجود دارد که ۱۰۰ عنوان از ابو مخنف عنوان شده است و برخی دیگر از روایات به واسطه‌های دیگر طرح شده‌اند ۱۵ روایت ارائه شده از ابومخنف نیست و ۱۱۳ روایت از تاریخ طبری آورده است.

وی از کتب دیگر یاد کرد که روایتی از ابومخنف در آنها آورده شده است و مترجم می‌توانست آنها را بیان کند و گفت: برخی روایات بر ساخته دیگران است چون بافت متن نشان می‌دهد که مطالب به قرون بعد اختصاص دارد. طبری ۱۵۷ سال بعد از ابو مخنف بوده است و مطالب را بر این اساس نگاشته.

سنگری ادامه داد: گاهی ساختار از منظر ادبی و بیان و زبان به یک دو قرن قبل مربوط می‌شود از سوی روایات ارائه شده در ۱۱۳ روایت دچار تناقض هستند برای مثال از مجادله ابن سعید و ابن زهیر روایاتی ارائه شده که ادعا می‌کند امام حسین(ع) پیشنهاد بیعت با یزید را مطرح کرده است، در حالی که این روایات با روایت عقبة بن سمعان متابقت ندارد.

این پژوهشگر همچنین اظهار کرد: سمعان پیوسته از مدینه تا کربلا با امام همراه بوده است و می‌گوید هیچ کجایی سفر به یاد ندارم که امام پیشنهادی مبنی بر اینکه با یزید بیعت کند را بیان کرده باشد.

وی در توضیح بیشتر افزود: عمر سعد در کربلا تلاش می‌کرد که جنگ رخ ندهد و از سوی به آرمان خود نیز برسد. مذاکرات سعد با ابن زیاد نشان می‌دهد که تلاش داشت ابا عبدالله(ع) کشته نشود و جنگی صورت نگیرد و در ضمن صلح و کشته نشدن فرزند پیامبر(ص) وی نیز به خواسته‌اش برسد.

سنگری از زمانی یاد کرد که شمر با نامه‌ای از عبیدالله به نزد عمر سعد در کربلا آمد که نوشته بود که اگر عمر به جنگ راغب نبود سر او را جدا کن و خود فرماندهی را بر عهده بگیر و از سوی بر اساس رقابتی که میان سعد و شمر بود عمر آماده جنگ شد.

وی گفت: عمر با اینکه میل درونی‌اش به جنگ نبود وقتی حر پس از رسیدن این نامه به نزدش آمد و پرسید آیا جنگ می‌کنی؟ گفت جنگی می‌کنم که حداقل آن جدا شدن سرها و دست‌ها باشد؛ در عین حال وقتی حضرت زینب(ص) بر تل ایستاد و رو به سعد گفت: پسر پیامبر را می‌کشند، سعد رو برگردان و گریست.

این پژوهشگر از مبحث مشهور بیان شده درباره مخیر شدن امام میان سه امر یاد کرد که در روایات از زبان امام مطلبی نوشته شده که عقبه که مسئول بایگانی نامه‌ها بوده می‌گوید که امام حسین(ع) به سعد و حر بیان کرده است که مردم کوفه به من نامه نوشته‌اند و من مهمان آنان هستم و به دعوت آنان به اینجا آمده و لبیک گفته‌ام.

سنگری افزود: اینکه امام فرموده است مرا در میان سه امر مخیر کنید که اولی بیعت با یزید، دومی بازگشت به مدینه و سومی رفتن به یک کشور اسلامی و زندگی مانند سایرافراد بوده است، بنا بر بیان عقبه نادرست است.

وی با بیان اینکه امام عقبه را از کربلا بیرون کرد تا اسناد به دست آیندگان برسد، توضیح داد: عقبه بیان می‌کند که در فاصله میان دو منزل کربلا و مدینه ندیدم و نشنیدم که امام تقاضایی مبنی بر برگشت یا دادن دست بیعت با یزید داشته باشد.

سنگری با طرح این موضوع که تعارض میان روایات جای بحث دارد، ادامه داد: کاش در این باره و در زیر روایات اشاراتی می‌شد. ارزش کتاب به آنچه که در پانویس صفحات نوشته شده، است.

وی سپس به بیان ارزش‌های اثر جودکی پرداخت و گفت: معرفی این اثر بسیار دقیق و عالمانه و مقدمه سیدمحمدمهدی جعفری بر آن اگرچه کوتاه است، ولی بسیار مطلوب و خوب نوشته شده.

سنگری همچنین از ارائه مباحث پیشینه مقتل‌نگاری و معرفی مقتل‌الحسین و رتبه‌بندی راویان و نقد و نظر آنها که بسیار ارزنده‌ است به عنوان نقاط قوت این اثر یاد کرد و افزود: همچنین این اثر ترجمه منظمی دارد که خود نکته موثر دیگری در قوت آن به شمار می‌رود.

وی در توضیح بیشتر اظهار کرد: ترجمه منظم این اثر مبتنی بر سیر تاریخی حوادث کربلاست که بر اساس تاریخ طبری صورت گرفته است. همچنین گاه ذوقی در ترجمه به کار گرفته شده که حائز اهمیت است.

بخش دوم نقد کتاب مقتل‌الحسین را اینجا بخوانید
بخش سوم نقد کتاب مقتل الحسین را اینجا بخوانید

آرمان هیأت